Οι καταναλωτές θέλουν απεγνωσμένα να μειώσουν την κατανάλωση, να χρεωθούν, να εξοικονομήσουν χρήματα και να παρατείνουν το ωράριο εργασίας.
Οι κύριοι παράγοντες που οδήγησαν στην άνοδο του πληθωρισμού ήταν οι διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού που προκλήθηκαν από την πανδημία και η απότομη αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Μετά από τρεις δεκαετίες χαμηλού και σταθερού πληθωρισμού, οι τιμές έχουν εκτοξευθεί στα ύψη μετά την πανδημία του κορωνοϊού. Στη ζώνη του ευρώ, ο πληθωρισμός έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο (10,6%) τον Οκτώβριο του 2022. Η άνοδος ήταν απότομη και απροσδόκητη, με τις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων να είναι οι κύριοι μοχλοί.
Χρήματα από μετρητά, δανεισμό και αύξηση των ωρών εργασίας
Το τοπίο του πληθωρισμού που αναπτύχθηκε μετά την πανδημία ήταν άνευ προηγουμένου, με τις πιέσεις τιμών από πολλές διαφορετικές πηγές να πλήττουν ταυτόχρονα την οικονομία.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δημοσίευσε τα αποτελέσματα μελέτης σχετικά με τις στρατηγικές που εφαρμόζουν τα νοικοκυριά ενόψει του υψηλού πληθωριστικού σοκ τη διετία 2022-2023.
Το σοκ του υψηλού πληθωρισμού με τα στοιχεία της ΕΚΤ
Το σοκ του υψηλού πληθωρισμού και πώς αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά
Στοιχεία από την Έρευνα Προσδοκιών Καταναλωτή (CES) της ΕΚΤ αποκαλύπτουν την κύρια στρατηγική των νοικοκυριών για την αντιμετώπιση του σοκ υψηλού πληθωρισμού το 2022-23. Συγκεκριμένα, μείωσαν την κατανάλωσή τους, έπαιρναν δάνεια, έκαναν αποταμιεύσεις και προσπάθησαν να αυξήσουν το εισόδημά τους, είτε επεκτείνοντας το ωράριο εργασίας τους είτε βρίσκοντας δεύτερη δουλειά.
Αυτό μεταφράζεται σε ποσοστά ως εξής: το 69% των ερωτηθέντων προσάρμοσαν την πρόσληψή τους. Η πιο δημοφιλής αντίδραση στις αυξήσεις των τιμών ήταν να κάνει κανείς αγορές (50%) που δεν συνάδει με τις καταναλωτικές του συνήθειες. Δηλαδή προϊόντα χαμηλότερης ποιότητας (33%) και μείωση των ποσοτήτων που αγοράζονται (28%).
Έρευνα Προσδοκιών Καταναλωτή (CES)
Το 43% συνέβαλε στη ζήτηση (αποταμίευση) ή δανείστηκε και το 31% αύξησε τις ώρες εργασίας ή βρήκε δεύτερη δουλειά. Στην τελευταία κατηγορία, το 15% παραδέχτηκε ότι διαπραγματεύτηκε αύξηση μισθού και το 17% εργάστηκε περισσότερο (περισσότερες ώρες ή διαφορετική δουλειά).
Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η σύνθεση του καλαθιού των νοικοκυριών, όπου οι μεγαλύτερες προσαρμογές παρατηρήθηκαν στις κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών που παρουσίασαν τις μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών. Η ανάπτυξη στην κατηγορία «αναψυχή και ταξίδια» οφείλεται κυρίως στην αποταμίευση.
Ο πίνακας που δημοσίευσε η ΕΚΤ δείχνει:
- Μειωμένες δαπάνες για μεταφορές, τρόφιμα, οικιακές συσκευές, στέγαση, ένδυση και υγεία. Αυτές είναι οι κατηγορίες αγαθών και υπηρεσιών που έχουν σημειώσει τις μεγαλύτερες αυξήσεις τιμών.
- Οι δαπάνες για την εκπαίδευση και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας αυξήθηκαν, αλλά το ίδιο αυξήθηκαν και οι δαπάνες για εστιατόρια και ταξίδια αναψυχής.
Αναλύοντας τους λόγους μείωσης του ποσοστού αποταμίευσης των νοικοκυριών τη διετία 2022-2023, η μελέτη δείχνει ότι οφείλεται κατά κύριο λόγο στην αύξηση των δαπανών στις κατηγορίες των εστιατορίων και των ταξιδιών αναψυχής και δευτερευόντως στις δαπάνες για είδη πρώτης ανάγκης.
Μείωση σε ποσότητα και ποιότητα
Συνοψίζοντας, τα μικροδεδομένα επιτρέπουν μια λεπτομερή ανάλυση της μεταβολής του ποσοστού αποταμίευσης τα τελευταία δύο χρόνια, λαμβάνοντας υπόψη τις κατηγορίες εισοδήματος και κατανάλωσης σε διαφορετικές εισοδηματικές ομάδες.
Η πρόσφατη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης μπορεί σε μεγάλο βαθμό να αποδοθεί στην αυξημένη προτίμηση των νοικοκυριών για δαπάνες αναψυχής και ταξιδιών μετά την πανδημία, που οφείλεται κυρίως σε νοικοκυριά από ομάδες υψηλότερου εισοδήματος. Οι αυξημένες δαπάνες για αγαθά, που προέρχονταν κυρίως από νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα καθώς υποχωρούν οι δυσκολίες παραγωγής, συνέβαλε επίσης, αν και σε μικρότερο βαθμό, στη μείωση του ποσοστού αποταμίευσης το 2023. Με τη σειρά τους, οι δαπάνες για είδη πρώτης ανάγκης, συμπεριλαμβανομένης της στέγασης, των τροφίμων και της ενέργειας, είχαν σχετικά μέτριο αντίκτυπο στη μείωση της αποταμίευσης των νοικοκυριών το 2022 και το 2023, παρά τις σημαντικές αυξήσεις των τιμών.
Αυτό το αποτέλεσμα αντικατοπτρίζει μια μείωση τόσο στην ποσότητα όσο και στην ποιότητα των αγορών αυτών των βασικών ειδών, σε συμφωνία με τις αλλαγές στη συμπεριφορά των δαπανών των νοικοκυριών.