Η σημερινή είναι δεσποτικοθεομερική γιορτή, γιατί αναφέρεται στον δεσπότη του Χριστού, που κυοφορήθηκε στην κοιλιά της Παναγίας, και θεομετεωρική, γιατί αναφέρεται στο πρόσωπο που συμμετείχε στη σύλληψη και σάρκωση του Λόγου του Θεού, δηλ. Παρθένα Μαρία.
«Χαίρε ότι υπάρχεις ως βασιλική έδρα, χαίρε ότι βαραίνεις πάντας βαρύνεις» – υμνείται στην ακολουθία των Χαιρετισμών στην Υπεραγία Θεοτόκο.
Η θέση της Παναγίας στην Εκκλησία είναι μεγάλη και σημαντική ακριβώς γιατί ήταν το Πρόσωπο που έδωσε σάρκα στον Χριστό, που έδωσε στον Λόγο του Θεού ανθρώπινη φύση.
Όπως σημείωσαν στα γραπτά τους ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου Ιερόθεου, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι η αρχή όλων των δεσποτικών εορτών. Στο τέλος της εορτής ψάλλουμε «σήμερον η πρωτεύουσα της σωτηρίας μας και η φανέρωση του αιώνιου μυστηρίου…».
Το περιεχόμενο της γιορτής αναφέρεται στο γεγονός στο οποίο ο αρχάγγελος Γαβριήλ -ο άγγελος με τον οποίο συνδέονται όλα τα γεγονότα που σχετίζονται με την ενανθρώπηση του Χριστού- με εντολή του Θεού επισκέφτηκε την Παναγία και την ενημέρωσε ότι είχε περάσει η ώρα της ενσάρκωσής του. ήρθε ο Λόγος του Θεού και ότι θα γινόταν η Μητέρα Του. (βλέπε Λουκάς 1:26-56).
Εξάλλου, όπως τόνισε ο Σεβασμιώτατος, η λέξη «ευαγγελισμός» αποτελείται από δύο ξεχωριστές λέξεις, eu και adgelia, και σημαίνει καλά νέα, καλά νέα. Πρόκειται για την πληροφορία που έδωσε ο αρχάγγελος ότι ο Λόγος του Θεού θα γίνει ανθρώπινος για τη σωτηρία του ανθρώπου. Βασικά, πρόκειται για την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού που δόθηκε μετά την πτώση του Αδάμ και της Εύας (πρβλ. Γεν. 3:15), η οποία ονομάζεται πρώτο ευαγγέλιο. Επομένως, η πληροφορία για την ενσάρκωση του Λόγου του Θεού είναι η μεγαλύτερη είδηση στην ιστορία.
«Χαίρε, χαριτωμένη γυναίκα, ο Κύριος είναι μαζί σου, ευλογημένη είσαι ως γυναίκα» (Λουκάς 1:28-29), είπε ο αρχάγγελος Γαβριήλ, αποκαλώντας την «χαριτωμένη» και «ευλογημένη» γιατί ο Θεός είναι μαζί της.
Μάλιστα, το εκκλησιαστικό γεγονός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου αναφέρεται και στο Κοράνι, το ιερό βιβλίο των Μουσουλμάνων (19:16-22).
Δεν υπάρχουν σαφείς μαρτυρίες για την έναρξη του εορτασμού του ευαγγελισμού της ενσάρκωσης του Ιησού. Είναι βέβαιο ότι τοποθετήθηκε στις 25 Μαρτίου στα χρόνια που καθιερώθηκε ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, δηλαδή γύρω στον 4ο αιώνα.
Παλαιότερα πίστευαν ότι την παραμονή του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου ανοίγουν οι ουρανοί και θα λάβετε ό,τι ζητήσετε εκείνη τη στιγμή. Ως εκ τούτου, ειπώθηκε ότι όποιος γεννιόταν αυτή την ημέρα θα ήταν τυχερός σε όλη του τη ζωή. Το ίδιο βράδυ τα δέντρα υποκλίνονται και υποκλίνονται στη γη, αλλά μόνο οι δίκαιοι βλέπουν αυτό το φαινόμενο.
Όμως, ο ποιητής μας Αριστοτέλης Βαλαωρίτης το «ζωγράφισε» με τα λόγια σε ένα απόσπασμα του «Ευαγγελισμού της Εικοστής πέμπτης Μαρτίου – Ελληνισμός»: «Ξαφνικά ανοίγει ο ουρανός, τα σύννεφα χωρίζονται, οι κόσμοι μένουν βουβοί, παράλυτοι, παρακολουθούν. Η φλόγα αστράφτει… ακούς ψαλμούς και μελωδία… Το αστέρι πετάει… σταματάει μπροστά στη Μαρία… «Χαίρε, της λέει, να είσαι ευλογημένη, να χαίρεσαι! Ο Κύριός μου είναι μαζί σου. Μαίρη, να χαίρεσαι τον εαυτό μου!».
Σήμερα παραμένει η νηστεία της Σαρακοστής, με μία εξαίρεση: η Εκκλησία επιτρέπει την κατανάλωση ψαριών («καταλυτικό ίχθυος», κατά την εκκλησιαστική ορολογία), καθώς και την Κυριακή των Βαΐων, λόγω της σημασίας αυτής της εορτής. «Αν δεν έχεις ψάρι να φας, γλείψε τα κόκαλα» – λένε σε πολλά μέρη της Ελλάδας, και υπάρχει και σημερινό παιδικό τραγούδι «Του Ευαγγελισμού και Βαγιός,/τρώνε ψάρι και κολιό…».
