Τώρα κυματίζει μια ροζ ελληνική σημαία Γενικό Προξενείο Νέας Υόρκης. Πριν από λίγους μήνες, στο πλαίσιο της έκθεσης «Ελαιώνας ’23 – Χθόνιος και Ανθρωποκαινός», ήταν ένα έργο “Ο ευνουχισμός του ουρανού” στον σταθμό του μετρό «Ελαιώνας» που είναι ο δημιουργός του Ζήσης Κοτιώνης αναγκάστηκε να αφαιρέσει το (συμβολικό) πέος του Ουρανού για χάρη της προστασίας του δημόσιου αιδοίου.
Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα έχουν ήδη υπάρξει αρκετές περιπτώσεις λογοκρισίας της τέχνης που παρουσιάζεται σε δημόσιους χώρους. Ξεκινούν το 2003, όταν ένα έργο Βέλγου καλλιτέχνη δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας. Τιερί ντε Κορντιέ “Ποτίστε με”, που απεικόνιζε το ανδρικό σεξουαλικό όργανο μαζί με έναν σταυρό, εξόργισε την Εκκλησία. Το έργο θεωρήθηκε βλάσφημο και ο Γιώργος Καρατζαφέρης ως πρόεδρος του ΛΑΟΣ κινήθηκε νομικά κατά της επιμελήτριας. Τελικά, με τη συγκατάθεση του καλλιτέχνη, οι διοργανωτές απέσυραν το έργο για να αποφευχθούν περαιτέρω προβλήματα και βανδαλισμοί.
Το 2007 ήρθε η σειρά του εικαστικού και σκηνοθέτη Εύα Στεφανή υποστεί τις συνέπειες της σκληρής λογοκρισίας, που στην περίπτωσή της συνοδεύτηκε από προσωπικούς καυγάδες στα ΜΜΕ και δίκη. Το έργο που προσέβαλε τον τότε εκπρόσωπο του ΛΑΟΣ Άδωνι Γεωργιάδη ήταν η μονόλεπτη ταινία «Εθνικός Ύμνος», που παρουσιάστηκε στο πλαίσιο της Art Athina. Η ταινία έγινε από ένα μικρό κομμάτι παλιού και κατεστραμμένου πορνογραφικού υλικού. Σήμερα περιγράφεται ως «μια ξεθωριασμένη εικόνα πάνω από την οποία μια πομπώδης πορεία, ο ελληνικός εθνικός ύμνος, που ερμηνεύεται από στρατιωτικό συγκρότημα». Εύα Στεφανή. Τόσο η εικόνα όσο και ο ήχος στον «Εθνικό Ύμνο» «πατήθηκαν» σκόπιμα – εξηγεί η καλλιτέχνις, με την οποία επικοινωνήσαμε με αφορμή το πρόσφατο γεγονός που αφορούσε την απόσυρση του έργου της. Τζόρτζια Λάλε «Το λάθος της γειτονιάς»μετά από παρέμβαση του Υπουργού Εξωτερικών.
«Το έργο μπορεί να ήταν επιτυχημένο ή ατυχές, αλλά η πρόθεσή μου δεν ήταν να προκαλέσω», λέει η Στεφανί, αναφερόμενη στην αφαίρεση του «εθνικού ύμνου». «Ήθελα να παρουσιάσω μια πολύ προσωπική γυναικεία πράξη, σε αντίθεση με τον βάρβαρο ανδρικό λόγο. Ήταν ένα μάλλον αστείο σχόλιο από μέρους μου, ένα παιχνίδι που έληξε στο δικαστήριο με την κατηγορία της πώλησης πορνογραφικού υλικού σε ανηλίκους, κάτι που δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με την κατηγορία της προσβολής εθνικών συμβόλων.
Η Στεφανή αθωώθηκε και ο εισαγγελέας δήλωσε ότι η συγκεκριμένη υπόθεση δεν έπρεπε να εκδικαστεί καθόλου, αλλά στο μεταξύ τα ΜΜΕ είχαν δεχτεί αρκετή τροφή εναντίον της προβάλλοντας ψεύτικες ειδήσεις – οπτικά στοιχεία που δεν περιλαμβάνονταν στο βίντεο και ήταν εσφαλμένες πληροφορίες – πολύ πριν ο όρος γίνει διάσημος και στην Ελλάδα.
Τη ρωτάμε πώς νιώθει για το πρόσφατο επεισόδιο λογοκρισίας, 15 χρόνια μετά τα δικά της δεινά. «Δεν μπορούμε να ξεκινήσουμε από την αρχή. Είναι σημάδι μιας βαθιά συντηρητικής κοινωνίας», απαντά. «Η περιγραφή ενός έργου δεν καθορίζει την ουσία του και δεν είναι η θεματολογία, αλλά η μορφή που το κάνει προσβλητικό, χυδαίο ή όχι. Νομίζω όμως ότι ένας καλλιτέχνης καλείται να αμφισβητήσει ό,τι θεωρείται «φυσιολογικό» ή κοινωνικά αποδεκτό και να ενστερνιστεί την απόκλιση χωρίς απαραίτητα να το αποδέχεται. Το να κάνεις ερωτήσεις είναι ένας τρόπος δημιουργίας τέχνης και ο καλλιτέχνης πρέπει να διαβάζει κριτικά την πραγματικότητα. Μια ανοιχτή κοινωνία πρέπει να είναι πολυφωνική και οι καλλιτέχνες γνωρίζουν την πολυφωνία».
