Κατώτατος μισθός: Ξεκίνησαν οι δημόσιες διαβουλεύσεις – 12 απαντήσεις σχετικά με νέα δεδομένα

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα σχόλια και οι παρατηρήσεις θα ληφθούν υπόψη στην τελική διατύπωση του κειμένου του σχεδίου πράξης, το οποίο θα κατατεθεί στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση.

12 ερωτήσεις και απαντήσεις για το νομοσχέδιο

1. Ποιος είναι ο κατώτατος μισθός σήμερα και πώς καθορίζεται;

• Ο κατώτατος μισθός είναι πλέον στα 830 ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 28% σε σχέση με το 2019. Βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης είναι η βελτίωση των μισθών των εργαζομένων και η ενίσχυση της αγοραστικής τους δύναμης. Η δέσμευση του Πρωθυπουργού να αυξήσει τον κατώτατο μισθό στα 950 ευρώ έως το 2027 αποτελεί εθνικό στόχο και θα οδηγήσει σε σωρευτική αύξηση του κατώτατου μισθού κατά 46% σε σύγκριση με το 2019.
• Η αύξηση του κατώτατου μισθού συνοδεύεται από μείωση του μη μισθολογικού κόστους των επιχειρήσεων με μείωση των ασφαλίστρων και δημιουργία κινήτρων για επενδύσεις και απασχόληση. Μέχρι στιγμής, οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης έχουν μειωθεί κατά 4,4 μονάδες από το 2019. τοις εκατό Ανακοινώθηκε περαιτέρω μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα από την 1η Ιανουαρίου 2025 και άλλη μισή μονάδα το 2027.
• Η Ελλάδα, όπως και τα άλλα 21 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, νομοθετεί για τον κατώτατο μισθό από το 2012. Με την υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2022/2041, ο μηχανισμός γίνεται πιο προβλέψιμος και αντικειμενικός και ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων γίνεται πιο προβλέψιμο και αντικειμενικό.

1. Τι ορίζει η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 τους επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση;

Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2022/2041 για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς στην Ευρωπαϊκή Ένωση στοχεύει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας των εργαζομένων. Θεσπίζει ένα πλαίσιο για την επάρκεια των κατώτατων μισθών και προωθεί τις συλλογικές διαπραγματεύσεις, σεβόμενη τον ρόλο των Κοινωνικών Εταίρων. Η οδηγία εστιάζει σε δύο βασικούς άξονες:

• Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να θεσπίσουν σαφή κριτήρια και αντικειμενικές διαδικασίες για τον καθορισμό και την ενημέρωση των νόμιμων κατώτατων μισθών, με δυνατότητα εφαρμογής μηχανισμού αυτόματης προσαρμογής.
• Τα κράτη μέλη με ποσοστό κάλυψης συλλογικών διαπραγματεύσεων κάτω του 80% υποχρεούνται να καταρτίσουν σχέδιο δράσης για τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για την ενίσχυση των συλλογικών διαπραγματεύσεων.

1. Ποιες προετοιμασίες έχουν γίνει για την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο;

• Για την ενσωμάτωση της οδηγίας συστάθηκε επιστημονική επιτροπή, υπό την προεδρία της πρώην υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, καθηγήτριας Πατρίνας Παπαρρηγοπούλου. Η Επιτροπή ανέλυσε τις απαιτήσεις της Οδηγίας και τον υφιστάμενο μηχανισμό και στις 8 Οκτωβρίου 2024 υπέβαλε πόρισμα στην Υπουργό Εργασίας Νίκη Κεραμέως, με το οποίο προτείνει τη σταδιακή μετάβαση σε ένα νέο σύστημα καθορισμού του θεσμοθετημένου κατώτατου μισθού και του ημερήσιου μισθός μέσω ενός μαθηματικού τύπου που λαμβάνει υπόψη πραγματικές οικονομικές αξίες, όπως ο πληθωρισμός και η οικονομική παραγωγικότητα, με βάση το σύστημα που χρησιμοποιείται στη Γαλλία.
• Τα συμπεράσματα της Επιτροπής έχουν ήδη συζητηθεί διεξοδικά με τους Κοινωνικούς Εταίρους (ΓΣΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ, ΣΕΒ, ΣΕΤΕ, ΣΒΕ) και την ΕΛΣΤΑΤ προκειμένου να καταγραφούν οι θέσεις και οι προτάσεις τους. Η διαδικασία αυτή θα συνεχιστεί μέχρι το τέλος της σχετικής συζήτησης στη Βουλή, με την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν προτάσεις για τη βελτίωση του νέου αυτού συστήματος.

