«Υπάρχει μόνο μία ερώτηση την ημέρα των εκλογών. Θέλετε μια Ισλαμική Ευρώπη ή μια Ευρωπαϊκή Ευρώπη;
Αυτό το σοβαρό δίλημμα έθεσε η Marion Marechal, ένα ανερχόμενο αστέρι της γαλλικής ακροδεξιάς, όταν ξεκίνησε την εκστρατεία του κόμματός της πριν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Σε μια εμπρηστική ομιλία, μίλησε για την Ευρώπη που πολιορκείται από «πολλές ξένες δυνάμεις και ισλαμιστικές οργανώσεις που επωφελούνται από την παράνομη μετανάστευση στις προσπάθειές τους να αποσταθεροποιήσουν, να ενοχλήσουν τη νεολαία μας, να οργανώσουν ένα είδος πέμπτης φάλαγγας στις χώρες μας και να στρατολογήσουν αιμοδιψείς στρατιώτες τζιχάντ». Μαζί της συμμετείχε μια ομάδα ομιλητών που αποδοκίμαζαν το ευρωπαϊκό εγχείρημα που έχει καταληφθεί από LGBTQ ακτιβιστές, περιβαλλοντολόγους και αντιδυτικούς ιδεολόγους.
Όμως, παρ' όλη την εκρηκτική οργή, αυτό δεν ήταν ένα κάλεσμα για αποχώρηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και το Κόμμα Reconquista του Marechal κατηγορεί με πάθος τις ελίτ ότι οργάνωσαν τη Μεγάλη Αντικατάσταση των Χριστιανών από Μουσουλμάνους, αναζητά τη δική του θέση στους διαδρόμους της εξουσίας. Σε όλη την ήπειρο, στόχος ακροδεξιών κομμάτων όπως το δικό της δεν είναι να εγκαταλείψουν το μπλοκ των 27 εθνών, αλλά να αναλάβουν όλο και περισσότερο την ηγεσία του. Έχουν ένα πρότυπο σε αυτό το έργο: την Ιταλίδα πρωθυπουργό Giorgia Meloni.
Η Μελόνι αποτελεί ήδη έμπνευση για την ευρωπαϊκή ακροδεξιά. Ως επικεφαλής μιας δεξιάς κυβέρνησης συνασπισμού στην Ιταλία, έχει εξαπολύσει επιθέσεις κατά των LGBTQ και ομάδων διάσωσης μεταναστών, έχει πάρει τον έλεγχο του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα και προσπαθεί να αλλάξει το σύνταγμα για να ενισχύσει την εκτελεστική εξουσία. Αλλά ήταν σε ευρωπαϊκό επίπεδο που πραγματικά ξεχώρισε. Συνδυάζοντας τον ένθερμο Ατλαντισμό – τη δέσμευση στο ΝΑΤΟ και την άμυνα της Ουκρανίας – με την επίμονη αντίθεση στη μεταναστευτική και κλιματική πολιτική, έχει γίνει μια σημαντική δύναμη στην Ευρώπη. Για την ευρωπαϊκή ακροδεξιά, έτοιμη για ένα νέο πολιτικό ξεκίνημα, η Μελόνι είναι η πρώτη.
Από την ανάληψη των καθηκόντων της τον Οκτώβριο του 2022, η Ιταλίδα πρωθυπουργός έχει εντυπωσιάσει με την ρεαλιστική της προσέγγιση και την παραίτησή της από προηγούμενες επικρίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στις Βρυξέλλες απέκτησε τη φήμη της ταλαντούχου διπλωμάτη. Ονομάστηκε «ο ψιθυριστής του Όρμπαν» αφού έπεισε τον Ούγγρο πρωθυπουργό να μην ασκήσει βέτο για περαιτέρω βοήθεια προς την Ουκρανία. Η αλλαγή γνώμης του Βίκτορ Όρμπαν δεν έγινε χωρίς κόστος -η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέθεσε επίσης 10,2 δισεκατομμύρια ευρώ στην Ουγγαρία- αλλά ο Μελόνι έπαιξε βασικό ρόλο στη μετατροπή του.
