Η Ελλάδα, αν και μια μικρή χώρα με μόλις 10,46 εκατομμύρια κατοίκους, έχει πλούσιο μιντιακό τοπίο. Υπάρχουν περίπου 160 ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί και 1.150 ιδιωτικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί διαφόρων μεγεθών. Από αυτούς, οι μόνοι αδειοδοτημένοι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί είναι 6 με πανελλαδική κάλυψη. Επιπλέον, υπάρχουν 82 εφημερίδες σε όλη τη χώρα και περίπου 600 σε τοπικό επίπεδο, και τέλος υπάρχουν πολλοί διαδικτυακοί ειδησεογραφικοί ιστότοποι, αν και δεν υπάρχουν ακριβείς αριθμοί.
Παρά την τόσο μεγάλη παρουσία των μέσων ενημέρωσης, η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση στην ΕΕ όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, μαζί με τη Μάλτα και την Ουγγαρία, σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;
Ρωτήσαμε τη δημοσιογράφο Δανάη Μαραγκουδάκη από το δημοσιογραφικό δίκτυο Solomon, η οποία παρουσίασε πρόσφατα μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη με τίτλο: «Ποιος κατέχει τα ΜΜΕ στην Ελλάδα». Η Δανάη Μαραγκουδάκη απάντησε στη Deutsche Welle: «Ένας από τους λόγους για αυτό είναι η διαπλοκή των ΜΜΕ, των επιχειρήσεων και της πολιτικής. Έτσι, πιστεύοντας ότι τα μέσα ενημέρωσης όχι μόνο αναφέρουν αλλά διαμορφώνουν τον τρόπο αναφοράς και συζήτησης των γεγονότων, θέλαμε να διερευνήσουμε δύο βασικά ερωτήματα: ποιοι είναι οι μεγαλύτεροι επιχειρηματίες στη χώρα που ελέγχουν τα μέσα ενημέρωσης που εμπιστευόμαστε να μας ενημερώνουν; Και πόσα γνωρίζουμε για τις άλλες επιχειρηματικές τους δραστηριότητες;».
Αποστολές και βοηθητικά προγράμματα
Στην έρευνα συμμετείχαν εκτός από τη Δανάη Μαραγκουδάκη η Ελίζα Τριανταφύλλου και η Κορίνα Πετρίδη. Χρειάστηκαν 18 μήνες επίπονης προσπάθειας και μελέτης πηγών σε 30 χώρες. Η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από το ίδιο το δημοσιογραφικό δίκτυο και το ελληνικό γραφείο του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ. Η Δανάη Μαραγκουδάκη συνοψίζει τα κύρια ευρήματα της μελέτης: «Καταγράψαμε συνολικά 762 εταιρείες σε 32 χώρες. Οι μισοί (386) εδρεύουν στην Ελλάδα. Την πρώτη τριάδα συμπληρώνουν η Κύπρος (122) και τα Νησιά Μάρσαλ (61) – δύο χώρες που η Ελληνική Ανεξάρτητη Φορολογική Αρχή (ΑΑΔΕ) αναγνωρίζει ως φορολογικούς παραδείσους σε συνολικά 14 κλάδους οικονομικής δραστηριότητας ισχυρότερος επιχειρηματικός τομέας των Ελλήνων ολιγαρχών. Η ανάλυσή μας δείχνει ότι τα ΜΜΕ δεν είναι ακόμα μια κερδοφόρα δραστηριότητα για τους επιχειρηματίες της χώρας (SKY, MEGA, OPEN, ALPHA TV). , Star Channel, ANT1, NICKELODEON, RISE TV, MACEDONIA TV, ACTION 24) δείχνει ότι σήμερα οφείλουν συνολικά 350 εκατ. ευρώ στις τράπεζες.
Η Δανάη Μαραγκουδάκη μας θυμίζει μερικούς από τους σημαντικότερους επιχειρηματίες στον χώρο των media. «Ο Βαγγέλης Μαρινάκης είναι εφοπλιστής, είναι ιδιοκτήτης πολλών μεγάλων μέσων ενημέρωσης και αγοράζει άλλα, ενώ είναι ιδιοκτήτης της ελληνικής ποδοσφαιρικής ομάδας Ολυμπιακού, της αγγλικής ομάδας Nottingham και της πορτογαλικής Rio Ave. Ένας άλλος είναι ο ελληνικής καταγωγής Ιβάν Σαββίδης. Ελέγχει το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, με μερίδιο 67% στην South Europe Gateway Thessaloniki (SEGT), η οποία διαχειρίζεται την Αρχή Λιμένος Θεσσαλονίκης (TPA). Σουρωτή, που παράγει το ομώνυμο μεταλλικό νερό και διαχειρίζεται το ιστορικό ξενοδοχείο Makedonia Pallas στη Θεσσαλονίκη από το 2013. Το 2012 ο Ιβάν Σαββίδης αγόρασε τις περισσότερες μετοχές του ΠΑΟΚ. Η οικογένεια Βαρδινογιάννη έχει τη μεγαλύτερη επιχείρηση στην Ελλάδα και βρίσκεται συχνά στη λίστα των δισεκατομμυριούχων του Forbes. Ο όμιλος περιλαμβάνει εταιρείες πετρελαίου, τράπεζες, ναυτιλιακές εταιρείες, εταιρείες ενέργειας, ΜΜΕ κ.λπ.». Γιατί κάποιος να θέλει να ακολουθήσει μη κερδοσκοπική δημοσιογραφία; Έτσι λίγοι ολιγάρχες κατέχουν τα σημαντικότερα ΜΜΕ στην Ελλάδα, τα οποία δεν έχουν καν κέρδος.
