Παρακολουθώ το λογοτεχνικό έργο του Eric Villiard (γεν. 1968), που μας παρουσιάζεται στα ελληνικά στις εκδόσεις Πόλις. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Μια αξιοπρεπής έξοδος» (μτφρ. Μανώλης Πίμπλης, Πόλις, Μάιος 2024) για τον πόλεμο της Ινδοκίνας (σήμερα στο Βιετνάμ, την Καμπότζη και το Λάος) και την καταστροφή του Ντιέν Μπιεν Φου (1954). Ο αντιαποικιακός αγώνας κατά της Γαλλίας στην Ινδονησία ξεκίνησε το 1946 και εντείνονταν συνεχώς, αλλά από το 1949 που ο Μάο ανέλαβε την εξουσία στην Κίνα, έπαψε να έχει αντάρτικο χαρακτήρα και έγινε μέτωπο. Η Γαλλία, έχοντας ουσιαστικά χάσει τον πόλεμο από το 1950 και την ήττα του Cao Bang, συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να μείνει άλλο εκεί και αναζητά μια αξιοπρεπή έξοδο. Ο πρωθυπουργός René Meyer αναθέτει αυτή την αποστολή στον στρατηγό Henri Navarre, του οποίου η βασική στρατηγική επιλογή ήταν να δημιουργήσει ένα οχυρωμένο στρατόπεδο στη λοφώδη κοιλάδα Dien Bien Phu. Το έργο ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 1954. Στις 13 Μαρτίου 1954, ο στρατηγός Giap εξαπέλυσε επίθεση στο Dien Bien Phu, όπου ουσιαστικά ήταν παγιδευμένος ο γαλλικός στρατός, και ανάγκασε την παράδοσή του στις 7 Μαΐου 1954. Ήταν η τελευταία μεγάλη μάχη του πολέμου της Ινδοκίνας.
Χιλιάδες νεκροί
Το αποτέλεσμά της για τη Γαλλία ήταν δέκα χιλιάδες στρατιώτες που σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης ή αργότερα σε αιχμαλωσία. Τι αξιοπρεπής έξοδος! Συνολικά, η Βιγιαρεάλ μετρά συνολικά 400.000 νεκρούς από τη γαλλική και την αμερικανική πλευρά και 3.600.000 από την άλλη πλευρά στους πολέμους της Ινδοκίνας και του Βιετνάμ! «Ποιοι ήταν οι Γάλλοι και οι Γερμανοί που πέθαναν κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο».
Αμέσως μετά την ολοκλήρωση του βιβλίου, διάβασα στον γαλλικό Τύπο ότι στις 30 Μαΐου, η Ζενεβιέβ ντε Γκαλάρ (1925–2024), στρατιωτική νοσοκόμα στην υπηρεσία κομβόι της Πολεμικής Αεροπορίας, πέθανε σε μεγάλη ηλικία. Ξέρω ότι το όνομά της δεν σημαίνει τίποτα για έναν Έλληνα αναγνώστη, αλλά ήταν η νοσοκόμα του Dien Ben Phu! Ορφανή από πατέρα σε ηλικία εννέα ετών, αποφασίζει να γίνει νοσοκόμα και το 1953 τοποθετείται στο Ανόι της Ινδοκίνας. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Dien Bien Phu, το αεροπλάνο της προσγειώνεται στον καταυλισμό κάθε βράδυ, πολύ γρήγορα παραλαμβάνουν όσο το δυνατόν περισσότερους τραυματίες και τους μεταφέρουν στο νοσοκομείο στο Ανόι. Ωστόσο, στις 28 Μαρτίου, λόγω αστοχίας, το αεροπλάνο δεν μπόρεσε να απογειωθεί από τον καταυλισμό και η νοσοκόμα παρέμεινε εγκλωβισμένη εκεί. Σε αυτή την κόλαση της φωτιάς, η Ζενεβιέβ ντε Γκαλάρ περνά έξι εβδομάδες φροντίζοντας τους τραυματίες και τους ακρωτηριασμένους, βοηθώντας τους ιατρικά μαζί με άλλα μέλη της ιατρικής ομάδας, βοηθώντας τους να πίνουν νερό, να φάνε, να καπνίσουν ένα τσιγάρο, να πάνε μια μικρή βόλτα, παρηγορώντας τους με αφοσίωση και θάρρος αφάνταστη. Συνδέεται μαζί τους ψυχικά και τους παραμένει πιστή σε όλη της τη ζωή.
