Κάτω Διαβάζει βιβλία Σήμερα γνώρισα έναν από τους σημαντικότερους συγγραφείς στην Ελλάδα, τον κ Θάνος Σταθόπουλος, έναν άνθρωπο που όταν τον γνωρίσεις από κοντά σου δημιουργείται η εντύπωση ότι γεννήθηκε σε λάθος εποχή. ο βιβλία Το ανακάλυψα τυχαία, κοιτάζοντας τα γκισέ της κυβέρνησης πριν από πολλά χρόνια, και το μινιμαλιστικό εξώφυλλο του βιβλίου τράβηξε αμέσως την προσοχή μου, οπότε άρχισα να διαβάζω. Τα γραπτά του είναι σύντομα αλλά περιεκτικά και μέσα από την αφαίρεση μπορείς επιτέλους να νιώσεις ό,τι δεν φαίνεται με λέξεις. Αυτή είναι και η μαγεία του στυλ του Σταθόπουλου.
Με αφορμή την κυκλοφορία του τελευταίου του βιβλίου – συγγραφικού τόμου “Αυτοκατασκευή στις 06:30 – 1983-2023” (εκδ. Ίκαρος), που περιελάμβανε και το νέο του ποιητικό βιβλίο – τον συναντήσαμε στο σκληρό νότιο φως της σοφίτας και κάναμε μια εποικοδομητική βόλτα στο κέντρο της Αθήνας, συζητώντας – άλλωστε αυτό είναι γενναίο, λαμβάνοντας υπόψη πολιτιστικό και κοινωνικό χάος που επικρατούσε στο κέντρο εκείνη την εποχή.
ΑΥΤΟ Σταθόπουλος έχει πάντα ένα διεισδυτικό βλέμμα που μιλάει από μόνο του, όπως και η γραφή του, λίγα λόγια και αυτό είναι μια χαρά. Οι στίχοι του, φαινομενικά απαλλαγμένοι από κάθε είδους «σπίτι», είναι τόσο δυνατοί που μπορούν κυριολεκτικά να σου αλλάξουν τη ζωή, να σε κάνουν να δεις τα πάντα λίγο διαφορετικά, με άλλη απόχρωση.
ΑΥΤΟ Θάνος Σταθόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1963. Δημοσιευμένα βιβλία: Θέμα, Ερατώ 1985, Ιστορία της Μουσικής, Ίκαρος 1994, Αναπαραγωγή, Γαβριηλίδης 2003, Αρκετές γλώσσες, Γαβριηλίδης 2007, Automat, Γαβριηλίδης 2013, La folie, Ίκαρος 2015, Η ώρα, Ίκαρος 2003, Ίκαρος 2010, 2018 στις 06:30, Ίκαρος 2023. Από το 1999 εργάζεται ως παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα EPB.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Θάνου Σταθόπουλου:
Είστε μινιμαλιστής; Θεωρείτε τη γραφή σας «μινιμαλιστική» ή όχι;
Θάνος Σταθόπουλος: Δεν υπάρχει ακραίος μινιμαλισμός στη λογοτεχνία. Εννοώ την τάση που υπήρχε στα εικαστικά και τη μουσική. Αναφερόμαστε σε αυτόν τον όρο μόνο καταχρηστικά, θέλοντας να τονίσουμε την απόρριψη περιττών στοιχείων, τη συμπύκνωση, τη σοβαρότητα και την αφαίρεση. Από αυτή την άποψη, ναι, είμαι μινιμαλιστής. Ωστόσο, υπάρχει μια παρεξήγηση: ο μινιμαλισμός δεν αφορά τη διάρκεια του κειμένου ή της αφήγησης -υπάρχουν εκτεταμένες αφηγήσεις που είναι μινιμαλιστικές- αλλά με τα χαρακτηριστικά στυλ που ανέφερα.
Με τα χρόνια, προσωπικά δεν μπορώ να ανεχτώ μεγάλες αφηγήσεις και να αναζητώ όλο και περισσότερες αφαιρέσεις στον γραπτό λόγο. Αναρωτιέμαι αν νιώθεις το ίδιο. Διαβάζεις το ίδιο με πριν;
Θάνος Σταθόπουλος: Δεν έχω πρόβλημα με τις μεγάλες αφηγήσεις, απλώς μου αρέσουν όταν πρόκειται για καλή ή εξαιρετική λογοτεχνία. Ξέρετε, οι περισσότεροι από τους φίλους μου συγγραφείς γράφουν τεράστια βιβλία και πολλοί από τους συγγραφείς που αγαπούσα και διαβάζω έγραψαν βιβλία με αμέτρητες σελίδες, όπως ο Roberto Bolaño: η ελληνική έκδοση του “2666” έχει πάνω από 1000 σελίδες, όπως γνωρίζετε⸳ ή Colm Tobin, του οποίου το “Magus” διαβάζω αυτή τη στιγμή. Το πρόβλημα δεν είναι το μήκος του κειμένου, αλλά η αξία του. Διάβαζα λιγότερο από ό,τι παλιά. Συμπληρώνω κυρίως τα κενά.
