Συγγραφέας: Kiara Conti
Η ανάγκη ανάληψης δράσης για την αντιμετώπιση των προκλήσεων βιώσιμης ανάπτυξης, όπως η κλιματική αλλαγή, η απώλεια βιοποικιλότητας, η υγεία και η ασφάλεια, οι κοινωνικές ανισότητες και άλλα επηρεάζουν όλους εμάς: πολίτες, κυβερνήσεις, οργανισμούς και επιχειρήσεις. Ειδικότερα, οι εταιρείες καλούνται να επανεξετάσουν τον τρόπο με τον οποίο δημιουργούν αξία, καθώς και τους κινδύνους και τις ευκαιρίες που προκύπτουν για τις ίδιες και τα ενδιαφερόμενα μέρη τους λόγω των προκλήσεων βιωσιμότητας.
Η ανάγκη επαναπροσδιορισμού του τρόπου με τον οποίο οι εταιρείες επηρεάζουν και επηρεάζονται από περιβαλλοντικά και οικονομικά-κοινωνικά ζητήματα αντανακλάται στις αυξημένες απαιτήσεις και προσδοκίες των ενδιαφερομένων τους (καταναλωτές/πελάτες, εργαζόμενοι, επενδυτές κ.λπ.) καθώς και στο ρυθμιστικό πλαίσιο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και των φιλόδοξων στόχων της για το κλίμα, εισήγαγε την Οδηγία για την Έκθεση για την Εταιρική Αειφορία (CSRD) τον Ιανουάριο του 2023, η οποία εκσυγχρονίζει και ενισχύει τους κανόνες για τις πληροφορίες αειφορίας που πρέπει να δημοσιεύουν οι επιχειρήσεις, ενώ διευρύνει σημαντικά την πεδίο εφαρμογής. Η CSRD στοχεύει να συνδέσει τη μη χρηματοοικονομική πληροφόρηση με την οικονομική πληροφόρηση και να διασφαλίσει τη συνοχή μεταξύ των εκθέσεων βιωσιμότητας των εταιρειών, έτσι ώστε τα ενδιαφερόμενα μέρη να έχουν πρόσβαση σε συγκρίσιμες και αξιόπιστες πληροφορίες.
Η οδηγία είναι ένα σημαντικό νομοθετικό βήμα, καθώς εκσυγχρονίζει τους κανόνες εταιρικής δημοσιοποίησης και αυξάνει τη διαφάνεια σε κοινωνικά, περιβαλλοντικά ζητήματα και θέματα διακυβέρνησης. Σύμφωνα με τη νέα οδηγία, έως και 50.000 μεγάλες εταιρείες σε όλη την Ευρώπη, καθώς και μικρομεσαίες εταιρείες που είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο, θα πρέπει τώρα να υποβάλλουν αναφορές για τη βιωσιμότητα, σε σύγκριση με περίπου 11.000 εταιρείες που ανέφεραν στο προηγούμενο καθεστώς NFRD. Μεταξύ άλλων, η CSRD εισάγει υποχρεωτική περιορισμένη διασφάλιση για όλες τις αναφορές βιωσιμότητας, με εύλογη διασφάλιση που αναμένεται να γίνει επίσης υποχρεωτική με την πάροδο του χρόνου.
Επιπλέον, στο πλαίσιο της CSRD, η Επιτροπή παρουσίασε τον Ιούλιο του 2023 τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Αναφοράς Αειφορίας (ESRS), με βάση την έννοια της «διπλής ουσιαστικότητας». Σε αυτή τη βάση, οι εταιρείες καλούνται να αξιολογήσουν, αφενός, τις θετικές και αρνητικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων τους στην κοινωνία και το περιβάλλον και, αφετέρου, τις οικονομικές επιπτώσεις των θεμάτων ESG στον ίδιο τον οργανισμό.
Ωστόσο, το πνεύμα της οδηγίας είναι πολύ βαθύτερο από τη θέσπιση μιας διαδικασίας υποβολής εκθέσεων και τη βελτίωση της διαφάνειας. Πρόκειται ουσιαστικά για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μια επιχείρηση συμβάλλει ή δεν συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη όλων εκείνων που επηρεάζονται από τις δραστηριότητές της, εστιάζοντας στην αναγνώριση, την ιεράρχηση και την αξιολόγηση των επιπτώσεων που έχει στους ανθρώπους και το περιβάλλον. Αυτό τελικά δημιουργεί το απαραίτητο πλαίσιο για τον σημαντικό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων στο πλαίσιο μιας βιώσιμης οικονομίας.