Οι πόλεμοι δεν θα αποτύχουν ποτέ, όπως και εκείνοι οι λίγοι που δεν σκοτώνουν, αλλά θεραπεύουν πληγές, γιατρεύουν, φροντίζουν και παρηγορούν, με καλοσύνη και θυσίες.
Μισό αιώνα αργότερα, θα έγραφε τα απομνημονεύματά του («Une femme à Dien Bien Phu», Les Arènes, 2003), στα οποία συναντάμε και μερικούς από τους τραυματίες με όνομα και επίθετο. Μετά την πτώση του Ντιέν Μπιέν Φου, η Ζενεβιέβ ντε Γκαλάρ γίνεται, όπως όλοι οι άλλοι, αιχμάλωτη του Βιετμίν. Στις 21 Μαΐου ανακοινώθηκε η απόλυσή της, αλλά δεν ήθελε να συμφωνήσει γιατί δεν ήθελε να αφήσει πίσω της τον τραυματία! Θα παραμείνει εκεί για να συνεχίσει να τους φροντίζει. Ωστόσο, στις 24 Μαΐου αναγκάζεται να φύγει. Μέχρι στιγμής έχουν μεταφερθεί 858 τραυματίες. Στον καταυλισμό παρέμειναν διακόσια άτομα, συμπεριλαμβανομένης της καρδιάς μιας νοσοκόμας («Une femme à Dien Bien Phu», σελ. 177-179).
Σήμερα, ακριβώς εβδομήντα χρόνια μετά το τέλος του, ο πόλεμος της Ινδοκίνας έχει ξεχαστεί και το βιβλίο του Βιγιαρεάλ μας υπενθυμίζει ότι ήταν, όπως κάθε πόλεμος, μια τερατώδης μηχανή κοπής κρέατος. Ακούραστοι επιχειρηματίες (Michelin) και οικονομικοί παράγοντες, κυνικοί πολιτικοί (John Foster Dulles, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, πρότεινε στον Γάλλο ομόλογό του Georges Bideau να του δώσει δύο ατομικές βόμβες για να τελειώσει το θέμα μια για πάντα) παρελαύνουν στις σελίδες του βιβλίο, με αρκετές εξαιρέσεις (Pierre Mades France), ηλίθιοι στρατιώτες, αλλά η Ζενεβιέβ ντε Γκαλάρ απουσιάζει -δεν το αναφέρω καθόλου επικριτικά ως παράλειψη από το βιβλίο. Είναι απολύτως φυσικό να λείπει μια νοσοκόμα, γιατί καλά «κρυμμένα φιλιά».
Αυτά που γράφει για τον Dien Bien Phu δεν έχουν τίποτα σαν αυτό που διαβάζουμε στο βιβλίο του Villiard, μόνο τους τραυματίες και τους ακρωτηριασμένους. Αν η απουσία της νοσοκόμας μας στον λογαριασμό της Βιγιαρεάλ δεν είναι ελάττωμα, δεν θα έλεγα το ίδιο για το γεγονός ότι δεν υπάρχει καμία λέξη για την τύχη χιλιάδων Γάλλων κρατουμένων στις μεγάλες πορείες και στα στρατόπεδα του Βιετμίν. Το 60% από αυτούς δεν επέστρεψαν ποτέ σπίτι τους. Η Βιγιαρεάλ βρήκε έναν τρόπο να ενσωματώσει τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα το 1961 στην αφήγησή του (σελ. 125–132), αλλά δεν βρήκε τρόπο να απαντήσει στην ερώτηση του αναγνώστη για το τι συνέβη με τους Γάλλους στρατιώτες μετά το θάνατό τους. συλλάβει την Dien Bien Phu.
Σε κάθε περίπτωση, αφού δεν θαυμάζω τους στρατιωτικούς ηγέτες, ακόμη και όταν ηγούνται αντιαποικιακούς αγώνες, επειδή δεν θαυμάζω, σε αντίθεση με τον συγγραφέα, τον Χο Τσι Μιν και τον Γκιάπ, επειδή ξέρω τι είναι ικανοί, θα το τελειώσω. Σημειώστε με βεβαιότητα ότι, όπως οι πόλεμοι ποτέ δεν θα υπάρχει έλλειψη, «αν έτσι είναι η φύση των ανθρώπων», έτσι δεν θα λείπουν και εκείνοι οι λίγοι που, σε συνθήκες εκτεταμένων δολοφονιών, δεν σκοτώνουν, αλλά επιδέσουν πληγές , θεραπεύει, φροντίδα, υποστήριξη και παρηγοριά, δείχνοντας καλοσύνη και απάρνηση. Ας στραφεί ο θαυμασμός μας σε αυτούς!