1. Ποιος είναι ο μαθηματικός τύπος που θα χρησιμοποιηθεί για την αύξηση του κατώτατου μισθού;

(Ποσοστιαία μεταβολή στον κατώτατο μισθό) = (Ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη τιμών καταναλωτή για τα νοικοκυριά στο κατώτερο 20% της κατανομής του εισοδήματος) + [(Ποσοστό μεταβολής της αγοραστικής δύναμης του Γενικού Δείκτη Μισθών)/2]

• Ο ρυθμός ετήσιας αύξησης του κατώτατου μισθού θα είναι το άθροισμα του ετήσιου ρυθμού μεταβολής του δείκτη τιμών καταναλωτή, ειδικά για τα νοικοκυριά στο κατώτερο 20% της κατανομής του εισοδήματος, και το ήμισυ του ετήσιου ρυθμού μεταβολής της αγοραστικής δύναμης του του γενικού δείκτη μισθών την ίδια περίοδο. Εν ολίγοις, θα ληφθεί υπόψη η ακρίβεια για τα νοικοκυριά στο χαμηλότερο 20% της κατανομής του εισοδήματος και η αύξηση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας.
• Ο μαθηματικός τύπος για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού βασίζεται στο γαλλικό μοντέλο και λαμβάνει υπόψη αντικειμενικά και διαφανή οικονομικά δεδομένα, ενώ άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπως το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και η Ολλανδία χρησιμοποιούν παρόμοια συστήματα.
• Θα υπολογιστούν κατάλληλοι δείκτες από την ΕΛΣΤΑΤ, οι οποίοι θα ενισχύσουν την εμπιστοσύνη στο σύστημα.

1. Διασφαλίζει η προτεινόμενη φόρμουλα την επάρκεια του κατώτατου μισθού για την επίτευξη ενός αξιοπρεπούς βιοτικού επιπέδου;

• Ναι, ακριβώς επειδή θα λάβει υπόψη τον πληθωρισμό, ειδικά το χαμηλότερο 20% της κατανομής του εισοδήματος των νοικοκυριών, χρησιμοποιώντας ένα προσαρμοσμένο «καλάθι» για την εκτίμηση της ακρίβειας.
• Στο προτεινόμενο σύστημα, όσοι λαμβάνουν τον κατώτατο μισθό διατηρούν ανέπαφη την αγοραστική τους δύναμη, αλλά αν αυξηθεί ο πληθωρισμός και η παραγωγικότητα της οικονομίας, την αυξάνουν.

1. Μπορεί η χρήση μαθηματικού τύπου να οδηγήσει σε μείωση του κατώτατου μισθού;

ΟΧΙ. Αναφέρεται ξεκάθαρα ότι ο κατώτατος μισθός δεν μπορεί να μειωθεί. Σε περίπτωση έκτακτων περιστάσεων και σοβαρών οικονομικών προβλημάτων, ο μηχανισμός μπορεί να διαφέρει από τον αυτόματο τύπο. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ο κατώτατος μισθός θα καθοριστεί με διαβούλευση, αλλά η μείωσή του παραμένει απαγορευμένη.

1. Ποιες καινοτομίες προσφέρει το προτεινόμενο σύστημα;

• Αυξάνει την ασφάλεια των εργαζομένων δηλώνοντας ότι ο κατώτατος μισθός δεν μπορεί να μειωθεί.
• Το επίπεδο του κατώτατου μισθού συνδέεται με πραγματικά οικονομικά δεδομένα, όπως ο πληθωρισμός και η παραγωγικότητα.
• Βασίζεται σε αντικειμενικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, που αυξάνει τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη στο σύστημα.
• Καλύπτει τον δημόσιο τομέα, ώστε για πρώτη φορά οι δημόσιοι υπάλληλοι να προστατεύονται πλέον από τον κατώτατο μισθό και να λαμβάνουν ονομαστική αύξηση στον κατώτατο μισθό.

1. Ποια είναι τα πλεονεκτήματα του προτεινόμενου συστήματος;

• Είναι αντικειμενικό, διαφανές και κατανοητό.
• Η σύνδεση του κατώτατου μισθού με τα πραγματικά οικονομικά δεδομένα της χώρας διασφαλίζει θέσεις εργασίας και μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα και προστατεύει την αγοραστική δύναμη του κατώτερου 20% των εισοδημάτων των νοικοκυριών.
• Αυξάνει τον ρόλο των Κοινωνικών Εταίρων σε αυτή τη διαδικασία, ειδικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
• Εισάγει προβλεψιμότητα για τη μελλοντική εξέλιξη του κατώτατου μισθού, μειώνοντας την αβεβαιότητα για τους εργαζόμενους και τους εργοδότες και ενισχύοντας συνολικά την αξιοπιστία της οικονομικής πολιτικής της χώρας.
• Υποστηρίζει τον οικογενειακό προγραμματισμό και τις επιχειρηματικές δραστηριότητες των εργαζομένων, ενώ προωθεί τις επενδύσεις, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.

1. Γιατί το νέο σύστημα θα εφαρμοστεί από το χαμηλότερο επίπεδο το 2028; Τι θα ισχύει μέχρι τότε;

• Το νέο σύστημα βασίζεται σε πλήθος στοιχείων και δεδομένων και η δημιουργία νέων δεικτών από την ΕΛΣΤΑΤ απαιτεί επαρκή χρόνο προσαρμογής. Ο νέος μηχανισμός αυτόματης διόρθωσης του κατώτατου μισθού θα τεθεί σε ισχύ από το 2028.
• Για τον καθορισμό του κατώτατου μισθού για τα έτη 2025, 2026 και 2027, καθιερώνεται μεταβατική διαδικασία, με ουσιαστική συμμετοχή των Κοινωνικών Εταίρων και της ΕΔΕΔΑ, που θα συμμετέχουν στη Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία θα γνωμοδοτεί θεσμικά και ενιαία για την αύξηση του κατώτατου μισθού.

