Θέλω να το περιγράψω με δύο τρεις φράσεις Βασίλης Μαυρογεωργίου. Να μιλήσω για το πάθος του, τον ομαλό του τρόπο ομιλίας, την ανάγκη σύνδεσης που υπάρχει στα μάτια του, αλλά και σε όλες τις παραστάσεις που έχω δει, από μακριά Κατσαρίδα μέχρι Τεράστια έκρηξη ΚΑΙ αναρρίπτω. Αυτήν τη στιγμή γίνεται αποστολή αρχείων σε Εθνικό Θέατρο «Πινόκιο». (διασκευή του έργου του Κάρλο Κολόντι). Παράλληλα σκηνοθετεί Θέατρο του Νέου Κόσμου ο Αριθμός 31328 Με Ηλίας Βενέζηςστο οποίο έπαιξαν, μεταξύ άλλων, Αριάδνη Καβαλιέρου. Ακολούθησα και την Αριάδνα στενά. Θαυμάζω την ερμηνευτική της διορατικότητα, την εφηβική της αύρα, αλλά και τη δύναμη που αποπνέει στη σκηνή με το μικροσκοπικό της σώμα. Τους συνάντησα σε ένα διάλειμμα από την πρόβα και τους έκανα μερικές ερωτήσεις, ξεκινώντας από τον πίνακα.
Βασίλη, θυμάμαι πριν από πολλά χρόνια όταν οδηγούσες τη Βασιλίσσης Σοφίας το βράδυ με μια μικρή ηλεκτρική μοτοσυκλέτα απέναντι…
BM: (γέλιο) Πού το θυμήθηκες αυτό; Ναι, ξεκίνησα με ποδήλατο, μετά πήρα ηλεκτρικό σκούτερ, μετά ηλεκτρικό σκούτερ… Και πριν από λίγο καιρό αγόρασα μια μοτοσυκλέτα για να μπορώ να ταξιδεύω και να κινούμαι σαν άνθρωπος.
Είδα κάτι συμβολικό σε αυτή την εικόνα: βρίσκεστε στον κεντρικό δρόμο της Αθήνας, αλλά οδηγείτε ένα άλλο όχημα στην άκρη του δρόμου. Σου αρέσει πολύ να είσαι στα άκρα, καλλιτεχνικά; Να μην είσαι mainstream;
BM: Γενικά, μου αρέσει να κάνω τη δουλειά μου με συνέπεια και να μην κουράζομαι να συνεργάζομαι. Δεν με νοιάζει ιδιαίτερα αν η δουλειά μου είναι επιτυχημένη ή όχι, αν είμαι καλύτερη ή χειρότερη από κάποιον άλλο… Δεν βλέπω αυτή τη δουλειά ως διαγωνισμό. Διδάσκω χρόνια σε σχολεία και πρόσφατα είδα πολλούς νέους καλλιτέχνες να πετυχαίνουν πολύ σημαντικά πράγματα στο θέατρο, όπως ο Μάριο Μπανούσι. Μια τέτοια περίπτωση, που γνωρίζει την επιτυχία, προκαλεί προβληματισμό: «Ποια είναι η κύρια τάση στην τέχνη;»
ΑΚ: Το δίλημμα αν είσαι mainstream ή «πειραματικός» δημιουργείται κυρίως από άλλους που προσπαθούν να σε κατατάξουν. Τι είσαι; Να πουλήσω ή να μην πουλήσω; Γιατί είσαι εδώ? Το αξίζεις; Πάντα υπάρχουν τέτοιες ερωτήσεις.
Βασίλη, πώς αποφάσισες να φέρεις στη σκηνή το μυθιστόρημα Ηλίας Βενέζης Νο 31328, που εκδόθηκε σχεδόν εκατό χρόνια πριν;
BM: Δούλεψα το The Damned Virgin, που είχε ως αποτέλεσμα μια πολύ ενδιαφέρουσα παράσταση. Μέχρι τότε δεν τολμούσα να ασχοληθώ πολύ με τα βιβλία. Η λογοτεχνία δεν έχει πάντα την ουσία που απαιτείται για να είναι μια σκηνική πράξη. Αλλά το συγκεκριμένο βιβλίο έκανε το κόλπο – έτσι άρχισα να ψάχνω για ιστορίες και μυθιστορήματα από εκείνη την εποχή. Ή και νωρίτερα. Στο συγκεκριμένο έργο, παρακολουθούμε την ιστορία ενός ανθρώπου που βιώνει έναν εφιάλτη και αναρωτιέται αν είναι άνθρωπος ή όχι (επειδή τον αντιμετωπίζουν ως αντικείμενο). Αναρωτιέται επίσης αν υπάρχουν καλοί και κακοί άνθρωποι. Το θέατρο χρειάζεται αυτά τα δίπολα. Επιπλέον, το έργο θέτει ζητήματα εθνικής ταυτότητας και των σχέσεών μας με την Τουρκία. Ο Βενέζης το χειρίζεται έξοχα. Παρόλο που ζει μέσα σε βασανιστήρια και βλέπει τρομακτικές εικόνες, στην πραγματικότητα είναι σαν να αναζητά κοινά στοιχεία στον άνθρωπο από την άλλη πλευρά. Με άλλα λόγια, σου λέει ότι η ευγένεια δεν είναι θέμα εθνικότητας, αλλά θέμα ανθρώπου.
