Πώς ήταν η ζωή στη θρυλική, κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια των αρχών του 20ου αιώνα; Ο συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης μιλά στο iefimerida για τη θρυλική πόλη εκείνης της εποχής, με αφορμή την εμπλουτισμένη επανέκδοση του απολαυστικού μυθιστορήματός του «Οι μέρες της Αλεξάνδρειας».
Αυτή την εβδομάδα, οι Εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησαν την πρώτη, βελτιωμένη έκδοση του πολυβραβευμένου και πολυδιαβασμένου μυθιστορήματος «Μέρες της Αλεξάνδρειας», ενώ η συνέχεια του βιβλίου, με τίτλο «Πάντα Αλεξάνδρεια», έχει προγραμματιστεί να κυκλοφορήσει στα τέλη του 2024. Ο πολυδιαβασμένος συγγραφέας Δημήτρης Στεφανάκης δημιούργησε αυτό το βραβευτικό μυθιστόρημα, το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 2007 από τις Εκδόσεις Πατάκη (και αργότερα από τις Εκδόσεις Ψυχογιός) και έγινε αμέσως εκδοτικό φαινόμενο με μεταφράσεις σε πολλές γλώσσες, όπως γαλλικά, ισπανικά, αραβικά, βουλγαρικά κ.λπ. ., κέρδισε δύο σημαντικά βραβεία: το Μεσογειακό Λογοτεχνικό Βραβείο 2011 και το Διεθνές Βραβείο Καβάφα την ίδια χρονιά.
Σε ένα βιβλίο που οι Έλληνες αναγνώστες θα μπορούν να διαβάσουν σε λίγες μέρες σε εμπλουτισμένη έκδοση, ο Δημήτρης Στεφανάκης αφηγείται την ταραχώδη ιστορία μιας ελληνικής οικογένειας καπνοπαραγωγών που έζησε στην Αλεξάνδρεια κατά τη μεγαλύτερη ακμή της, στις αρχές του 20ού αιώνα. όταν η πόλη βρισκόταν υπό βρετανική επιρροή. Πριν διαβάσουμε ξανά αυτό το αγαπημένο βιβλίο, ζητήσαμε από τον συγγραφέα του να μοιραστεί με τους αναγνώστες του iefimerida όλα τα στοιχεία που συνέθεταν τον θρύλο αυτής της μαγικής πόλης του Καβάφη, του Circa και του Lawrence Durrell, που η λογοτεχνία αγάπησε όσο κανένας άλλος.
Ποια είναι η σχέση σας με την Αλεξάνδρεια και ποια στοιχεία σας γοήτευσαν αρκετά για να γράψετε ένα τόσο απολαυστικό μυθιστόρημα όπως το «The Days of Alexandria»;
Ως παιδί, άκουγα συχνά τον πατέρα μου και τους θείους μου να αναφέρουν την Αλεξάνδρεια στις αφηγήσεις τους για τον Μεσοπόλεμο και τη γερμανική κατοχή της νότιας Κρήτης. Η ίδια η λέξη φαινόταν να ξεπερνά τα όρια της φαντασίας. Η ποίηση του Καβάφη ενίσχυσε μέσα μου τη γοητεία της Αλεξάνδρειας. Τότε ήρθε η ώρα να μεταφραστεί η φανταστική βιογραφία της πόλης του Michael Haag για τις Εκδόσεις Ωκεανίδα. Αυτό ήταν κάτι σαν ανακάλυψη, δεδομένου ότι την ίδια περίοδο στο γαλλικό σχολείο έψαχνα για ένα αστικό περιβάλλον για να γράψω ένα κλασικό μυθιστόρημα. Η πρώτη απόπειρα ήταν ένα προσχέδιο εξήντα σελίδων Α4, το οποίο απορρίφθηκε κατηγορηματικά από τη Λουίζα Ζαούση, την πρώτη μου εκδότρια. Ήταν ξεκάθαρο ότι έπρεπε να δουλέψω σκληρότερα, να συγκεντρώσω περισσότερα στοιχεία, να δημιουργήσω πιο συναρπαστικούς χαρακτήρες. Ήξερα τον τρόπο, απλά χρειαζόμουν πολύ περισσότερο χρόνο.
Τι απομένει σήμερα από τη φανταστική, κοσμοπολίτικη Αλεξάνδρεια των αρχών του 20ού αιώνα;
Δεν έμειναν πολλά πράγματα. Στην Αλεξάνδρεια πήγα για πρώτη φορά την άνοιξη του 2005, θέλοντας να νιώσω έστω και λίγο την αύρα της παλιάς μητρόπολης. Μετά ήταν κάτι άλλο από την Αλεξάνδρεια του Μεσοπολέμου. Το ένιωθες στην ατμόσφαιρα. Για παράδειγμα, επισκέφτηκα το περίφημο Grand Trianon, που δέσποζε στο σταθμό Ραμλιού με θέα τη θάλασσα. Έχουν διατηρηθεί ίχνη πλούτου.