1. Γιατί να οριστεί ο κατώτατος μισθός με νόμο και όχι με συλλογικές διαπραγματεύσεις όπως ήταν πριν το 2012;

• Πρώτον, οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαπραγματεύονται συλλογικά για να συμφωνήσουν ευνοϊκότερες συνθήκες αμοιβής και εργασίας για τους εργαζομένους, εάν το θέλουν και προσπαθούν να το κάνουν.
• Ωστόσο, οι κοινωνικοί εταίροι δεν εκπροσωπούν όλους τους εργαζόμενους και, επομένως, οι διμερείς διαπραγματεύσεις δεν είναι αντιπροσωπευτικές του κοινωνικού συνόλου. Για παράδειγμα, οι άνεργοι και οι νέες γενιές δεν εκπροσωπούνται. Ο κατώτατος μισθός προστατεύει όλη την κοινωνία.
• Η προβλεψιμότητα σχετικά με τη μελλοντική εξέλιξη του κατώτατου μισθού συμβάλλει στη μείωση της αβεβαιότητας για τους εργαζόμενους και τους εργοδότες και, κατά συνέπεια, υποστηρίζει τον οικογενειακό προγραμματισμό των εργαζομένων αφενός και τη λειτουργία των επιχειρήσεων από την άλλη, ευνοώντας τις επενδύσεις, την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή.
• Η φόρμουλα διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση την πραγματική κατάσταση της οικονομίας και τις ανάγκες των εργαζομένων, προωθώντας έτσι μια δίκαιη και βιώσιμη μισθολογική πολιτική.
• Σημειώνεται ότι σε 22 από τα 27 κράτη μέλη ο κατώτατος μισθός ορίζεται με νόμο, ενώ σε μόνο 5 χώρες καθορίζεται με συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό επίπεδο (Αυστρία, Δανία, Ιταλία, Φινλανδία και Σουηδία). Ο νόμος εξακολουθεί να προβλέπει συλλογικές διαπραγματεύσεις, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε ευνοϊκότερες συνθήκες αμοιβής για τους εργαζόμενους. 1876/1990, εφόσον το επιθυμούν οι Κοινωνικοί Εταίροι και το εφαρμόζουν.

1. Πώς ενισχύεται ο ρόλος των Κοινωνικών Εταίρων;

Χάρη στο νέο σύστημα, ο ρόλος των Κοινωνικών Εταίρων αυξάνεται και ενισχύεται με τους εξής τρόπους:

• Κατά τη μεταβατική περίοδο έως τον καθορισμό του κατώτατου επιπέδου για το 2028, οι Κοινωνικοί Εταίροι συμμετέχουν στη Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία διαμορφώνει θεσμικά και εναρμονισμένα, σύμφωνα με συγκεκριμένα κριτήρια, γνώμη για τον κατώτατο μισθό, αυξάνοντας έτσι τη διαφάνεια και τη συμμετοχή.
• Σε περίπτωση ενεργοποίησης της ρήτρας παρέκκλισης, όταν προκύψουν έκτακτες περιστάσεις και σοβαρά οικονομικά προβλήματα, διενεργείται διαδικασία διαβούλευσης με τη συμμετοχή, μεταξύ άλλων, επιστημονικών ινστιτούτων των Κοινωνικών Εταίρων, διασφαλίζοντας μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Και σε αυτή την περίπτωση ο κατώτατος μισθός δεν μπορεί να μειωθεί.
• Οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, καθώς καλούνται να συμμετάσχουν ενεργά στην ανάπτυξη του Σχεδίου Δράσης Συλλογικών Διαπραγματεύσεων. Αυτό διασφαλίζει ότι λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες και οι προτάσεις όλων των μερών, ενισχύοντας τη συμμετοχή και τη συνεργασία.

1. Τι θα γίνει για την προώθηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων;

• Η ευρωπαϊκή οδηγία προβλέπει την ανάπτυξη Σχεδίου Δράσης με στόχο την αύξηση του ποσοστού των εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις εργασίας. Το Σχέδιο Δράσης θα εκδοθεί εντός ενός έτους από την έναρξη ισχύος του νόμου.
• Η κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι πρόθεσή της είναι να ενισχύσει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης του Σχεδίου Δράσης, θα γίνει εκτενής συζήτηση με τους Κοινωνικούς Εταίρους για τις απαραίτητες θεσμικές ενέργειες για την ενίσχυση του πλαισίου. Είναι πολύ θετικό ότι εργαζόμενοι και εργοδότες κάθονται στο ίδιο τραπέζι και συμφωνούν τους όρους των συλλογικών διαπραγματεύσεων και η κυβέρνηση θα προωθήσει με κάθε δυνατό τρόπο την αύξηση του ποσοστού κάλυψης των συλλογικών διαπραγματεύσεων.