ΑΚ: Έχουμε μια συνολική αφήγηση. Βασικά, ο κεντρικός χαρακτήρας περνάει από όλους τους ηθοποιούς, κάτι που θεωρώ πολύ πρωτότυπο. Γιατί είναι σαν να σου λέει «Όλοι θα το ξεπεράσουμε αυτό». Άντρες, γυναίκες, παιδιά – στον πόλεμο όλοι είναι θύματα.
Πόσο έντονη είναι η συναισθηματική σας εμπλοκή όταν εκτελείτε μια τόσο δύσκολη παράσταση;
ΑΚ: Συγκινηθήκαμε πολύ όταν διαβάσαμε αυτό το κείμενο. Πρέπει να είσαι ανοιχτός στα συναισθήματά σου και αυτό προφανώς σε βαραίνει. Αλλά εντάξει, δεν κάνουμε αυτή τη δουλειά για να διασκεδάζουμε πάντα.
Ήσασταν ιδιοκτήτης του Scrow Theatre για δέκα χρόνια. Έχω δίκιο “ιδιοκτήτη”;
BM: Ναι, εντάξει, δεν πιστεύω στην ιδιοκτησία… Ήμουν συνεργάτης, τα φτιάξαμε με τη θεατρική ομάδα ΙΝΚΑΛ.
Γιατί ήταν κλειστό?
BM: Ειλικρινά, δεν ξέρω. Εκεί φέρεται να πουλήθηκαν αρκετά ακίνητα στο τέρμα του Αρχέλαου στο Παγκράτι με σκοπό να κατεδαφιστούν και να μετατραπούν σε Airbnb. Έτσι ξέραμε. Όμως μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει κάποια ιδιαίτερη ανακατασκευή. Τους ζήτησα να μας αφήσουν να παίξουμε μέχρι να πέσουμε. Βάλτε παράσταση όταν έρχεται μπουλντόζα και πέφτει ηρωικά (γέλια). Ωστόσο, η Ελλάδα έχει γίνει ένα τεράστιο εργοτάξιο. Χτίζουμε το τουριστικό μας μέλλον. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Σίγουρα όμως κάτι λείπει.
Ωστόσο, σε ένα πρόσφατο αφιέρωμα στις αθηναϊκές παραστάσεις αυτή τη σεζόν, μέτρησα 163. Σίγουρα θα υπάρχουν και άλλες, με μικρότερη εμβέλεια. Είναι μη βιώσιμη αυτή η υπερπροσφορά;
ΑΚ: Η Ελλάδα λατρεύει το θέατρο. Αν δείτε πόσες δραματικές σχολές έχουμε, είναι προφανές.
Μήπως λοιπόν υπάρχουν πολλοί ηθοποιοί;
BM: Πιστεύω ότι υπάρχουν πολλά κανάλια. Πολλά ραδιόφωνα, πολλές εφημερίδες, πολλά μέσα και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αφομοιώνουμε πληροφορίες κάθε μέρα. Ακόμα και πολύ ακραία πράγματα περνούν από ένα μεγάλο χωνευτήρι πληροφοριών και σταδιακά γίνεται η καθημερινή μας συνήθεια. Το θέατρο παίζει τον αντίθετο ρόλο στην κοινωνία μας. Το θέατρο βάζει φρένο και λέει: «Πρέπει να το ξανασκεφτούμε αυτό το θέμα». Υπό αυτή την έννοια, το χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ. Διαφωνώ κάθετα με την ιδέα ότι θα ήταν καλύτερα να υπήρχε λιγότερο θέατρο. Σίγουρα, κάποια προγράμματα λειτουργούν και κάποια όχι. Αλλά όταν υπάρχει αφθονία, υπάρχουν πολλές επιλογές.
