Ο τεχνολογικός γίγαντας Apple υπέστη μεγάλο πλήγμα την Τρίτη, χάνοντας μια νομική διαμάχη με την Ευρωπαϊκή Ένωση για περισσότερα από 13 δισεκατομμύρια ευρώ σε καθυστερημένους φόρους που απέφυγε χάρη στο ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς της Ιρλανδίας στο πλαίσιο της προσπάθειας της Ευρωπαϊκής Αρχής Ανταγωνισμού να ανατρέψει τις φορολογικές συνθήκες μεταξύ πολυεθνικών εταιρειών και ορισμένες χώρες της Ε.Ε.
Μεταξύ των «χαμένων» αυτής της δικαστικής υπόθεσης είναι η Ιρλανδία, η οποία όμως θα κερδίσει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό, το οποίο αφενός προσπάθησε να αποφύγει, αφετέρου δεν ξέρει πια πώς να το ξοδέψει Τα μέσα ενημέρωσης αναφέρουν εύγλωττα, το αποτέλεσμα «είχε έναν σουρεαλιστικό χαρακτήρα: ο νικητής έκλαψε και ο ηττημένος κέρδισε 13 δισεκατομμύρια ευρώ.
Η Margrethe Vestager, η πρόεδρος του διαγωνισμού της ΕΕ, ηγήθηκε μιας δεκαετίας μάχης για τον περιορισμό των αμφιλεγόμενων φορολογικών ελαφρύνσεων της Apple στην Ιρλανδία και την Τρίτη το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης της χάρισε μια ηχηρή νίκη. «Ήμουν έτοιμη να αντιμετωπίσω την ήττα, αλλά αυτή η νίκη με έκανε να κλάψω», είπε.
Το δικαστήριο έκρινε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είχε δίκιο που ζήτησε την επιστροφή των 13 δισεκατομμυρίων ευρώ σε «παράνομες» φορολογικές ελαφρύνσεις στην Apple το 2016, επειδή έδωσαν άδικα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στον κατασκευαστή iPhone.
Σύμφωνα με τον Guardian, η απόφαση των Βρυξελλών 80 σελίδων άφησε την ιρλανδική κυβέρνηση με ένα τεράστιο οικονομικό απροσδόκητο κέρδος, που αντιστοιχεί περίπου στο 14% των συνολικών ετήσιων δημόσιων δαπανών – αλλά έσοδα που… δεν ήθελε και προσπαθούσε σκληρά να αποφύγει.
Η Apple, από την πλευρά της, εξέφρασε τη δυσαρέσκειά της, δέχτηκε ένα μικρό χτύπημα – οι μετοχές της υποχώρησαν 0,5% την Τρίτη – και στη συνέχεια επέστρεψε στα κέρδη.
Ωστόσο, η απόφαση αναμένεται να αναλυθεί στα κεντρικά γραφεία των επιχειρήσεων, στα κυβερνητικά γραφεία και από ακτιβιστές για περαιτέρω μαθήματα σχετικά με τη φορολογική δικαιοσύνη σε όλο τον κόσμο και τον πιθανό αντίκτυπο σε άλλες πολυεθνικές εταιρείες.
Αλλά για την Ιρλανδία, όπως συνεχίζουν να πιστεύουν τα βρετανικά μέσα ενημέρωσης, το διακύβευμα είναι ιδιαίτερα υψηλό, επειδή η χώρα βασίζεται στη συλλογή φόρων από πολλές πολυεθνικές εταιρείες για τη χρηματοδότηση των δημοσίων δαπανών και των πλεονασμάτων του προϋπολογισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι ήταν πρόθυμη να δωρίσει 13 δισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξει αυτό το σύστημα. Σε μια προσπάθεια να αυξήσει την απήχησή του στους τεχνολογικούς και φαρμακευτικούς γίγαντες, το Δουβλίνο πρέπει τώρα να αποφασίσει τι να κάνει με αυτόν τον «αιματοβαμμένο» θησαυρό που έχει προκαλέσει αντεγκλήσεις, αμηχανία και ενθουσιασμό.
Η συμφωνία που αποτελεί τη βάση για την απόφαση αυτής της εβδομάδας, το λεγόμενο Το «double Ireland», καταργήθηκε υπό την πίεση της ΕΕ το 2014. Ωστόσο, έχει αποσυρθεί για άλλους δικαιούχους φορολογικών κενών όπως η Google και η Meta, είναι η μητρική εταιρεία του Facebook και θα κλείσει οριστικά το 2020.
Η συμφωνία ήταν χαρακτηριστική των πολύπλοκων εταιρικών δομών που έχουν προκαλέσει την οργή των ρυθμιστικών αρχών και των φορολογικών ακτιβιστών τις τελευταίες δεκαετίες και έχουν γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολυεθνικές. Για παράδειγμα, μια πολυεθνική εταιρεία μετέφερε αφορολόγητο εισόδημα σε μια θυγατρική της Ιρλανδίας, η οποία στη συνέχεια μετέφερε τα χρήματα σε άλλη εταιρεία εγγεγραμμένη στην Ιρλανδία αλλά φορολογήθηκε αλλού (άρα «διπλή Ιρλανδία») – για παράδειγμα, στον φορολογικό παράδεισο των Βερμούδων.
