Του Κρις Μπράιαντ
Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ είναι αναμφισβήτητα αρνητική για τη Γερμανία. Λόγω του τεράστιου εμπορικού του πλεονάσματος με τις ΗΠΑ, το Βερολίνο είναι εδώ και καιρό αποδιοπομπαίος τράγος για τον προστατευτισμό του εκλεγμένου προέδρου. Ωστόσο, η πρόσφατη κατάρρευση του τρικομματικού συνασπισμού της Γερμανίας και η πιθανή νίκη του συντηρητικού ηγέτη Φρίντριχ Μερτς στις εθνικές εκλογές τον προσεχή Φεβρουάριο παρέχουν μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού των σχέσεων και εισαγωγής οικονομικών πολιτικών που θα βοηθήσουν τελικά να ξεπεραστούν οι διχασμοί.
Οι γερμανικές εξαγωγές δεν αποτελούν πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι η έλλειψη εισαγωγών και δαπανών. Ως εκ τούτου, η επόμενη γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει να δώσει προτεραιότητα στην αύξηση της εγχώριας ζήτησης και στην αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Και μετά αφήστε τον Τραμπ να διεκδικήσει αυτά τα επιτεύγματα ως δική του νίκη.
Mertz, ένας πλούσιος πρώην δικηγόρος και πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου του γερμανικού βραχίονα της BlackRock Inc. διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων, θα μπορούσε να είναι ένας αξιοθαύμαστος αντίπαλος του Τραμπ: και οι δύο μιλούν τη «γλώσσα» του χρήματος. Η λαϊκιστική ρητορική του υποψηφίου CDU δεν γίνεται πάντα αποδεκτή στη χώρα του, αλλά ο μελλοντικός ένοικος του Λευκού Οίκου μπορεί να την αντιμετωπίσει με θετικό τρόπο.
Η περιφρόνηση του εκλεγμένου Αμερικανού προέδρου για τον Οργανισμό της Βορειοατλαντικής Συνθήκης θα πρέπει να ανησυχήσει έναν ένθερμο υποστηρικτή της Ατλαντικής Συμμαχίας. Όμως φαίνεται να συμφωνεί με την επιμονή του Τραμπ για αύξηση των αμυντικών δαπανών της Γερμανίας. (Αν και η Γερμανία φέτος θα κάνει πράξη την υπόσχεση της Συμμαχίας να δαπανήσει το 2% του ΑΕΠ στην άμυνα για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, αυτό είναι το ελάχιστο που απαιτείται μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη διάβρωση των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας).
Το εμπόριο φαίνεται να είναι ένα πολύ πιο δύσκολο ζήτημα: η αύξηση των τιμών της ενέργειας και των εμπορευμάτων το 2022 θα μειώσει μόνο προσωρινά τις εξωτερικές ανισορροπίες της Γερμανίας και η S&P λέει ότι η χώρα είναι πιθανό να έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών άνω του 6% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο έως το 2027. Παγκόσμιες αξιολογήσεις.
Αντιμέτωπη με την αδύναμη ζήτηση από την Κίνα, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξαρτάται όλο και περισσότερο από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ – το πλεόνασμα της Γερμανίας στο διμερές εμπόριο αγαθών με τις ΗΠΑ έφτασε τα 63,3 δισεκατομμύρια ευρώ πέρυσι. ευρώ (67 δισεκατομμύρια δολάρια).
Το Βερολίνο δεν ελέγχει την εσωτερική εμπορική πολιτική, η οποία είναι ευθύνη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, εάν ο Τραμπ εκπληρώσει την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές, η Γερμανία θα πληγεί σκληρά – η Bundesbank έχει προειδοποιήσει ότι αυτοί οι απειλούμενοι δασμοί θα μπορούσαν να κοστίσουν το 1% του ΑΕΠ της. Δεν είναι σαφές ποια οφέλη θα έχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες εάν ο σύμμαχός τους επιστρέψει στην ύφεση – πιθανότατα θα αποδυναμώσει το ευρώ και έτσι θα διαιωνίσει περαιτέρω το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας.
Ο Τραμπ έχει εμμονή με τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες – οι οποίες εξάγουν περισσότερα προϊόντα στις ΗΠΑ από ό,τι οι Αμερικανοί κατασκευαστές εξάγουν στη Γερμανία – και θέλει να κατασκευάζουν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ.
Η αλήθεια είναι ότι το κάνουν ήδη. Ενώ οι Porsche που οδηγούν οι Αμερικανοί κατασκευάζονται στην Ευρώπη, η BMW AG και η Mercedes-Benz Group AG έχουν τεράστια εργοστάσια στις ΗΠΑ. Πράγματι, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μακράν ο μεγαλύτερος αποδέκτης γερμανικών άμεσων επενδύσεων, με συνολική αξία σχεδόν μισό τρισ. ευρώ.
Οι εξαγωγές κεφαλαίων είναι η άλλη πλευρά του μεγάλου πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας: επειδή η Γερμανία δεν αγοράζει την ίδια ποσότητα αγαθών από το εξωτερικό, οι πλεονάζουσες αποταμιεύσεις της χώρας ανακυκλώνονται στο εξωτερικό. Ωστόσο, το γεγονός ότι η Γερμανία έχει δει καθαρές εκροές κεφαλαίων άνω των 650 δισ. ευρώ από το 2010 αρχίζει να δημιουργεί πρόβλημα.