ΑΚ: Η πολυφωνία είναι πολύ σημαντική. Υπήρχαν είκοσι μεγάλοι σκηνοθέτες και έπρεπε να δουλέψεις μαζί τους, δεν υπήρχε επιλογή. Είναι πολύ σημαντικό για έναν νέο ηθοποιό να παίζει στην παράσταση που ονειρεύεται και να μην περιμένει στην ουρά για κάστινγκ. Είναι πολύ σημαντικό για έναν νέο σκηνοθέτη να μπορεί να πει αυτό που έχει να πει χωρίς να χρειάζεται να ενηλικιωθεί. Σήμερα υπάρχουν ομάδες που μιλούν για φεμινιστικά θέματα, μιλούν για δικαιώματα, για βία… Αυτά τα θέματα δεν θα ακούγονταν αν δεν υπήρχαν τόσα πολλά διαφορετικά προγράμματα.
Κάθε φορά που βλέπω ένα θέατρο, με συγκινεί η στιγμή στο τέλος που οι ηθοποιοί στέκονται στην ουρά και δέχονται χειροκροτήματα. Πώς βιώνεις, Αριάδνα, αυτή τη στιγμή; Είσαι ενθουσιασμένος? Ή μήπως λέτε στον εαυτό σας «Έλα, ακόμα μαθαίνω»;
ΑΚ: Όχι μωρό μου! (γέλιο). Μην αρχίσετε καν να γδύεστε! Ξέρεις τι; Η καλύτερη στιγμή είναι το πρώτο δευτερόλεπτο όταν ανεβαίνεις στη σκηνή και καταλαβαίνεις την ατμόσφαιρα του κοινού. Η ενέργειά του. Γενικά, υπάρχει μια σύνδεση σε όλη την παράσταση. Ακούς τα γέλια τους, βλέπεις τα πρόσωπά τους… Δεν είσαι μόνος. Οπότε στο τέλος λες ότι είναι σαν να τελείωσε η σχέση. Και κοιτάς τον άλλον στα μάτια, όχι πια σαν ηθοποιός. Ναι, υπάρχει κάτι συγκινητικό σε αυτό. Όπως όταν βγαίνεις έξω και βλέπεις ανθρώπους να μιλάνε για μια παράσταση που έχουν δει. Προφανώς όποιος έρθει και πληρώσει για μια παράσταση θέλει να μπει στην ψυχική διαδικασία και να αλλάξει κάτι στον εαυτό του. Διαφορετικά θα καθόταν στο σπίτι και θα έβλεπε κάτι άλλο.
Όταν μια παράσταση δεν πουλάει εισιτήρια, μπερδεύεσαι με το κοινό; Έχετε πει ποτέ «Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει, πάει εκεί που πάνε πολλοί…»;
ΑΚ: Στην Ελλάδα, έχουμε ένα παθιασμένο θεατρόφιλο κοινό – και το εννοώ πολύ ειλικρινά. Αυτό το κοινό είναι γεμάτο με χαμηλού προϋπολογισμού και ανεξάρτητες εκπομπές. Και εδώ και στην επαρχία, τώρα. Δηλαδή τώρα προσπαθώ να θυμηθώ ποια εκπομπή πήγε τόσο στραβά και δεν μπορώ!
BM: Ειδικά μετά την πανδημία, ο κόσμος άρχισε να έρχεται στο θέατρο σωρό. Αυτό είναι απαίσιο.
Βασίλη, ξέρω ότι αγαπάς πολύ και τον κινηματογράφο και τα κόμικς…
BM: Από το δημοτικό! Θυμάστε το Mammoth Comix, που εξέδιδε τίτλους της Marvel στην Ελλάδα; Έτσι έμαθα για την Αθήνα.
«Μας βλέπουν ως αριθμούς: πόσο πουλάς; Πόσους followers έχετε; Δεν ξέρω πόσο ελεύθερος μπορείς να νιώσεις όταν ακούς «είναι παιχνίδι και πρέπει να το παίξεις». — Βασίλης Μαυρογεωργίου
Τι εννοείς;
BM: Ήθελα να βρω ένα σπάνιο τεύχος, π.χ. από τους X-Men. Κάποια στιγμή ήταν ένα παιδί στο Κερατσίνι που το είχε. Έμενα στο Χαλάνδρι. Και κρυφά από τους γονείς μου, καβάλησα το λεωφορείο και οδηγούσα. Θυμάμαι μια φορά ένας τρομακτικός άντρας μου άνοιξε την πόρτα και μου είπε «είναι στη σοφίτα…». Η υπόθεση ήταν συγκλονιστική. Δεν μπορούσα να το αφήσω. Έπαιξα λοιπόν ολόκληρο, ανέβηκα στη σοφίτα και στην πραγματικότητα ήμουν εκεί. Τα έχω ακόμα. Έχω ακόμα αυτά τα πολύ συλλεκτικά. Όταν οι χαρακτήρες ζωντάνεψαν στη μεγάλη οθόνη, όπως μπορείτε να δείτε, ήταν καταπληκτικό για μένα. Αλλά νομίζω ότι έχει πεθάνει και αυτό τώρα, το σύμπαν της Marvel. Κάτι βλακεία κάνουν. Αφού πέθανε ο Iron Man, όλα τελείωσαν.
