«Η Ελλάδα χαρακτηρίζεται από έντονες χωρικές ανισότητες που οδηγούν σε σημαντικές αποκλίσεις στις οικονομικές επιδόσεις κάθε επιμέρους περιφέρειάς της, ενώ σημειώνονται νέες περιφερειακές ανισορροπίες…».
Αυτό υπογραμμίζεται από τα συμπεράσματα νέας μελέτης του Ινστιτούτου Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος με θέμα: «Η ελληνική αγορά εργασίας και η δομή απασχόλησης ανά περιοχή. Από την αρχή της οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα με τη ΓΣΕΒΕΕ, οι λόγοι για τη διεξαγωγή της μελέτης κρίνονται σημαντικοί διότι η Ελλάδα έχει μεγάλες χωρικές διαφορές που οδηγούν σε σημαντικές διαφορές στις οικονομικές επιδόσεις κάθε επιμέρους περιφέρειάς της και στην έλλειψη επαρκούς έρευνας για τη δομή απασχόλησης σε περιφερειακό επίπεδο. κάνει ακόμη πιο έντονη την ανάγκη για τέτοια έρευνα.
Τα συμπεράσματα είναι πολυάριθμα και πολυδιάστατα και συνοψίζονται ως εξής: «Αν και το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε κατά την ανάκαμψη από την κρίση, η απασχόληση δεν αυξήθηκε σημαντικά. Η θέση των νέων είναι πολύ χειρότερη σε σύγκριση με τους ηλικιωμένους και των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες. Ίσως όμως το σημαντικότερο εύρημα είναι η σημαντική επιδείνωση της συγκριτικής θέσης των Περιφερειών της χώρας σε σχέση με την Περιφέρεια Αττικής. Η ανάκαμψη από την οικονομική κρίση σημαίνει ότι η Αθήνα βελτιώνει σημαντικά τη συγκριτική της θέση, η οποία είναι ακόμη πιο ορατή μεταξύ των νέων και των νέων. Μια νέα περιφερειακή ανισορροπία βρίσκεται σε εξέλιξη».
συμπεράσματα
Η μελέτη εξέτασε την εξέλιξη της ελληνικής αγοράς εργασίας και της αντίστοιχης δομής απασχόλησης ως προς τα βασικά χαρακτηριστικά και την εξέλιξη τους στο χρόνο από τις παραμονές της οικονομικής κρίσης μέχρι σήμερα. Η αγορά εργασίας εξετάζεται ως προς το επίπεδο απασχόλησης και ανεργίας, τον αντίκτυπο των ατομικών χαρακτηριστικών των εργαζομένων, τον αντίκτυπο του φύλου και της ηλικίας, τη διάρθρωση του κλάδου και διάφορες άλλες πτυχές. Όλα τα παραπάνω λαμβάνονται υπόψη τόσο για τη χώρα συνολικά όσο και για κάθε διοικητική περιφέρεια χωριστά.
Η πρώτη ομάδα συμπερασμάτων αφορά την εικόνα της αγοράς εργασίας και της δομής απασχόλησης σε εθνική κλίμακα. Όπως δείχνουν τα στοιχεία, η εξέλιξη της δομής της απασχόλησης και της αγοράς εργασίας τα τελευταία χρόνια ανάκαμψης από την οικονομική κρίση χαρακτηρίζεται από αντιφατικά χαρακτηριστικά. Υπάρχει μείωση του ποσοστού ανεργίας, κάτι που είναι σημαντικό. Η πτώση αυτή, όμως, δεν οφείλεται κυρίως στην αύξηση του αριθμού των θέσεων εργασίας, αλλά στη μείωση του αριθμού των επαγγελματικά ενεργών ατόμων στη χώρα. Η αύξηση της απασχόλησης σημειώνεται με πολύ αργό ρυθμό και εξακολουθεί να υστερεί πολύ σε σχέση με τις θέσεις εργασίας που υπήρχαν πριν από την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Ένα μεγάλο μέρος αυτών (μεγαλύτερο από πριν από την κρίση) είναι άτομα που εργάζονται με μερική απασχόληση. Έτσι, ενώ υπάρχει σημαντική μείωση του ποσοστού ανεργίας, υπάρχει επίσης μείωση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό και πολύ αργή αύξηση της απασχόλησης και του ποσοστού απασχόλησης. Ο συνδυασμός των παραπάνω παραγόντων δείχνει τη σαφή αδυναμία της ελληνικής οικονομίας να δημιουργήσει νέες (και καλές) θέσεις πλήρους απασχόλησης και αποτελεί ανησυχητικό σημάδι για την πορεία της ελληνικής οικονομίας συνολικά.