Σε πρώτη ανάγνωση, η μεθοδολογία της περίφημης ανάλυσης «διπλής σημασίας» ή ακριβέστερα της ανάλυσης «επίδρασης σημαντικότητας», εμφανίζεται ως μια άλλη επίσημη διαδικασία με την οποία οι εταιρείες απλώς δίνουν προτεραιότητα σε ό,τι είναι σημαντικό για αυτές σε θέματα ESG. Ωστόσο, η ανάλυση δεν εστιάζει σε ουσιαστικά ζητήματα ESG ή στα σχετικά πρότυπα ESRS που θα πρέπει να ακολουθούνται κατά την αποκάλυψη μη χρηματοοικονομικών πληροφοριών. Η λέξη-κλειδί και το επίκεντρο της ανάλυσης είναι το επίπεδο «επίδρασης», όχι το επίπεδο του «κίνητρου/παράγοντας» ESG που προκαλεί τον αντίκτυπο. Αυτή είναι μια αξιολόγηση της σημασίας του αντίκτυπου μιας εταιρείας στη βιώσιμη ανάπτυξη (άνθρωποι/ενδιαφερόμενοι και περιβάλλον), όχι μια ιεράρχηση των αιτιών αυτής της επίδρασης.
Η ουσία της ανάλυσης δεν είναι λοιπόν πόσο σημαντικό είναι το θέμα των «απορριμμάτων» για την εταιρεία, αλλά πόσο σημαντικό είναι το αρνητικό αντίκτυπο που έχει στο έδαφος/υπέδαφος ή στους υδάτινους πόρους, και κατά συνέπεια στη βιοποικιλότητα και τα οικοσυστήματα, στο πόσο υπεύθυνα ή δεν διαχειρίζεται η εταιρεία τα απόβλητα. Επομένως, σε ένα άλλο παράδειγμα, η ανάλυση της σημασίας των επιπτώσεων δεν θα πρέπει να επικεντρωθεί στην αξιολόγηση του ζητήματος της «ατμοσφαιρικής ρύπανσης», αλλά στον αντίκτυπό της στη φύση (βιοποικιλότητα και οικοσυστήματα) και στην υγεία των εργαζομένων, καθώς και των ευρύτερων πληγέντων πληθυσμός.
Η σύνδεση των επιπτώσεων που προσδιορίζονται ως πιο σημαντικές (στο πρώτο παράδειγμα, επιπτώσεις στο έδαφος/υπεδάφους ή στους υδάτινους πόρους) με τα σχετικά ζητήματα ESG που τις προκαλούν (π. είναι σε θέση να προσδιορίσει τα πιο σημαντικά ζητήματα ESG/Θεματικά Πρότυπα ESRS (ESRS Thematic Standards) που πρέπει να πληροί προκειμένου να δημοσιεύει κατάλληλες μετρήσεις που αναλύουν πόσο υπεύθυνα ή όχι διαχειρίζεται ένα ζήτημα επιπτώσεων.
Υπό αυτό το πρίσμα, η αναγνώριση των αρνητικών και θετικών επιπτώσεων των δραστηριοτήτων μιας εταιρείας σε όλη την αλυσίδα αξίας είναι μια πραγματική ευκαιρία να μεταμορφώσουμε το επιχειρηματικό μοντέλο και τα προϊόντα/υπηρεσίες, επειδή μας επιτρέπει να κοιτάξουμε “από μέσα προς τα έξω” πώς η εταιρεία επηρεάζει – δημιουργεί ή αφαιρεί αξία για τρίτα μέρη (ενδιαφερόμενα μέρη, ευρύτερη κοινωνία/οικονομία και φυσικό περιβάλλον). Πώς δηλαδή συμβάλλει ή όχι στη βιώσιμη ανάπτυξη. Είναι λοιπόν μια επέκταση της προοπτικής της διαδικασίας εντοπισμού κινδύνων και ευκαιριών, η οποία παραδοσιακά εστιάζει στο πώς η ίδια η επιχείρηση επηρεάζεται από τρίτους και το εξωτερικό περιβάλλον (εκτός – μέσα).