Σας ενοχλεί που, σε αντίθεση με τις ταινίες και τα βιβλία, τα θεατρικά έργα σβήνουν;
ΑΚ: Ανησυχώ γι’ αυτό.
BM: Οχι εγώ. Τελικά, η σειρά μπορεί να τελειώσει, αλλά το κείμενο θα παραμείνει. Κάποιος θα το διαβάσει μετά από εκατό χρόνια και θα ξαναγεννηθεί. Κάνεις ριμέικ στον κινηματογράφο. Το θέατρο, αντίθετα, γεννιέται πάντα από την αρχή. Γιατί ο πυρήνας του είναι το κείμενο.
ΑΚ: Υπάρχουν όμως παραστάσεις που έχουν μείνει στην ιστορία και δεν μπορούν να προβληθούν. Θα πρέπει να μπορείτε. Από την άλλη, βλέπεις κάτι μια φορά και το θυμάσαι για πάντα. Θα θυμάστε. Έχει και αυτό μαγεία.
Τι ελπίζεις σήμερα καλλιτεχνικά; Τι σου δίνει κίνητρο? Με τι είσαι παθιασμένος;
(σ.σ.: Κάνουν μια παύση και μετά κοιτάζουν ο ένας τον άλλον.)
ΑΚ: Θα έλεγα ότι κάτι έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια. Βλέπω την κινητοποίηση της Ένωσης Ελλήνων Ηθοποιών. Μετά το MeToo, εισήχθησαν νέες βάσεις, εισήχθησαν όρια και αν συμβεί κάτι, μπορείτε να πάτε να μιλήσετε.
Έχετε δει αδικία, κακές συμπεριφορές;
ΑΚ: Ναι είδα. Έτσι δομήθηκε αυτό το έργο. Δεν υπήρχε όριο. Ο καθένας μπορούσε να πει ό,τι ήθελε σε όποιον ήθελε. Αυτά τα έχω δει. Και ξέρετε, σε στιγμές στη ζωή που δεν αισθάνεστε καλά, μπορεί να μην έχετε τη δύναμη να θέσετε όρια.
«Κάτι αλλάζει στο θέατρο. Θα προσπαθήσω να είμαι μέρος αυτής της αλλαγής. Νομίζω ότι όλη η γενιά μας θα το δοκιμάσει». — Αριάδνη Καβαλιέρου
Οπότε παρατηρείς μια αλλαγή…
ΑΚ: Ναι, νομίζω ότι οι ηθοποιοί είναι πλέον πιο δυνατοί στα πόδια τους, και ο σκηνοθέτης δεν είναι ο αυτοκράτορας. Τα περισσότερα προγράμματα δεν είναι πλέον χτισμένα γύρω από ένα όνομα, αλλά γύρω από ομάδες που είναι πιο θαρραλέες να μιλήσουν και να διακυβεύσουν τους ισχυρισμούς τους. Κάτι αλλάζει στο θέατρο. Θα προσπαθήσω να είμαι μέρος αυτής της αλλαγής. Νομίζω ότι όλη η γενιά μας θα το δοκιμάσει αυτό.
Ο αριθμός αγγέλου 31328 μας λέει ότι η ελευθερία είναι το πιο σημαντικό αγαθό. Πόσο ελεύθερος νιώθεις σήμερα;
ΑΚ: Να σου πω κάτι? Ο Βενέζης ξεκινάει με όνομα και τελειώνει με τον «αριθμό 31328». Μας βλέπουν ακόμα ως νούμερα: Πόσο πουλάς; Πόσους followers έχετε; Δεν ξέρω πόσο ελεύθερος μπορείς να νιώσεις όταν ακούς «είναι παιχνίδι και πρέπει να το παίξεις». Έχουμε το δικαίωμα να πούμε ότι δεν θέλουμε να πάρουμε μέρος στον πόλεμο;
BM: Η ελευθερία είναι ένα αγαθό για το οποίο προσπαθείς κάθε μέρα. Πολλά έχουν αλλάξει από τη Βενετία. Αλλά σίγουρα δεν μπορούμε να επαναπαυθούμε και να πούμε ότι πετύχαμε την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Αυτές είναι αξίες που κρέμονται στον αέρα. Θα θέλαμε κάποιος να μας προστατεύει και να μας φροντίζει, αλλά είμαστε υπεύθυνοι για αυτές τις αξίες.
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Ο αριθμός 31328 σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαυρογεωργίου θα παίζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου από τις 12 Νοεμβρίου κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:15. Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά.