Τον Μάρτιο του 1971, μια άλλη σύγκρουση εντάχθηκε στο τοπίο του Ψυχρού Πολέμου: ο Απελευθερωτικός Πόλεμος του Μπαγκλαντές. Η ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Μπαγκλαντές από το Πακιστάν στις 26 Μαρτίου, ωστόσο, δεν ήταν ένα μπουλόνι από το μπλε: στην πραγματικότητα, οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν μακρά ιστορία.
Οι ρίζες της σύγκρουσης χρονολογούνται από τη διχοτόμηση της Βρετανικής Ινδίας το 1947, μετά από 300 χρόνια αποικιακής κυριαρχίας. Ως αποτέλεσμα αυτής της διαίρεσης, δημιουργήθηκαν δύο ξεχωριστά κράτη: η Ινδία και το Πακιστάν. Η Ανατολική Βεγγάλη, μια περιοχή που κατοικείται κυρίως από Μουσουλμάνους που μιλούν Μπενγκάλι (ή Μπανγκλά), έγινε μέρος του Πακιστάν ή του Ανατολικού Πακιστάν – παρόλο που σχεδόν 1.600 χιλιόμετρα ινδικού εδάφους βρίσκονται μεταξύ αυτής και του Δυτικού Πακιστάν.
Ωστόσο, τα γεωγραφικά όρια δεν ήταν το μόνο πράγμα που χώριζε τις δύο περιοχές. Μετά τη διαίρεση το 1947, οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες μεταξύ του Ανατολικού και του Δυτικού Πακιστάν έγιναν ολοένα και πιο εμφανείς και οι Ανατολικοί Πακιστανοί αποκλείστηκαν από τις οικονομικές ευκαιρίες και την πολιτική εκπροσώπηση. Από την άλλη πλευρά, η κεντρική κυβέρνηση του Δυτικού Πακιστάν, αποτελούμενη από μια ελίτ που μιλάει Ουρντού, έχει σαφώς παραμελήσει τα συμφέροντα του Μπενγκαλόφωνου πληθυσμού στα ανατολικά.
Η απογοήτευση και η δυσαρέσκεια του λαού της Βεγγάλης εντάθηκαν, με αποκορύφωμα την εκδήλωση του Κινήματος των Έξι Σημείων. Η ιδέα του Sheikh Mujibur Rahman, επικεφαλής του κόμματος Awami League και μιας μεγάλης πολιτικής φωνής που υπερασπίζεται τα δικαιώματα των Ανατολικών Πακιστανών, ήταν να παραχωρηθεί στο Ανατολικό Πακιστάν σημαντική αυτονομία μέσα σε ένα ομοσπονδιακό πλαίσιο.
Ωστόσο, η άρνηση των κυβερνώντων αρχών στο Δυτικό Πακιστάν να αντιμετωπίσουν τα παράπονα του Ανατολικού Πακιστάν τροφοδότησε περαιτέρω τις εντάσεις. Στην πραγματικότητα, η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω από την καταστολή της πολιτικής διαφωνίας από τον πακιστανικό στρατό. Στις 7 Μαρτίου 1971, ο Σεΐχης Μουτζιμπούρ εκφώνησε μια ιστορική ομιλία στον ιππόδρομο (σημερινό Suhrawardy Udyan) στη Ντάκα, καλώντας σε μη συνεργασία με την κεντρική κυβέρνηση και προτρέποντας το έθνος να προετοιμαστεί για τον αγώνα για ανεξαρτησία.
Όταν οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Ανατολικού και Δυτικού Πακιστάν κατέρρευσαν, η κατάσταση έφτασε σε σημείο κρίσης. Τη νύχτα της 25ης Μαρτίου 1971, ο πακιστανικός στρατός ξεκίνησε την επιχείρηση Searchlight, μια βάναυση επιχείρηση για την καταστολή του εθνικιστικού κινήματος της Μπενγκάλι. Οι ενέργειες του πακιστανικού στρατού εκείνη τη νύχτα περιελάμβαναν μαζικές συλλήψεις πολιτικών ηγετών, διανοουμένων και ακτιβιστών που υποστήριζαν το κίνημα της αυτονομίας. Επιπλέον, οι πακιστανικές δυνάμεις διέπραξαν μαζικές δολοφονίες, στοχεύοντας αδιάκριτα αμάχους και διαπράττοντας διάφορες φρικαλεότητες, συμπεριλαμβανομένων βιασμών και εμπρησμών.
Η βάναυση βία που εξαπέλυσε ο πακιστανικός στρατός έγινε καταλύτης για την κλιμάκωση των εχθροπραξιών και την επίσημη διακήρυξη της ανεξαρτησίας από την Awami League στις 26 Μαρτίου 1971. Αυτή η δήλωση, με τη σειρά της, κινητοποίησε τον λαό της Βεγγάλης, οδηγώντας σε εκτεταμένες διαμαρτυρίες και αντίσταση εναντίον των πακιστανικών ενόπλων δυνάμεων. Η συγκρότηση του Mukti Bahini (Απελευθερωτικός Στρατός) σηματοδότησε την έναρξη του ένοπλου αγώνα για την απελευθέρωση. Παρά το γεγονός ότι ήταν λιγότεροι, οι Mukti Bahini, με την ινδική υποστήριξη, συμμετείχαν σε ανταρτοπόλεμο κατά των πακιστανικών δυνάμεων.
Ο Απελευθερωτικός Πόλεμος του Πακιστάν ήταν μια από τις σημαντικότερες ανθρωπιστικές κρίσεις του 20ού αιώνα. Η μαζική βία και οι φρικαλεότητες που διαπράχθηκαν από τον πακιστανικό στρατό είχαν ως αποτέλεσμα εκατομμύρια θανάτους και εκτοπισμούς. Εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν καταφύγει στη γειτονική Ινδία αναζητώντας καταφύγιο.
Μετά από εννέα μήνες συνεχών μαχών, το Μπαγκλαντές εμφανίστηκε ως ανεξάρτητη χώρα στις 16 Δεκεμβρίου 1971, μετά από ινδική στρατιωτική επέμβαση. Ο Πόλεμος της Ανεξαρτησίας του Μπαγκλαντές ήταν μια από τις συγκρούσεις του κόσμου του Ψυχρού Πολέμου: οι Ηνωμένες Πολιτείες, υποστηρίζοντας το Πακιστάν, παρείχαν διπλωματική και στρατιωτική βοήθεια στην πακιστανική κυβέρνηση κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών. Εν τω μεταξύ, η Ινδία, η οποία γενικά είχε παίξει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των εθνικιστών της Βεγγάλης, ακολούθησε μια αδέσμευτη εξωτερική πολιτική, αλλά στράφηκε στη Σοβιετική Ένωση για υποστήριξη. Ωστόσο, ο πόλεμος άλλαξε τη δυναμική των περιφερειακών δυνάμεων σε έναν κόσμο που ακόμα διαμορφωνόταν.
Επεξεργαστής στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης