«Ήθελε να εξελιχθούμε ενώ εξακολουθούμε να βλέπουμε τη ζωή με τα ανάλαφρα μάτια της ψυχής», λέει Χριστίνα Αγγελοπούλουμια από τις δύο εγγονές του Στρατή Μυριβήλη (1890-1969), αναφερόμενος στον παππού του.
Συναντηθήκαμε σε ένα συνέδριο που διοργανώθηκε την Τετάρτη στο American School of Classics, αφιερωμένο στον Έλληνα συγγραφέα και το εμβληματικό του μυθιστόρημα «Η ζωή στον τάφο». Φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια από την πρώτη έκδοση του βιβλίου και πριν από λίγες μέρες, οι εκδοτικοί οίκοι Εστία έθεσαν στη διάθεσή μας για πρώτη φορά τις δύο πρώτες εκδόσεις του έργου σε έναν τόμο (Μυτιλήνη 1924, Ateny 1930) επιμ. Νίκη Λυκούργου.
Η κουβέντα μας όμως με την κ. Αγγελοπούλου δεν έχει φιλολογικό χαρακτήρα. ήταν μια βόλτα στις αναμνήσεις της. Τη ρωτάμε αν ο Στρατής Μυριβήλης, που ανδρώθηκε τις πρώτες δεκαετίες του ελληνικού 20ού αιώνα, υπηρετώντας στο πολεμικό μέτωπο από το 1912 έως το 1922, έφερε τον πόλεμο πιο κοντά με τις αφηγήσεις του. «Ούτε μια στιγμή δεν νιώσαμε το βάρος του πολέμου», διαβεβαιώνει. «Ήταν ένας αγαπημένος παππούς, ένας χαρούμενος άνθρωπος. «Θυμάμαι με έπαιρνε μαζί του στη Λυρική για να ακούσω οπερέτες και μετά τις «παίζαμε» στο σπίτι: η γιαγιά έπαιζε κιθάρα, εκείνος έπαιζε μαντολίνο και εγώ τραγουδούσα».
Η κυρία Αγγελοπούλου ανέλαβε τη διαχείριση του προσωπικού αρχείου της μητέρας της πριν από 13 χρόνια – ο Στρατής Μυριβήλης και η Ελένη Δημητρίου απέκτησαν δύο κόρες και έναν γιο – το οποίο τώρα ετοιμάζεται να δωριστεί και στο Αμερικανικό Σχολείο, συμπληρώνοντας μια υπάρχουσα δωρεά.
«Τότε ήταν σαν να άνοιξε ένα πέρασμα που έφερε τους νέους πιο κοντά στο έργο του Μυριβήλη», θυμάται. «Ήταν μια περίοδος κρίσης που ηθοποιοί, σκηνοθέτες και ντοκιμαντέρ στράφηκαν στο γνωστό παρελθόν, ανακαλύπτοντας νέες καλλιτεχνικές πηγές. Μέσα από τα δικά τους μάτια, μέσα από τη φωτιά και τον ενθουσιασμό τους, είδα ξανά το έργο του. Η πρόταση του Μυριβήλη ήταν ξεκάθαρη: ας δούμε και να γευτούμε την ομορφιά της ζωής. Είναι Αυτός που μας ζητά σε κάθε βήμα να στρέψουμε το βλέμμα μας στη χαρά και το φως. Συνειδητοποιώ ότι αυτό το στοιχείο αγγίζει τους σημερινούς νέους και κάνει τη δουλειά του επίκαιρη και ζωντανή».
Ίσως η ειλικρίνειά του γοητεύει και τους νέους, νομίζω: ένας πολεμιστής συγγραφέας που συνδυάζει έντονα τον λυρισμό με τον ρεαλισμό. Ηθοποιός και σκηνοθέτης Κώστας Γιαννακόπουλος, που συμμετείχε στο συνέδριο, είναι από αυτούς που «λάτρεψαν ανεπιστρεπτί» το έργο του Μυριβήλη, ανεβάζοντας μάλιστα δύο παραστάσεις βασισμένες στις ιστορίες του. «Όταν διάβασα για πρώτη φορά μερικές από τις ιστορίες του, δάκρυα κύλησαν από τα μάτια μου», περιγράφει, «και συνειδητοποίησα ότι αυτός ο συγγραφέας είναι σαν χειρουργός που μας κόβει και μας θεραπεύει με νυστέρι».
«Το λογοτεχνικό έργο του Μυριβήλη είναι σίγουρα κλασικό, αλλά πουλάει και καλά;» – ρωτάμε τον εκδότη της «Εστίας» Εύα Καραϊτίδη. «Το «Ζωή στον τάφο» και το «Ο δάσκαλος με τα χρυσά μάτια» είναι σίγουρα τα μυθιστορήματα μας με τις μεγαλύτερες πωλήσεις», απαντά. «Αλλά η επανέκδοση σηματοδοτεί επίσης την ανησυχία μας για τους μεγάλους Έλληνες συγγραφείς και τις προσπάθειές μας να προσελκύουμε συνεχώς νέους αναγνώστες».