Θα μπορούσε τουλάχιστον να καταλάβει κανείς ότι αυτό το μέρος κάποτε συναγωνιζόταν τα πολυτελή καφέ και εστιατόρια των ευρωπαϊκών μητροπόλεων. Λίγα χρόνια αργότερα, το 2011, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου της Γαλλίας διοργάνωσε εκδηλώσεις στο Κάιρο και την Αλεξάνδρεια για να γιορτάσουν τη γαλλική έκδοση του βιβλίου μου. Όταν επέστρεψα στο Τριανόν με τη Γαλλίδα συντάκτρια Βίβιαν Έιμι, ένιωσα σαν να είχαμε μπει ξαφνικά σε ένα κοτέτσι. Την τελευταία φορά που ξανακατέβηκα με την ελληνική αποστολή στον «Καβαφέη», η κατάσταση ήταν ακόμη χειρότερη. Παλαιότερα πολυτελή ξενοδοχεία, εγκαταλελειμμένα κτίρια, αρχοντικά φαντάσματα. Η Αλεξάνδρεια του κοσμοπολιτισμού αθέατη!
Αν σας ζητούσαμε να μας ταξιδέψετε σε εκείνη την εποχή, σε ποια σημεία της που υπήρχε στην πραγματικότητα θα μας πηγαίνατε; Ποια ήταν τα εμβληματικά κτίρια, τα καταστήματα και οι χώροι συνάντησης της εποχής;
Ο Ναυτικός Όμιλος Ελλάδος στο Ανφούσι, απέναντι από το Kite Bay, έχει ακόμα ένα καλό εστιατόριο όπου μπορείτε να φάτε με ασφάλεια. Το διάσημο εστιατόριο «Santa Lucia», όπου η διεθνής επιτυχία «Ach! Μουσταφά.” Στον Αθλητικό Όμιλο, αυτή η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων που στέγαζε πίστα, γήπεδα και γραφεία τελετών, σύχναζε όλη η ξένη αριστοκρατία αλλά και Αιγύπτιοι. Προσθέστε τα μεγάλα σχολεία, τα κτίρια της Πλατείας Μοχάμεντ Άλι και τα μπιχλιμπίδια (κτήρια κατοικιών) που βρίσκονται στους κεντρικούς δρόμους και θα έχετε μια περιγραφή της κοσμοπολίτικης Αλεξάνδρειας.
Πρέπει να ομολογήσω ότι η συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος ήταν για μένα ένα μυστήριο από την αρχή. Ίσως συνειδητοποίησα ότι είχα να κάνω με ένα βιβλίο που θα ξεπερνούσε τα όρια της δικής μου δουλειάς, αποκτώντας μια ανεξάρτητη φήμη με τα χρόνια. «Οι μέρες της Αλεξάνδρειας» είναι από εκείνα τα βιβλία που, ανεξάρτητα από τη λογοτεχνική τους αξία, μικρή ή μεγάλη, γίνονται κοινός παρονομαστής των λογοτεχνικών γεγονότων μιας δεδομένης εποχής. Μετά την πρώτη μου αποτυχημένη απόπειρα, προσπάθησα σκληρά να βρω το δρόμο μου στη μυθοπλασία. Διάβασα βιβλία, γνώρισα ανθρώπους, δημιούργησα χαρακτήρες και επεισόδια, αλλά τίποτα δεν θα γινόταν αν δεν είχα εφεύρει τρεις ανθρώπους: τον Αντώνη Χαραμή, τον Ηλία Χούρη και την Υβέτ Σαντόν. Ταυτόχρονα είχα την τύχη να γνωρίσω τον Αλεξανδρινό συνθέτη Νικήτα Βοστάνη. Ο Νικήτας έγινε ο οδηγός μου, ένας άλλος Βιργίλιος στην κόλαση του Δάντη της μυθικής Αλεξάνδρειας. Η προσφορά του είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμη. Θυμάμαι τις συναντήσεις μας στα αρχαία καφενεία για δύο ολόκληρα χρόνια, από το 2005 έως το 2007, πόσα μου έμαθε για την πόλη του, πόσους μύθους διέλυσε και πόσους επιβεβαίωσε. Θυμάμαι τα μοναχικά μου ταξίδια τόσο στην Αίγυπτο όσο και σε ευρωπαϊκές μητροπόλεις. Στην Αλεξάνδρεια, παραλίγο να καταλήξω στη φυλακή γιατί φωτογράφιζα αρχοντικά στην Ελληνική Συνοικία, χωρίς να γνωρίζω ότι ήταν πλέον κυβερνητικά κτίρια. Η επίσκεψή μου στο ανακαινισμένο αρχοντικό Salvagos ήταν μια αποκαλυπτική εμπειρία. Έτσι ίδρυσα τη βίλα Χαραμίδος. Το Cecil και το Windsor, παλιά, διάσημα ξενοδοχεία, σκονισμένα και παλιά, είχαν ακόμα κάτι από τα ίχνη μιας μαγικής εποχής. Τις προάλλες, σε μια μεγάλη παρέα, άκουσα κάποιους να μιλάνε για τις «Μέρες της Αλεξάνδρειας», χωρίς να γνωρίζουν ότι εγώ ήμουν ο συγγραφέας του. Πέρα από προσωπική ικανοποίηση, ένιωσα και πάλι την αμηχανία που ανέφερα στην αρχή.
Αν το Days of Alexandria γινόταν ταινία, ποιο θα ήταν το τέλειο soundtrack για το βιβλίο; Ποια μουσική, ποια τραγούδια θα μπορούσαν να ταιριάζουν απόλυτα στο βιβλίο σας;