Μικρά ψηφιδωτά που πρωτοήρθαν στο φως 65 χρόνια μετά χάρη στις δωρεές της Καρολίνας Παπαδάκη-Φουντούκα και του Παναγιώτη Νινόπουλου
Στη συμβολή των οδών Φίλωνος και Αγίου Γεωργίου στον Πειραιά, το μεσημέρι της 18ης Ιουλίου 1959 σήμανε συναγερμός.
Κατά τη διάρκεια εργασιών αποστράγγισης, ανακαλύφθηκε κατά λάθος ένας «θησαυρός»: δύο τεράστια αρχαϊκά χάλκινα αγάλματα, που δεν είχαν ξαναβρεθεί, και μια μαρμάρινη ταφόπλακα.
Ο Μιχάλης Παπαδάκης ήταν πολιτικός μηχανικός που εργάστηκε σε δημόσια και ιδιωτικά έργα από το 1930 έως το 1960 και κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας ανακάλυψε το άγαλμα της Αθηνάς.
Λίγες μέρες αργότερα, σε κοντινή απόσταση βρέθηκαν μια χάλκινη Αθηνά ύψους 2,35 μ. και ένα χάλκινο άγαλμα της Άρτεμης.
Οι ανακαλύψεις προκάλεσαν το ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο.
Τέσσερις υπουργοί έσπευσαν στο σημείο για να τους συναντήσουν, ενώ ένα άλυτο μυστήριο κρεμόταν στον αέρα: ποιος, πότε και για ποιο λόγο είχε κάνει τη μαζική ταφή τους…;
Μικρά ψηφιδωτά που ανασυνθέτουν τη συγκεκριμένη ιστορία έρχονται στο φως 65 χρόνια αργότερα χάρη στη μεταφορά σπάνιου αρχειακού υλικού εξαιρετικής αξίας: το αρχείο του πολιτικού μηχανικού Μιχάλη Παπαδάκη, αδελφού της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη, που δολοφονήθηκε τον Δεκέμβριο του 1944 από την ΟΠΛΑ.
Ο Μιχάλης Παπαδάκης ήταν πολιτικός μηχανικός που εργάστηκε σε δημόσια και ιδιωτικά έργα από το 1930 έως το 1960 και κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας ανακάλυψε το άγαλμα της Αθηνάς.
Τι υπάρχει στο αρχείο;
Μεταξύ των σπάνιων αντικειμένων από το αρχείο του, που δώρησαν πρόσφατα στο Monumenta η Καρολίνα Παπαδάκη-Φουντούκα και ο Παναγιώτης Νινόπουλος, είναι ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις ανασκαφές και ένα χειρόγραφο σημείωμα στο πίσω μέρος μιας καρτ ποστάλ εποχής:
«Άγαλμα της Αθηνάς, ύψους 2,30 μ., που βρήκα σε ανασκαφές στην οδό Γεωργίου Α στον Πειραιά στις 25 Ιουλίου 1959».
Το αρχείο περιλαμβάνει επίσης τρία άλμπουμ με φωτογραφίες που τραβήχτηκαν στις δεκαετίες του 1920 και του 1930 και λεπτομερείς περιγραφές – είναι ένα συναρπαστικό ταξίδι σε για πάντα χαμένες εικόνες της Αθήνας και της ελληνικής υπαίθρου.
Μόλις ταξινομηθεί, το αρχείο θα μεταφερθεί στην Εθνική Βιβλιοθήκη, όπως όλες οι αρχειακές δωρεές που λαμβάνει η Monumenta.
«Ο Μιχάλης Παπαδάκης αποφοίτησε από το ΕΜΠ το 1926.
Εργάστηκε σε δημόσια και ιδιωτικά έργα -για παράδειγμα, έχτισε το σπίτι όπου έζησε ο συνθέτης Βαγγέλης Παπαθανασίου στα νιάτα του στην οδό Νομικού- αλλά κυρίως ασχολήθηκε με έργα ύδρευσης και αποχέτευσης.
Ήταν πολύ συναισθηματικός, αλλά και πολύ σχολαστικός. Και έτσι, μέχρι τη δεκαετία του 1960, δημιούργησε ένα άλμπουμ με τα έργα του.
Είναι ένα υπέροχο υλικό που μας παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για τον αρχιτεκτονικό πλούτο της Αθήνας, το αστικό τοπίο εκείνης της εποχής και την τεχνική κατασκευής κτιρίων αμέσως μετά την έναρξη της ενίσχυσης», λέει η Ειρήνη Γρατσιά, συντονίστρια της Monumenta.
«Το αρχείο περιέχει και φωτογραφίες με την ηθοποιό Ελένη Παπαδάκη. Όταν δολοφονήθηκε, η οικογένεια έμενε σε ένα σπίτι στην οδό Ιακωβάτου στα Άνω Πατήσια.
Έχουμε φωτογραφίες από αυτό το σπίτι με την ηθοποιό, ενώ μία από αυτές που τραβήχτηκαν μετά τον γάμο του Παπαδάκη δείχνει την Κατίνα Παξινού. Μετά τη δολοφονία, ο Μιχάλης, η μητέρα του και η Ρουμάνα σύζυγός του Teo αγόρασαν ένα διαμέρισμα σε μια εκλεκτική πολυκατοικία στην οδό Σκαραμαγκά 4, έργο του αρχιτέκτονα Κιτσίκη.
Σε αυτό το σπίτι γνώρισα τον Παναγιώτη Νινόπουλο, του πήρα συνέντευξη -τόσο για το σπίτι όσο και για την οικογένεια Παπαδάκη- και αργότερα αποφάσισε να δωρίσει το αρχείο μαζί με την Καρολίνα Παπαδάκη – Φουντούκα.
Βρίσκουμε επίσης χάρτες, κατόψεις και κάποια έγγραφα για τον αρχιτέκτονα καθηγητή Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη, ο οποίος ήταν παππούς του Παπαδάκη.
Επιπλέον, όπως σημειώνει η Ειρήνη Γράτσια, το αρχείο του Μιχάλη Παπαδάκη είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της συναισθηματικής κατάστασης που αντιμετωπίζει η Monumenta όταν προσπαθεί να διατηρήσει και να σώσει τον οικοδομικό πλούτο της χώρας:
«Ξεκινάμε με ένα κτίριο και μέσα από το κτίριο αναδύεται πάντα μια μοναδική ιστορία…»