Μια τέτοια διπλωματική επιτυχία οδήγησε ορισμένους να υποστηρίξουν ότι ο Ιταλός πολιτικός όχι απλώς ακολουθεί αλλά ουσιαστικά καθορίζει την ατζέντα. Στην έκθεσή της, η Fareed Zakaria του CNN επαίνεσε τη «στιγμή του πεπονιού» της Ευρώπης, συγκρίνοντας τη θέση της με τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έπαιξε στο παρελθόν η πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ. Όσον αφορά την οικονομική πολιτική, ο ισχυρισμός είναι υπερβολικός. Η οικονομία της Ιταλίας, αν και αναπτύσσεται, δεν έχει αποκτήσει δυναμική. Ωστόσο, η σύγκριση δεν είναι αβάσιμη. Σε αρκετούς τομείς, η Ρώμη παρέχει καθοδήγηση στις Βρυξέλλες.
Πρώτον, η Meloni πρωτοστάτησε στα σχέδια για τη συνέχιση της παράδοσης των συνοριοφυλάκων της ΕΕ σε αυταρχικά καθεστώτα στη Βόρεια Αφρική. Τον Ιούλιο του 2023, βρέθηκε στην Τυνησία για να ανακοινώσει μια συμφωνία για τον περιορισμό της μετανάστευσης σε όλη τη Μεσόγειο. Τον περασμένο μήνα έκανε το ίδιο στην Αίγυπτο. Και στις δύο περιπτώσεις συνοδευόταν από τον ανώτατο αξιωματούχο της Ευρώπης, την Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen, η οποία τον Ιανουάριο έδωσε την ευλογία της στο ευρύτερο όραμα της Meloni για τις σχέσεις ΕΕ-Αφρικής. Αν και το μπλοκ έχει συμφωνήσει σε νέους κανόνες για την αντιμετώπιση των μεταναστών μόλις φτάσουν στην ήπειρο, η Ιταλία εργάζεται για να διασφαλίσει ότι δεν θα φτάσουν ποτέ στη Γηραιά Ήπειρο.
Το Μελόνι ήταν επίσης ένα αγκάθι στην οικολογική αλλαγή του μπλοκ. Χλευάζοντας την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, ένα σύνολο περιβαλλοντικών κανονισμών, ως «φονταμενταλισμό για το κλίμα», προσπάθησε με συνέπεια να επιβραδύνει ή να σταματήσει την περιβαλλοντική πολιτική. Συχνά η Ιταλία ήταν μόνη ή ανεπαρκώς υποστηριζόμενη σε αυτές τις προσπάθειες. Αλλά τον Φεβρουάριο, η Μελόνι έπαιξε βασικό ρόλο στην καταψήφιση της νομοθεσίας του μπλοκ για την αποκατάσταση της φύσης, η οποία στοχεύει στην αποκατάσταση των κατεστραμμένων οικοσυστημάτων σε ολόκληρη την ήπειρο.
Είναι ενδιαφέρον ότι η κ. Μελώνη βρήκε συμμάχους σε αυτή την ψηφοφορία από το κεντροδεξιό Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, τη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στις Βρυξέλλες, που περιλαμβάνει τους Γερμανούς Χριστιανοδημοκράτες. Η ομάδα, η οποία έχει ήδη επιδιώξει να περιορίσει τις δεσμεύσεις του μπλοκ για το κλίμα, χαρακτήρισε την πρόταση επίθεση κατά των αγροτών που έχουν διοργανώσει πρόσφατα διαδηλώσεις σε όλη την Ευρώπη. Χάρη στη βοήθεια πολλών αντιφρονούντων, κεντροδεξιών μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου που ψήφισαν υπέρ, το νομοσχέδιο ψηφίστηκε. Αλλά οι ελπίδες των ηγετών της κεντροδεξιάς να εκτροχιάσουν την απαγόρευση των νέων αυτοκινήτων με κινητήρες εσωτερικής καύσης υποδηλώνουν ότι μια νέα συνεργασία βρίσκεται στα σκαριά.
