Η Κατερίνα (γνωστή ως Kat Zam στο Instagram) γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αυστραλία με τις δύο γιαγιάδες και τους δύο παππούδες της. «Και οι τέσσερις ήρθαν εδώ τη δεκαετία του 1960 ως πρόσφυγες από την Ελλάδα. Από όσο θυμάμαι τον εαυτό μου, άκουσα τις ιστορίες τους και θαύμαζα το θάρρος τους. Άφησαν τα πάντα και πήγαν σε μια μακρινή χώρα, χωρίς χρήματα και χωρίς να ξέρουν καν αγγλικά» λέει η «Κ» και προσθέτει ότι πριν από λίγους μήνες αντιμετώπισε μια δύσκολη συνειδητοποίηση. “Η γενιά τους είναι πλέον η γενιά των «γιαγιάδων και παππούδων». Τα χρόνια που ζούμε τώρα είναι για αυτούς τους ανθρώπους το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής τους».
Οι παππούδες και γιαγιάδες της Kat ταξίδεψαν από τη Ρόδο στο Σίδνεϊ το 1961. Δούλευαν, όπως οι περισσότεροι οικονομικοί μετανάστες εκείνης της εποχής, σε ένα εργοστάσιο. «Με τα πρώτα χρήματα που έλαβα, αγόρασα καινούργια ρούχα και χάρηκα πολύ», θυμάται η γιαγιά Κατ, που όπως λέει στην πατρίδα της δεν είχε τίποτα δικό της, ακόμα και τα λίγα ρούχα που είχε ήταν μεταχειρισμένα. Λίγα χρόνια αργότερα, το ζευγάρι μετακόμισε στο Mildura, μια μικρή αγροτική πόλη στην Αυστραλία. Η εγγονή τους γεννήθηκε εκεί το 1990 και σήμερα αναρωτιέται αν η σωστή λέξη στα ελληνικά για να περιγράψει το μέρος όπου μεγάλωσε είναι «αγρόκτημα».
«Είχαμε κατσίκες στην αυλή και πηγαίναμε βόλτες στο ποτάμι. Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν 9 ετών, η μητέρα μου δούλευε, οπότε περνούσα πολύ χρόνο με τη γιαγιά μου. Η επαφή της Κατ με τον ελληνικό πολιτισμό ήταν μάλλον αποσπασματική, γιατί, όπως λέει σήμερα στην «Κ», η ελληνική κοινότητα της πόλης ήταν πολύ μικρή, και η εκκλησία ήταν ανοιχτή μόνο λίγες μέρες το χρόνο. Δεν πήγε ελληνικό σχολείο, αλλά άκουγε πολύ ελληνική μουσική. “Μου αρέσει το νησιώτικο φαγητό και η Γλυκερία. Είμαι σαν ηλικιωμένη κυρία!– σχολιάζει γελώντας.
Θέλοντας να απαθανατίσει τις αναμνήσεις και τις ιστορίες τους, άνοιξε ένα νέο προφίλ στο Instagram με τίτλο Greek Diaspora Stories και ζήτησε από τους τηλεθεατές να την φέρουν σε επαφή με τους «παππούδες» της στην Αυστραλία.
«Δούλεψαν για εσένα και για μένα», αυτός ο στίχος από το τραγούδι της Γλυκερίας με τίτλο Διασπορά τη συγκινεί ιδιαίτερα γιατί πιστεύει ότι αντικατοπτρίζει όχι μόνο την ιστορία της δικής της οικογένειας, αλλά και όλων των Ελλήνων μεταναστών της εποχής. Θέλοντας να απαθανατίσει τις αναμνήσεις και τις ιστορίες τους, άνοιξε ένα νέο προφίλ στο Instagram και το ονόμασε Ιστορίες της ελληνικής διασποράς και ζήτησε από το κοινό να τη φέρει σε επαφή με τους Αυστραλούς «παππούδες». Έλαβε δεκάδες μηνύματα που τον καλούσαν να τους επισκεφτεί στα σπίτια τους. «Έχω δώσει 15 συνεντεύξεις μέχρι στιγμής. Μπορεί να μην ακούγεται πολύ, αλλά ταυτόχρονα είναι πολύ! Ξοδεύω πολλές ώρες σε κάθε επίσκεψη. Δεν έχω κάμερα, μόνο κινητό και μικρόφωνο. Πιστεύω ότι αν είχα μεγαλύτερο εξοπλισμό, θα τους είχα άγχος πολύ».