Υπάρχουν πολλές αναφορές σε άλλες τέχνες στα βιβλία σας – κυρίως εικαστικές τέχνες, και δευτερευόντως στη μουσική. Έχετε μπει ποτέ στον πειρασμό να κάνετε κάτι άλλο εκτός από το γράψιμο;
Θάνος Σταθόπουλος: Υπάρχει η σχέση μου με τις εικαστικές τέχνες. Όπως ίσως γνωρίζετε, ήμουν επιμελητής εκθέσεων, έγραψα και γράφω κείμενα για τη δουλειά των καλλιτεχνών, συμμετείχα σε καλλιτεχνικά έργα, συμμετείχα σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και συνεκδίδω το διαδικτυακό περιοδικό τέχνης «kaput.». Είμαι παραγωγός στο Τρίτο Πρόγραμμα EPB εδώ και είκοσι χρόνια.
Ποια είναι η διαδικασία γραφής;
Θάνος Σταθόπουλος: Στην αρχή υπάρχει μια ιδέα. Όταν αρχίζω να γράφω, η διαδικασία γραφής, κυρίως αργή, με οδηγεί σε τομείς που δεν περίμενα ή δεν ήξερα ότι θα με καθοδηγούσαν⸳ Συχνά πρέπει να περιμένω να έρθουν όλα στο φως. Όσο περιμένω, επεξεργάζομαι το υπάρχον υλικό. Ως αποτέλεσμα της επεξεργασίας δημιουργούνται συσχετισμοί και συνάψεις. Αυτή είναι μια διαδικασία που μπορεί να διαρκέσει πολλούς μήνες. Αυτό είναι που κάνω. Η ροή είναι διανοητική. Τελικά, προκύπτει μια εικόνα που δεν είχα φανταστεί ποτέ, αλλά ορίζεται από την ιδέα μιας αρχής.
Πιστεύετε ότι είναι δυνατόν κάποιος να μην «αντιγράψει» κάποιον άλλον; Είναι δυνατόν αυτό στην τέχνη και τη γραφή; Άλλοι λένε ότι αναγκαστικά «αντιγράφεις» αυτούς που θαυμάζεις, άλλοι λένε ότι και η αντιγραφή είναι ένα νέο είδος τέχνης.
Θάνος Σταθόπουλος: Όλα είναι γραμμένα. Ξαναγράφουμε όσα έχουν γραφτεί, αλλά με διαφορετικό τρόπο. Κάθε φορά προσθέτουμε κάτι ή τα αναποδογυρίζουμε όλα. Αλλάζουμε το δέρμα μας κάθε φορά. Ωστόσο, δεν θα το έλεγα αντιγραφικό. (Σε κάθε περίπτωση, το αποτέλεσμα είναι αναπόφευκτο.) Θα υποστήριζα την ιδιοποίηση. (Εννοείται ότι δεν παραδεχόμαστε λογοκλοπή.) Η οικειοποίηση είναι σκόπιμη και η πρόθεση εμπίπτει στην έννοια της διακειμενικότητας. Ωστόσο, όλα εξαρτώνται από το ύφος και την έννοια του συγγραφέα. Φυσικά, είναι δυνατό να υπάρχει ένα αντίγραφο που να αποτελεί την έννοια του ίδιου του έργου. Για παράδειγμα, σκέφτηκα ότι ήταν δυνατό να γράψω μια αφήγηση που να αποτελείται αποκλειστικά από αποσπάσματα βιβλίων και όλων των ειδών τα κείμενα (από κλασική λογοτεχνία, ποίηση, μυθιστορήματα, θεωρία, επιστημολογία μέχρι διαφήμιση, δημοσιογραφία, προϊόντα και οτιδήποτε άλλο). Σχέδιο ανασυγκρότησης και προσαρμογής. Αυτού του είδους οι χειρονομίες υπάρχουν στα βιβλία μου – μάλλον γι’ αυτό μου κάνατε αυτήν την ερώτηση. Είμαι σίγουρος ότι κάποιος θα το κάνει κάποια στιγμή, αν δεν το έχει ήδη κάνει και απλά δεν το γνωρίζω. Βαριέμαι. Η σύγχρονη τέχνη έχει προχωρήσει πολύ από αυτές τις απόψεις – και από πολλές άλλες, επίσης. Υπάρχουν εικαστικοί που δουλεύουν με βάση την αντιγραφή, αντιγράφουν δηλαδή κείμενα, όχι εικόνες. Και εκεί η αντιγραφή λειτουργεί ως χειρονομία.
Πώς αντιμετωπίζετε την απώλεια φίλων και χρόνου; Αισθάνομαι ότι αυτό το θέμα καταλαμβάνει πολύ από τα γραπτά σου.
Θάνος Σταθόπουλος: Απώλεια φίλων, δεν θα έλεγα⸳ Δεν ξέρω πού και πώς το εντοπίζεις… Λίγες είναι οι αναφορές. Στο τελευταίο μου βιβλίο, Adapting Yourself at 06:30, που δίνει και τον τίτλο στον συγκεντρωτικό τόμο, υπάρχει μια έντονη αίσθηση απώλειας ⸳ πένθους. Ο χρόνος είναι το κύριο θέμα μου, το οποίο φαίνεται και στους τίτλους δύο βιβλίων μου. Ο χρόνος είναι ατελής και υπόκεινται σε αυτόν.