Οι δημοσκοπήσεις ενόψει των ευρωεκλογών του Ιουνίου δείχνουν ότι δυνάμεις από την κεντροδεξιά έως την ακροδεξιά αναμένεται να κερδίσουν περίπου το 50% των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Για πολλούς στην άκρα δεξιά, αυτό προσφέρει μια ευκαιρία να τερματιστεί ο «μεγάλος συνασπισμός» των Σοσιαλιστών και των Χριστιανοδημοκρατών που έχει κυριαρχήσει ιστορικά στην ευρωπαϊκή πολιτική και αντ' αυτού να σχηματίσουν μια δεξιά συμμαχία για να αναλάβει θέσεις-κλειδιά. Στην πράξη, μια τέτοια συνεργασία είναι δύσκολη: οι κεντροδεξιοί ηγέτες ισχυρίζονται ότι θα συμμαχήσουν μόνο με υπέρ της ΕΕ και υπέρ του ΝΑΤΟ, υπέρ της Ουκρανίας και υπέρ του κράτους δικαίου κόμματα. Αυτό αποκλείει ένα μεγάλο μέρος των ακροδεξιών κομμάτων της Ευρώπης. Ωστόσο, επιτρέπει την πλήρη υιοθέτηση του Meloni.
Πιο ριζοσπαστικές δυνάμεις, ακολουθώντας το παράδειγμά της, «διαμορφώνουν»±± τη φυσιογνωμία τους. Ο «Εθνικός Συναγερμός» της Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία βλέπει ηγετικές προσωπικότητες να υποχωρούν από τις προηγούμενες κρίσιμες θέσεις τους στο ΝΑΤΟ και στην πιο σκληροπυρηνική Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD). Ο Όρμπαν, για καιρό μαύρο πρόβατο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις, θέλει επίσης να ξεφύγει από την απομόνωση προτού η Ουγγαρία αναλάβει την προεδρία του μπλοκ τον Ιούλιο. Λέει ότι θα ενταχθεί στην ομάδα των Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών του Μελόνι μετά τις εκλογές του Ιουνίου – μια προοπτική που η ομάδα καλωσορίζει, ακόμη κι αν η «ευαισθησία» του Όρμπαν προς τη Ρωσία θα μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο.
Η ομάδα της Μελόνι, στην οποία κυριαρχεί το κόμμα της Ιταλοί Αδελφοί και το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη της Πολωνίας, δεν είναι η μόνη ευρωπαϊκή έδρα ακροδεξιών δυνάμεων. Υπάρχει επίσης μια ομάδα «Ταυτότητα και Δημοκρατία», η οποία περιλαμβάνει τον Γαλλικό Εθνικό Συναγερμό και το κόμμα της Ιταλικής Λέγκας. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο ομάδων δεν είναι πάντα αρμονικές. Τον Μάρτιο, η Λεπέν κατηγόρησε δριμύτατα τη Μελόνι ότι σχεδίαζε να επανεκλέξει τη φον ντερ Λάιεν ως επικεφαλής της Επιτροπής. Ο Ματέο Σαλβίνι, ηγέτης της Λέγκας, επιμένει ότι η δεξιά πτέρυγα αρνείται οποιαδήποτε συνεργασία με κεντρώους.
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι μαζί οι δύο ομάδες θα κερδίσουν περίπου το 25% των εδρών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, δίνοντας στην ακροδεξιά πολύ μεγαλύτερη επιρροή ανεξάρτητα από το ποιος θα αναλάβει την προεδρία της Επιτροπής. Αντί να επιδιώκουν να διαλύσουν την ΕΕ, τώρα επιδιώκουν να βάλουν τη δική τους σφραγίδα – να δημιουργήσουν αυτό που ο Marechal αποκαλεί «πολιτιστική Ευρώπη» και όχι μια «τεχνοκρατική εκδοχή της Ευρώπης της Επιτροπής». Η Μελόνι, από την πλευρά της, δείχνει σίγουρη ότι οι δύο εκδοχές μπορούν να πάνε μαζί.
*Ο Ντέιβιντ Μπρόντερ είναι ο συγγραφέας των εγγονιών του Μουσολίνι: Φασισμός στη σύγχρονη Ιταλία και Πρώτα κατέλαβαν τη Ρώμη: Πώς η λαϊκιστική δεξιά κατέκτησε την Ιταλία.