Επομένως, η ανάγκη για μετασχηματισμό προς ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο και προϊόντα/υπηρεσίες, καθώς και το πιθανό βάθος του μετασχηματισμού που απαιτείται, καθορίζονται από τους ακόλουθους παράγοντες:
1. «Ποιος»;
Ποιο νομικό πρόσωπο ή τρίτο μέρος προκαλεί τον αντίκτυπο; Πρόκειται για τον αντίκτυπο που προκαλείται άμεσα από την ίδια την επιχειρηματική δραστηριότητα (π.χ. εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που προκύπτουν από τη χρήση καυσίμων στις δικές της εγκαταστάσεις) ή ο αντίκτυπος που προκαλείται έμμεσα από τρίτους με τους οποίους συνδέεται η εταιρεία (συμβατικά ή μη), π.χ με τον προμηθευτή, ή ακόμα και εκπομπές αερίων θερμοκηπίου που προκαλούνται από τη χρήση του προϊόντος από τους πελάτες της εταιρείας;
2. «Πού»;
Σε ποιο σημείο της αλυσίδας αξίας είναι ήδη ή πιθανό να δημιουργηθεί αρνητικός ή θετικός αντίκτυπος; Η νομική οντότητα ή το τρίτο μέρος το προκαλεί αυτό ανάντη ή κατάντη; Σε ποια γεωγραφική περιοχή εμφανίζεται η επίδραση και σε ποιο κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο;
3. «Πώς»;
Τι προκαλεί το αποτέλεσμα; Είναι οικονομική δραστηριότητα (π.χ. εξόρυξη, μεταποίηση, παραγωγή, διανομή πρώτων υλών); Είναι εισροή (π.χ. νερό, ενέργεια), εξωτερικότητα (π.χ. υγρά προϊόντα, εκπομπές αερίων θερμοκηπίου) ή έξοδο/αποτέλεσμα (π.χ. παραγόμενο προϊόν) του επιχειρηματικού μοντέλου;
4. Και «σε ποιον»;
Ποιος επηρεάζεται; Ποια πτυχή του φυσικού περιβάλλοντος επηρεάζει, ποια ομάδα ενδιαφερομένων ή την ευρύτερη κοινωνία και οικονομία;
Επομένως, η ανάλυση της σημαντικότητας των επιπτώσεων ξεκινά με την καταγραφή των παραπάνω χαρακτηριστικών και τελειώνει με τον εντοπισμό των πιο σημαντικών επιπτώσεων (αρνητικές και θετικές, υπάρχουσες και πιθανές), με βάση συγκεκριμένα κριτήρια όπως η κλίμακα, το εύρος και η αναστρεψιμότητα (στην περίπτωση αρνητικές επιπτώσεις) και την πιθανότητα εμφάνισής τους (στην περίπτωση επιπτώσεων που δεν έχουν ακόμη εμφανιστεί). Προσεγγίζοντας τις πιο σημαντικές επιρροές και γνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά τους παραπάνω, η διαδικασία μετασχηματισμού προς τον μετριασμό των αρνητικών επιρροών και τη βελτίωση των θετικών φέρνει ευκαιρίες, αλλά συνδέεται με απειλές για την ίδια την επιχείρηση, όπως αύξηση εσόδων από τη βελτίωση των υπαρχόντων προϊόντων ή τη δημιουργία νέων και τη διείσδυση νέων αγορές, ή μείωση του λειτουργικού κόστους – χρησιμοποιώντας νέες και λιγότερο ενεργοβόρες τεχνολογίες.
Οι εταιρείες που ακολουθούν μια ολοκληρωμένη προσέγγιση για το κλίμα και τη φύση και επενδύουν στη βιωσιμότητα όχι μόνο βοηθούν στη διάσωση του πλανήτη, αλλά δημιουργούν επίσης οικονομική αξία για τον εαυτό τους και ευρύτερη αξία για τους μετόχους τους ενώ επιταχύνουν τον επιχειρηματικό τους μετασχηματισμό. Στην EY αυτό το ονομάζουμε «βιωσιμότητα με βάση την αξία», δηλαδή βιωσιμότητα που καθοδηγείται από πολιτικές, στρατηγικές και διαδικασίες που έχουν σχεδιαστεί για να δημιουργήσουν ευρύτερη αξία για τον πλανήτη, την κοινωνία, τους εργαζόμενους και τους πελάτες.
* Η Kiara Conti είναι συνεργάτης της EY στην Ελλάδα και επικεφαλής του τμήματος υπηρεσιών Κλιματικής Αλλαγής και Αειφορίας της EY στην Ελλάδα και την περιοχή CESA.