Εστιάζοντας την ανάλυση σε επίπεδο περιφέρειας, προκύπτει ένα ιδιαίτερα σημαντικό συμπέρασμα που φαίνεται να έχει αγνοηθεί σε μεγάλο βαθμό μέχρι στιγμής. Και αυτό γιατί κατά τη διαδικασία της κρίσης και ιδιαίτερα στην περίοδο της ανάκαμψης, υπάρχουν σημαντικές διαφορές στη λειτουργία της αγοράς εργασίας μεταξύ της Αττικής και άλλων περιοχών της χώρας (με οριακή εξαίρεση την περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου). Ειδικότερα, στην Αττική το ποσοστό ανεργίας έχει πέσει (μέχρι το 2021) κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα, ενώ σε όλες τις άλλες περιφέρειες το ποσοστό ανεργίας είναι πολύ υψηλό σε σύγκριση με την προ κρίσης περίοδο. Ενώ η περιφέρεια Αττικής ξεκίνησε (το 2009) με ποσοστό ανεργίας υψηλότερο από τον πανελλαδικό μέσο όρο, βγαίνει από την κρίση (2021) με ποσοστά σημαντικά χαμηλότερα από τον μέσο όρο και όλες τις άλλες περιφέρειες της χώρας.
Αυτή η δυσαναλογία βαθαίνει περαιτέρω τις περιφερειακές ανισότητες και ενισχύει τον ρόλο και τη σημασία της Αττικής στην ελληνική οικονομία. Μπορεί να γίνει, αν δεν είναι ήδη, πηγή ιδιαίτερων χωρικών ανισορροπιών και περαιτέρω εμβάθυνσης των περιφερειακών ανισοτήτων. Ακόμη και η περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας (η οποία περιλαμβάνει το δεύτερο μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας) βρίσκεται σε πολύ χειρότερη κατάσταση από την Αττική και η θέση της έχει επιδεινωθεί στη διαδικασία εξόδου από την κρίση. Η μακροχρόνια ανισορροπία στην περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας επανέρχεται δυναμικά, με όλα τα πιθανά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσει.
Μετανάστευση νέων
Η εικόνα της αντιστροφής της περιφερειακής ισορροπίας ενισχύεται επιπλέον από την εικόνα της αγοράς εργασίας των νέων γυναικών και ανδρών που εξετάστηκε στη μελέτη. Σε εθνικό επίπεδο, το ποσοστό ανεργίας των νέων είναι πολύ υψηλό σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες και σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες ηλικίες στην Ελλάδα, αυτό από μόνο του είναι ανησυχητικό γεγονός, καθώς οι νέοι μεταναστεύουν εύκολα αναζητώντας εργασία. Το πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται από τη μεγάλη διαφορά που έδειξε η μελέτη μεταξύ της ανεργίας των νέων στην περιφέρεια Αττικής και της υπόλοιπης χώρας στην ηλικιακή ομάδα 15-24 ετών, κατηγορία που περιλαμβάνει κυρίως νέους άνδρες και γυναίκες σε αγροτικές περιοχές Η Αττική είναι ήδη (το 2020) χαμηλότερα από ό,τι πριν από την κρίση (2009), κάτι που διαφέρει από τα αποτελέσματα όλων των άλλων περιοχών. Συνολικά, το ποσοστό ανεργίας των νέων στην Αττική είναι το μισό, και σε ορισμένες περιπτώσεις το ένα τρίτο, του αντίστοιχου ποσοστού ανεργίας σε άλλες περιφέρειες. Η μεγάλη διαφορά στο συνολικό ποσοστό ανεργίας μεταξύ της Αττικής και κατά συνέπεια των περιφερειών οφείλεται κυρίως στην πολύ μεγάλη διαφορά στο ποσοστό ανεργίας των νέων. Αυτό δίνει ακόμη μεγαλύτερη δυναμική στην αγορά εργασίας στην Αττική και δημιουργεί σημαντικό κίνητρο για την εσωτερική μετανάστευση των νέων από την υπόλοιπη Ελλάδα προς την Αττική. Μια διαδρομή μετανάστευσης που έχει διανυθεί αρκετές φορές στη σύγχρονη ιστορία της χώρας.