Ο Μερτς βλέπει αυτή τη φυγή κεφαλαίων ως απόδειξη της φθίνουσας ελκυστικότητας της χώρας για τις επιχειρήσεις, και νομίζω ότι έχει δίκιο.
Όταν η Γερμανία βίωσε για τελευταία φορά μια σοβαρή οικονομική κρίση πριν από δύο δεκαετίες, ο κεντροαριστερός συνασπισμός του Γκέρχαρντ Σρέντερ υιοθέτησε το λεγόμενο Μεταρρύθμιση Hartz για την αύξηση της απασχόλησης και τη βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της Γερμανίας. Ωστόσο, η μείωση του μισθολογικού κόστους συνέβαλε στην αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Αυτή τη φορά θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην αύξηση της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων. Ενώ οι Γερμανοί απολάμβαναν πρόσφατα αυξήσεις μισθών ως μέτρο του πληθωρισμού, η τάση για αποταμίευση παραμένει πολύ υψηλή, περίπου στο 11% του διαθέσιμου εισοδήματος.
Αυτές οι πολιτικές λιτότητας αντικατοπτρίζουν αναμφίβολα την έλλειψη εμπιστοσύνης στις οικονομικές προοπτικές της Γερμανίας, μια μεγάλη γενιά baby boomer που πλησιάζει στη συνταξιοδότηση και τεράστια ανισότητα πλούτου. Οι πλούσιοι αποταμιεύουν μαζικά, ενώ όσοι βρίσκονται στο κάτω μέρος της εισοδηματικής κλίμακας μετά βίας τα βγάζουν πέρα παρά τις αυξήσεις του κατώτατου μισθού.
Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι καθώς οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά γίνονται απρόθυμα να δαπανήσουν και η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει τον προϋπολογισμό, η οικονομία μένει στάσιμη – στα επίπεδα του 2019.
Σε πρόσφατο άρθρο, κάλεσα τη Γερμανία να αυξήσει τη δημοσιονομική της δύναμη μεταρρυθμίζοντας το λεγόμενο φρένο χρέους για τη χρηματοδότηση των απαραίτητων δημόσιων επενδύσεων. Τώρα που ο Μερτς έχει περισσότερες πιθανότητες να κυβερνήσει, φαίνεται πιο ανοιχτός στην ιδέα.
Ωστόσο, η Γερμανία πρέπει επίσης να βρει έναν τρόπο να απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών της χώρας. Ο Merz υποστηρίζει τη χρήση ορισμένων από τα τρισεκατομμύρια ευρώ που οι Γερμανοί έχουν κρύψει σε τραπεζικούς λογαριασμούς χαμηλής απόδοσης για δαπάνες υποδομής – μια πολλά υποσχόμενη ιδέα.
Αξίζει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο επιβράβευσης των επενδύσεων των επιχειρήσεων με κρατική στήριξη, όπως πρότεινε ο υπουργός Οικονομίας, Ρόμπερτ Χάμπεκ. Ταυτόχρονα, δεδομένης της χρόνιας έλλειψης κατοικιών, η Γερμανία θα πρέπει επίσης να χαλαρώσει το ρυθμιστικό της πλαίσιο από επαχθείς κανονισμούς για να ενισχύσει τις επενδύσεις σε στέγαση.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι Γερμανοί εξοικονομούν τόσα πολλά χρήματα είναι η συνειδητοποίηση ότι ένα συνταξιοδοτικό σύστημα pay-as-you-go – στο οποίο οι συντάξεις των σημερινών συνταξιούχων χρηματοδοτούνται από τους σημερινούς εργαζομένους – είναι μη βιώσιμο επειδή ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας μπορεί να μειωθεί λόγω δημογραφικών στοιχείων. Ως εκ τούτου, η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να πιέσει για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος που θα επιτρέψει μεγαλύτερη φορολογικά πλεονεκτική αποταμίευση σε μετοχές, η οποία θα αποδώσει καλά μακροπρόθεσμα.
Η ενθάρρυνση της μεγαλύτερης διάρκειας εργασίας και η βελτίωση της παιδικής μέριμνας για όσους απασχολούνται σήμερα με μερική απασχόληση (συχνά γυναίκες) θα μπορούσε να αυξήσει το διαθέσιμο εισόδημα και να συμβάλει στη μείωση των ελλείψεων εργατικού δυναμικού. Το ίδιο θα συνέβαινε με την παροχή φορολογικών κινήτρων σε άτομα που θέλουν να καθυστερήσουν τη συνταξιοδότηση, αλλά και με την αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης (επί του παρόντος πρόκειται να αυξηθεί στα 67 έτη έως το 2031) ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα το αυξημένο προσδόκιμο ζωής.
Το να πείσεις τον Τραμπ ότι τέτοιες ενέργειες θα αυξήσουν τελικά τη ζήτηση για αμερικανικά προϊόντα θα είναι δύσκολο έργο. Όμως ο Μερτς έχει περισσότερες πιθανότητες από τους υπόλοιπους.