Ωστόσο, η απόφαση της Apple αφορά μια διαφορετική εποχή. Οι ειδικοί λένε ότι το φορολογικό περιβάλλον για τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας και άλλες πολυεθνικές εταιρείες έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια, συμπεριλαμβανομένης της Ιρλανδίας.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), ο φορέας χάραξης πολιτικής με έδρα το Παρίσι που περιλαμβάνει τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου, ηγείται των προσπαθειών αναδιάρθρωσης του παγκόσμιου φορολογικού πλαισίου, το οποίο περιλαμβάνει τη θέσπιση ελάχιστου φόρου εισοδήματος εταιρειών 15% για μεγάλες διεθνείς εταιρειών.
Αυτό σημαίνει ότι η Ιρλανδία αναγκάζεται να εγκαταλείψει την κεντρική φορολογική πολιτική της 12,5% για μεγάλες εταιρείες όπως η Apple, η Google, η IBM, η Microsoft και η Meta που έχουν σημαντικές δραστηριότητες στη χώρα. Για τις μικρότερες εταιρείες στην Ιρλανδία, το ποσοστό 12,5% θα συνεχίσει να ισχύει.
Η απόφαση της Apple είναι «ένα καθαρά ιστορικό ζήτημα», λέει ο Robert Dever, φορολογικός εταίρος στην Pinsent Masons, μια δικηγορική εταιρεία με έδρα το Δουβλίνο. Ο Dever λέει ότι η κατάσταση στην Ιρλανδία, που κάποτε θεωρούνταν φορολογικός παράδεισος για τις εταιρείες τεχνολογίας, έχει αλλάξει σημαντικά. Εκτός από την εξάλειψη της διπλής Ιρλανδίας και την καθιέρωση φορολογικού συντελεστή 15%, η Ιρλανδία έχει εφαρμόσει την οδηγία της ΕΕ κατά της φοροαποφυγής και έχει αυστηροποιήσει τους κανόνες για τη μετατόπιση κερδών – μια τεχνική που χρησιμοποιούν οι πολυεθνικές εταιρείες για τη μετατόπιση κερδών μεταξύ χωρών.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον Dever, η απόφαση του Δικαστηρίου είναι αινιγματική γιατί επιβεβαιώνει ότι η Ιρλανδία παρείχε παράνομη κρατική βοήθεια στην Apple. Ωστόσο, επισημαίνει ότι η Ιρλανδία παραμένει ελκυστική για τη Silicon Valley και άλλες πολυεθνικές λόγω του φορολογικού της συστήματος, το οποίο παραμένει ελκυστικό σε άλλους τομείς, όπως οι φορολογικές πιστώσεις για την έρευνα και την ανάπτυξη. Προσελκύονται επίσης από πολλά από τα βασικά πλεονεκτήματα της χώρας: το γεγονός ότι διαθέτει εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, ισχυρό νομικό σύστημα, αγγλόφωνη και ένταξη στην ΕΕ.
Ωστόσο, η φορολογία είναι πλέον ένα λιγότερο αποτελεσματικό εργαλείο για χώρες όπως η Ιρλανδία και το Λουξεμβούργο, που προσέλκυαν πολυεθνικές εταιρείες για να τονώσουν τις οικονομίες τους.
«Οι επερχόμενοι κανονισμοί στοχεύουν στη δημιουργία πιο ισότιμων όρων ανταγωνισμού, ώστε να μην υπάρχουν χώρες που να μπορούν να «αγοράσουν» επενδύσεις με πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές», λέει η Michelle Sloan, φορολογική εταίρος στη δικηγορική εταιρεία RPC. «Πολλά έχουν αλλάξει από την υπόθεση της Apple».
Ωστόσο, η ιρλανδική κυβέρνηση χτύπησε σκληρά στην καταδικασμένη προσπάθειά της να αφήσει την Apple 13 δισεκατομμύρια ευρώ.
Προχωρώντας στην προεκλογική περίοδο, ο κυβερνώντος κεντροδεξιός συνασπισμός αντιμετωπίζει αντισταθμιστική πίεση για το τι να κάνει με αυτά τα κέρδη. Κάποιοι προτείνουν δαπάνες για στέγαση και υποδομές, άλλοι για την εκπαίδευση και την καταπολέμηση της φτώχειας. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι θα πρέπει να κατευθυνθεί σε κρατικά επενδυτικά ταμεία ή να χρησιμοποιηθεί για την αποπληρωμή του εθνικού χρέους. Ο πρωθυπουργός της χώρας, Σάιμον Χάρις, είπε ότι η κυβέρνηση «θα σκεφτεί για λίγο» πριν λάβει μια απόφαση.