Μείωση της απασχόλησης στη γεωργία
Η μελέτη της εργασιακής σχέσης δίνει επίσης πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Σε ολόκληρη τη χώρα, συνεχίζει να υπάρχει μια βραδεία πτωτική τάση στη γεωργική απασχόληση και στον αγροτικό τομέα στην οικονομία, η οποία φαινόταν να αντιστρέφεται στο αποκορύφωμα της κρίσης, αλλά έκτοτε έχει επιστρέψει στη μακροπρόθεσμη, ιστορική της πορεία. Στον υπόλοιπο κλάδο, εκτός από τον αγροτικό, υπάρχει και σταθερότητα στην αυτοαπασχόληση και αύξηση της μισθωτής απασχόλησης σε βάρος κυρίως της οικογενειακής εργασίας, η οποία φαίνεται να έχει περιοριστεί σοβαρά από την κρίση.
Μια άλλη παρατήρηση που κρίθηκε σημαντική στην ανάλυση είναι ότι, εκτός του αγροτικού τομέα, ο αριθμός των αυτοαπασχολούμενων είναι χαμηλότερος σε ποσοστιαία βάση στην Αττική σε σύγκριση με όλες τις άλλες περιοχές της χώρας. Με άλλα λόγια, αύξηση της αυτοαπασχόλησης παρατηρείται σε περιφέρειες με υψηλά ποσοστά ανεργίας, ενώ είναι σαφές ότι στην περιφέρεια Αττικής, με την αναπτυξιακή της δυναμική, θα περίμενε κανείς μεγαλύτερες, όχι λιγότερες, προσπάθειες αυτοαπασχόλησης από την πλευρά. του εργατικού δυναμικού. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει την ύπαρξη αυτοαπασχόλησης κατ' ανάγκη και όχι επιλογής, η οποία είναι συχνά ο μόνος τρόπος εύρεσης εργασίας σε περιοχές με υψηλά ποσοστά ανεργίας και επομένως κρύβει ένα μεγάλο μέρος της υποαπασχόλησης και συνεπώς της κρυφής ανεργίας. Και αυτός ο παράγοντας επιδεινώνει περαιτέρω τη θέση των υπολοίπων περιφερειών σε σχέση με την Αττική όσον αφορά το θέμα της ανεργίας.
Η μελέτη εξέτασε επίσης το φύλο στην περιφερειακή απασχόληση και την εξέλιξή του με την πάροδο του χρόνου κατά τη διάρκεια της κρίσης. Τα προκαταρκτικά ευρήματα δείχνουν ότι τόσο πριν όσο και μετά την κρίση, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν σημαντικά υψηλότερα ποσοστά ανεργίας από τους άνδρες. Όπως έχουν δείξει πολλές μελέτες, αυτό δεν οφείλεται στα ατομικά ή άλλα χαρακτηριστικά τους, αλλά μόνο στο γεγονός ότι είναι γυναίκες. Όπως ήταν αναμενόμενο, η κατάσταση για τις γυναίκες στην περιφέρεια Αττικής είναι καλύτερη σε σύγκριση με οποιαδήποτε άλλη περιοχή της χώρας. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος μετανάστευσης στην Αττική, αυτή τη φορά αποκλειστικά για γυναίκες. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η διαφορά ποσοστού ανεργίας μεταξύ ανδρών και γυναικών μειώθηκε όχι επειδή τα ποσοστά ανεργίας των γυναικών έχουν μειωθεί, αλλά επειδή τα ποσοστά ανεργίας των ανδρών έχουν αυξηθεί πολύ περισσότερο. Κατά τη διάρκεια της ανάκαμψης από την κρίση, το χάσμα ανεργίας μεταξύ ανδρών και γυναικών άρχισε να αυξάνεται ξανά, αλλά δεν έχει φτάσει ακόμη στο προ κρίσης επίπεδο. Όσον αφορά την πιθανή χρονική διαφοροποίηση της Αττικής και κατ' επέκταση των περιφερειών, δεν προκύπτει συγκριτική διαφορά. Η θέση των γυναικών στην αγορά εργασίας ήταν καλύτερη στην Αττική πριν από την κρίση και συνεχίζει να είναι καλύτερη (σε σύγκριση με άλλες περιοχές) και μετά την κρίση στον ίδιο βαθμό με πριν.