Η Φωκίωνος Νέγρη, αυτός ο ευρύχωρος πεζόδρομος στο κέντρο της Αθήνας, στη στενή γειτονιά της Κυψέλης, τυπικό στέκι σκύλων, φιλοξενεί μπαρ, καφετέριες, πιτσιρίκια που σκαρφαλώνουν σε παγκάκια και έναν θρύλο: τον θρύλο του μαρμάρινου λαγωνικού.
Το Greyhound είναι ένα άγαλμα ενός σκύλου, έργο του γλύπτη Ευριπίδη Βαβούρη, το οποίο δημιουργήθηκε το 1940 κατόπιν παραγγελίας του Δημοτικού Γραφείου Αθηναίων. Βρισκόταν αρχικά στο τελευταίο ισόγειο της Φωκίωνος και άλλαξε θέση τρεις-τέσσερις φορές μέχρι που κατέληξε στο σημείο που είναι σήμερα, κάπου στη μέση του πεζόδρομου.
Κανείς δεν ξέρει ποιος ήταν ο λόγος της αποστολής του. Και αφού η αφηγηματική φύση απεχθάνεται τα κενά, δύο θρύλοι έχουν αναπτυχθεί γύρω της: ο ένας λέει ότι μια φορά, λίγο πριν τον πόλεμο, ένα κοριτσάκι πετάχτηκε στο πεζοδρόμιο του Φωκίωνα και ένας σκύλος το έσωσε από βέβαιο θάνατο θυσιάζοντας τη ζωή του. Ένας άλλος διηγείται τη γνωστή ιστορία χωρίς σύνορα, για έναν σκύλο που έμεινε ορφανός από το αφεντικό του και τον περίμενε εκεί μέχρι να παγώσει από την πείνα και τη θλίψη. Η αλήθεια είναι μάλλον – αν και στερείται πράξεων θυσίας και αυτοκτονικής θυσίας – πολύ πιο ενδιαφέρουσα.
Βλέπετε, τη δεκαετία του 1940, η φιλανθρωπία ήταν προσωπική υπόθεση. Αν αγαπούσες τα ζώα, ήσουν καλός άνθρωπος και είχες μια επιπλέον ηθική ιδιότητα. Αν όχι, κανένα πρόβλημα. Οι νοικοκυρές διέκοψαν τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες βάζοντας τα κουτάβια σε μια μαξιλαροθήκη και πετώντας τη στη θάλασσα (αν δεν υπήρχε θάλασσα κοντά και βοηθούσε ένα βαρέλι νερό). Τα σκυλιά είχαν πάντα πρακτικές ευθύνες – και σίγουρα δεν περιελάμβανε να κουλουριαστούν στον καναπέ και να παρακολουθήσουν τηλεόραση με το αφεντικό τους. Η ανταμοιβή ήταν το γνωστό «ψωμί σκύλου» – μπαγιάτικο ψωμί βουτηγμένο σε σάλτσα από τα υπολείμματα του πιάτου. Αυτό συνέβαινε σε όλο τον κόσμο και ελάχιστοι θεωρούσαν μια τέτοια συμπεριφορά έγκλημα ή αμαρτία.
Τέτοια στιγμή, παραγγέλνοντας μια μαρμάρινη εικόνα ενός σκύλου και τοποθέτησή του σε κεντρικό σημείο της πρωτεύουσας, παραγγέλνοντας έναν γλύπτη τόσο λάτρη των ζώων που κέρδισε το όνομα “animalie” (ειδικός στη δημιουργία αγαλμάτων ζώων) στην καλλιτεχνική κοινότητα, Η στοργική υποδοχή του από τους κατοίκους της περιοχής σήμαινε τότε κάτι πολύ πιο σημαντικό από ό,τι θα σήμαινε η ίδια πράξη σήμερα: μια πρώιμη εκδήλωση ενός φιλόζωου πολιτισμού, σε ένα ιστορικό πλαίσιο εντελώς αφιλόξενο για αυτού του είδους τις «αστικές πολυτέλειες».
Τουλάχιστον έτσι το βλέπω εγώ. Επομένως, ο σκύλος της Φωκίωνος δεν χρειάζεται αστικούς θρύλους. Η αληθινή του ιστορία είναι αρκετή. Υπενθυμίζουμε ότι δήμαρχος Αθηναίων τότε ήταν ο Αμβρόσιος Πλυτάς. Πατριώτης (αρνήθηκε να παραμείνει δήμαρχος παρά τις πιέσεις των ιταλικών αρχών κατοχής), αντιστασιακός (δημιούργησε το κατασκοπευτικό δίκτυο «Ελεύθερα Μεγάλη Ελλάς» που διευκόλυνε τις συμμαχικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια της κατοχής) και, όπως φαίνεται, πρωτοπόρος εραστής.