Τα επεξεργασμένα βίντεο έχουν διάρκεια μόνο 20 – 30 δευτερόλεπταόπως εξηγεί ο δημιουργός, απευθύνονται σε αποδέκτες των social media των οποίων η προσοχή αποσπάται πολύ γρήγορα. «Επίσης, η δημιουργία μιας ταινίας 10 ή 20 ιντσών είναι πολύ χρονοβόρα, και το μοντάζ το κάνω μόνος μου. Νομίζω ότι η διάρκεια που επέλεξα είναι τέλεια.” Οι φωτογραφίες της Kat δεν περιορίζονται στους συνεντευξιαζόμενους, μας ταξιδεύουν νοερά και μέσα από τους εσωτερικούς χώρους των περιποιημένων σπιτιών τους, όπου η νοσταλγία κυριαρχεί ακόμη και μετά από τόσες δεκαετίες. Η Ακρόπολη που χρησιμεύει ως λυχνάρι στο σπίτι της Ιωάννας της Ζαχάρως, το σαντούρι που ταξίδεψε το 1956 με τον Χρήστο των Ιωαννίνων, αλλά και η μαγκούρα του Νίκου του Δεσκάτη, ακουμπισμένη στον ώμο του.. Το κομπολόι παίζει στα χέρια και ο ρυθμικός χτύπος των χαντρών μετατρέπεται στον ήχο του μικροφώνου. Όπως η τραχύτητα της φωνής του. «Το να φύγεις από τον τόπο (σου) είναι λίγο δύσκολο, αλλά… φτώχεια. Γι' αυτό ήρθαμε.”
Αν κάτι μου κάνει εντύπωση, είναι ότι παρόλο που έχουν ζήσει σχεδόν όλη τους τη ζωή στην Αυστραλία, δεν μιλούν τέλεια αγγλικά.
«Το κοινό που έχουν οι ιστορίες τους είναι η φτώχεια, που τους οδήγησε να εγκαταλείψουν την Ελλάδα και να κάνουν αυτό το τεράστιο ταξίδι με πλοίο. Πήραν μια απόφαση που σίγουρα δεν ήταν εύκολη και ταξίδεψαν σχεδόν ένα μήνα. Στην ηλικία που είναι σήμερα, οι φίλοι και οι αλληλεπιδράσεις τους έχουν μειωθεί, νομίζω ότι θέλουν να μιλήσουν για τη ζωή τους. Αν κάτι μου κάνει εντύπωση, είναι ότι παρόλο που έχουν ζήσει στην Αυστραλία σχεδόν όλη τους τη ζωή, δεν μιλούν τέλεια αγγλικά».
Η Ντίνα από την Ολυμπία, που ξενιτεύτηκε σε ηλικία 27 ετών, σχολιάζει γελώντας στο βίντεο ότι «πήγαμε σε ένα μικρό σχολείο για να μάθουμε αγγλικά. Λοιπόν, μάθαμε λίγο, ακόμα και το αλφάβητο για να ξεχωρίζουμε τα γράμματα». Η Kat σχολιάζει ότι οι περισσότεροι δεν ενσωματώθηκαν πλήρως στην αυστραλιανή κοινότητα, αλλά δεν ήταν οι μόνοι. “Τα βίντεο που ανεβάζω δεν τα βλέπουν μόνο Έλληνες, αλλά και Τούρκοι και Ιταλοί. Είναι αναγνωρίσιμα γιατί υπάρχουν ομοιότητες τόσο στις αφηγήσεις όσο και στον πολιτισμό μας».
«Μείωσα πόσο συχνά μιλούσα ελληνικά και σταμάτησα να ακούω ελληνική μουσική. Για πολύ καιρό ένιωθα λύπη, ντροπή, ακόμη και ενοχές».