Αλλά γιατί ένας επιχειρηματίας να θέλει να διευθύνει μια μη κερδοσκοπική επιχείρηση;
Κάναμε αυτήν την ερώτηση στον καθηγητή Γιώργο Πλειό από τη Σχολή Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης της Σχολής Οικονομικών και Πολιτικών Επιστημών του ΕΚΠΑ, ο οποίος απάντησε στη DW: «Επιχειρηματίες που κατέχουν μέσα που συχνά φέρνουν ζημιές και ταυτόχρονα κατέχουν άλλες επιχειρήσεις στο η πραγματική οικονομία -που είναι κερδοφόρα και γίνονται κερδοφόρες είτε χάρη στις επαφές με το κράτος είτε επειδή το κράτος δημιουργεί ένα ευνοϊκό νομοθετικό και θεσμικό περιβάλλον γι'αυτούς- προσφέρουν πολιτική υποστήριξη στους πολιτικούς για να κερδίσουν ή να μην χάσουν πολιτική θέση, σε αντάλλαγμα οι πολιτικοί παρέχουν στους επιχειρηματίες οικονομική και θεσμική υποστήριξη, για παράδειγμα ψηφίζοντας νόμους ή εκδίδοντας ευνοϊκές για αυτούς αποφάσεις.
Με απλά λόγια, λέγεται σύγκρουση συμφερόντων και ο κ. Ο Πλιος περιγράφει τον τρόπο λειτουργίας ορισμένων πολιτικών: «Προχωρούν στην υπεργολαβία δημοσίων έργων σε μια κατασκευαστική εταιρεία που ανήκει στον ιδιοκτήτη της ΜΜΕ. Ή σε μια εταιρεία που παρέχει προϊόντα και υπηρεσίες σε κρατικούς φορείς, ειδικά στον τομέα των νέων τεχνολογιών. Λόγω κυβερνητικών διαφημίσεων, διάφορες ευνοϊκές συμπεριφορές της κυβέρνησης και του κράτους ως προς τη χορήγηση τραπεζικών δανείων σε ΜΜΕ, τα οποία συχνά δεν αποπληρώνονται, αποκλείοντας τις ΜΜΕ από την υποχρέωση να αναλάβουν το ετήσιο κόστος χρήσης της άδειας για το πρατήριό τους ύψους 3,5 ευρώ. εκατομμύριο.
Έλεγχος της εξουσίας
Εν ολίγοις, υπάρχει ένα οικονομικό και πολιτικό πάρε-δώσε. Δεν χρειάζεται να είστε ειδικός για να καταλάβετε ότι όταν εργάζεστε στο Medium, ένας επιχειρηματίας με συγκεκριμένα ενδιαφέροντα θα υπόκειται σε λογοκρισία ή αυτολογοκρισία προληπτικά για να μην υποστεί δυσάρεστες συνέπειες. Δεν θα ξεχάσω ακόμη πώς ένας συνάδελφος μεγάλου τηλεοπτικού σταθμού μου είπε πριν από πολλά χρόνια ότι «κρύβουμε τα νέα για να μην δυσαρεστήσουμε την κυβέρνηση». Αλλά και ένα πιο πρόσφατο παράδειγμα. Πόσα κανάλια μεταδίδουν την είδηση ότι Έλληνες φορτωτές μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο παρά τις κυρώσεις της ΕΕ για τον πόλεμο στην Ουκρανία;
Τέλος, η κ. Λαμπρινή Παπαδοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, βρίσκει την έρευνα του Solomon εξαιρετικά χρήσιμη γιατί αποκάλυψε μέσα από στοιχεία «τη διαπλοκή που κρύβεται κάτω από την ολιγοπωλιακή συγκέντρωση ΜΜΕ στη χώρα μας», προσθέτοντας σε ομιλία της στη Deutsche Welle ότι « Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων ενημέρωσης παίζει καθοριστικό ρόλο στην ελευθερία του Τύπου, διότι επηρεάζει άμεσα την ικανότητα των δημοσιογράφων να ασκούν έλεγχο στην εξουσία. με τις αρχές αποτελούν άμεση απειλή για τον πλουραλισμό των μέσων ενημέρωσης και την ανεξαρτησία της δημοσιογραφίας, οδηγώντας σε (αυτο)λογοκρισία των δημοσιογράφων και στην αναμετάδοση της κυρίαρχης αφήγησης. 
Πηγή: Γερμανικό κύμα