Η σειρά μίνι επεισοδίων Greek Diaspora Stories συμπληρώνει τη θέση της Kat ως δημιουργού περιεχομένου, καθώς έχει ήδη μια επιτυχημένη σειρά από κωμικά σκετς βασισμένα στις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ Ελλήνων και Αυστραλών. Όπως λέει, της αρέσει να ντύνεται Ελληνίδα γιαγιά και γνωρίζει άψογα αυτόν τον ρόλο. Όμως, παρόλο που το μεγαλύτερο μέρος του περιεχομένου της αφορούσε τη χώρα καταγωγής της, ήταν πολύ μπερδεμένη. Αφήνοντας πίσω μια παιδική ηλικία με ρυζόγαλο, δεκάδες σπέρμα και ιστορίες Ρόδου, η Kat έπρεπε να βρει τη δική της ισορροπία μεταξύ των δύο εθνών, γιατί μεγαλώνοντας δεν ένιωθε αρκετά Ελληνίδα ή Αυστραλιανή. ΤΤο θέμα της ταυτότητας έγινε πολύπλοκο στο μυαλό της όταν αποφάσισε ότι επειδή ήταν queer δεν μπορούσε να είναι και Ελληνίδα, καθώς ένιωθε μια αίσθηση απόρριψης από την Εκκλησία και κατ' επέκταση την ελληνική κοινότητα. «Μείωσα πόσο συχνά μιλούσα ελληνικά και σταμάτησα να ακούω ελληνική μουσική. Για πολύ καιρό ένιωθα λύπη, ντροπή, ακόμη και ενοχές».
Αυτό το συναίσθημα άλλαξε πέρυσι, λέει, καθώς βρήκε τον δικό της τρόπο να επανασυνδεθεί με τον πολιτισμό της μέσω του περιεχομένου που δημιούργησε. “Τώρα νιώθω πραγματικά περήφανος ως queer Έλληνας. Δεν ήταν πάντα εύκολο, ειδικά στην αρχή, αλλά είμαι πραγματικά ευγνώμων που είμαι μέρος μιας τόσο υποστηρικτικής κοινότητας και γι' αυτό πιστεύω ότι είναι τόσο σημαντικό να μιλάω ανοιχτά για τα ζητήματα της LGBTQ+ κοινότητας. Είμαι επίσης πολύ χαρούμενος που η Ελλάδα νομιμοποίησε τους γάμους ομοφύλων. Αυτό είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση και ελπίζουμε ότι θα πυροδοτήσει μια αλλαγή προς μια πιο προοδευτική και ανοιχτή κουλτούρα για την ελληνική κοινότητα – σε τελική ανάλυση, είναι το 2024, όχι το 1940!».
Η Κατ, που άφησε τη Mildura τα τελευταία χρόνια και ζει στη Μελβούρνη, δεν έχει πάει ποτέ στην Ελλάδα. Η Ρόδος, το νησί των παππούδων της, είναι το πρώτο μέρος που θέλει να επισκεφτεί στη χώρα μας, αλλά λέει ότι προσπαθεί να κάνει πιο σεμνά σχέδια. «Το επόμενο βήμα θα είναι η προετοιμασία μιας φωτογραφικής έκθεσης με πορτρέτα ανθρώπων με τους οποίους μίλησα στο πλαίσιο του έργου της Διασποράς. Δεν ξέρω πόσες ακόμη συνεντεύξεις θα δώσω, κάθε φορά που ετοιμάζομαι για την επόμενη συνεδρία λέω ότι κάπου πρέπει να σταματήσω. Αλλά μετά πάω σπίτι όπου με περιμένουν και όλοι είναι τόσο καλοί μαζί μου και η επίσκεψή μου είναι τόσο συγκινητική και ξαφνικά η ζωή μου γίνεται πιο πλούσια. Εντάξει, μάλλον θα κλάψω τώρα. Και δεν έχω καν ρυζόγαλο» μονολογεί συγκινημένη.
