Το «παράθυρο ευκαιρίας» για πρόοδο στα ελληνοτουρκικά εμφανίζεται λίγες ώρες πριν την άφιξη του Τούρκου ΥΠΕΞ. Χακάν Φιντάν στην Αθήνα, καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και βουλευτής της ΝΔ στην Α' Αθήνας Άγγελος Συρίγος.
Προειδοποιεί ότι η Άγκυρα θα προσπαθήσει έμμεσα να φέρει ακόμη και ζητήματα κυριαρχίας στο τραπέζι για διάλογο και πολύ ξεκάθαρα υποστηρίζει την παραπομπή της υπόθεσης στο Διεθνές Δικαστήριο αντί για διμερείς διαπραγματεύσεις, αλλά δεν αποκλείει την πιθανότητα διακοπής των διαπραγματεύσεων. που οδήγησε σε νέο γύρο εντάσεων στο Αιγαίο.
Αναφερόμενος στην κριτική Κ. Καραμανλή και Α. Σαμαρά για τα εθνικά θέματα, ο Άγγελος Συρίγος σχολιάζει εύγλωττα ότι «τις επόμενες μέρες που θα γίνει η συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν θα φανεί αν υπάρχουν λόγοι για συνεχείς ανησυχίες». .
Ο Χακάν Φιντάν θα φτάσει στην Αθήνα σε λίγες μέρες, αλλά πολλοί ακόμη δεν έχουν καταλάβει τι θα συζητηθεί μεταξύ των δύο υπουργών Εξωτερικών. Βλέπετε πραγματικά ένα «παράθυρο ευκαιρίας»; Θα κάνει κάπου παραχωρήσεις η Τουρκία για να μην καταρρεύσει ο διάλογος από την πρώτη μέρα;
Αμέσως μετά τους σεισμούς στην Τουρκία τον Φεβρουάριο του 2023 ξεκίνησε η διαδικασία προσέγγισης των δύο χωρών. Απτό παράδειγμα διαφορετικού κλίματος είναι η παύση των παραβιάσεων του εθνικού εναέριου χώρου των 10 ναυτικών μιλίων. από τον Μάρτιο του 2023. Πρόκειται για μια κίνηση τακτικής που μπορεί εύκολα να αλλάξει. Ωστόσο, αυτό δεν παύει να αποτελεί ρήξη με τη συμπεριφορά της Τουρκίας τα τελευταία 50 χρόνια. Δεδομένης της σημασίας αυτού του ζητήματος για την Τουρκία, κανείς δεν θα το πίστευε. Υπό αυτό το πρίσμα, φαίνεται πράγματι σαν να ανοίγεται μπροστά μας μια ευκαιρία. Ο ίδιος ο Έλληνας ΥΠΕΞ έχει πει επανειλημμένα ότι κατά τις συζητήσεις θα φανεί αν θα συμφωνήσουμε σε ένα νομικό πλαίσιο που θα μας επιτρέψει να λειτουργούμε πιο αποτελεσματικά. Δεν ξέρω αν η Türkiye θα υποχωρήσει από τη θέση της ότι υπάρχουν περίπου δέκα διαφορές στην ελληνοτουρκική γλώσσα, όχι μόνο μία όπως λέμε. Το βρίσκω εξαιρετικά δύσκολο. Αξίζει όμως να το δοκιμάσετε. Ωστόσο, εκτιμώ ότι σε αυτό το σημείο η Άγκυρα δεν ήθελε να διακοπεί ξαφνικά η ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί τους τελευταίους μήνες.
Λειτουργεί ο θεσμός των διερευνητικών επαφών; Ο Γεραπετρίτης ανέφερε ότι είχαν γίνει 64 γύροι ερευνητικών επαφών και ότι «κάθε φορά που τελείωνε ένας γύρος, αποδεικνυόταν ότι ήμασταν, αν όχι χειρότερα, τότε στάσιμοι».
Οι επαφές εξερεύνησης ξεκίνησαν το 2002 και διήρκεσαν 20 χρόνια. Μερικές φορές οι συναντήσεις ήταν συχνές, ακόμη και μια φορά το μήνα. Μερικές φορές στις συναντήσεις ήταν παρόντες και ηλικιωμένοι. Το ακριβές περιεχόμενό τους είναι άγνωστο. Από όσα ανέφερε ο Βαγγέλης Βενιζέλος ως Υπουργός Εξωτερικών, συζητήσαμε μεταξύ άλλων και για την εμβέλεια των ελληνικών χωρικών υδάτων. Αυτό είναι λανθασμένο γιατί η επέκταση των χωρικών υδάτων είναι μονομερές δικαίωμα. Για το λόγο αυτό, το 2013 σταματήσαμε να μιλάμε για χωρικά ύδατα. Δεν νομίζω ότι θα υπάρξει βελτίωση στις διμερείς σχέσεις ως αποτέλεσμα των διερευνητικών συνομιλιών. Ωστόσο, συχνά λειτουργούσαν ως βαλβίδα απελευθέρωσης τάσης.
Ποιες παγίδες μπορεί να στήσει η τουρκική πλευρά και τι πρέπει να προσέξει η Αθήνα;
Η Türkiye δεν είναι φοιτήτρια. Είναι κατάλληλα προετοιμασμένος και θέτει φιλόδοξους στόχους. Χρειαζόμαστε έντονο μάτι για να δούμε τις προετοιμασίες (μας). Από το 2019 κύριο όπλο της είναι η αποστρατιωτικοποίηση των νησιών. Ωστόσο, δεν νομίζω ότι θα το αναφέρουν αυτό στις συζητήσεις, τουλάχιστον προς το παρόν. Σε αυτή τη φάση θα ξεκινήσουν ξανά, με τις αφίσες που επαναλαμβάνουν εδώ και χρόνια: ας μιλήσουμε για οριοθέτηση και άλλα «σχετικά». Δεν διευκρινίζουν ποια είναι τα «σχετικά θέματα». Προσπαθούν, μέσω της συζήτησης για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών, να παρέμβουν στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας στα ελληνικά νησιά στο ανατολικό Αιγαίο.
Πρέπει να ξεκινήσουμε διμερείς διαπραγματεύσεις ή να δώσουμε όρκο να απευθυνθούμε στη Χάγη;
Προσωπικά, δεν πιστεύω ότι θα καταφέρουμε να καταλήξουμε σε συμφωνία με την Τουρκία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών. Επομένως, η προσφυγή στη διεθνή δικαιοσύνη είναι μονόδρομος. Η διαπραγμάτευση μιας κοινής γραμμάτιας είναι θεωρητικά μια ασφαλέστερη διαδρομή. Σε κάποιο βαθμό, αυτό περιορίζει το θέμα, άρα και την ικανότητα των Τούρκων να εγείρουν όλα τα ζητήματα. Στην πράξη, όμως, η τουρκική πλευρά θα προσπαθήσει να διευρύνει αυτό το θέμα ανεξάρτητα αν μιλάμε για Κο Σεπτέμβριο ή για διμερή συμφωνία.
Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι θα μπορούσαν να ξεκινήσουν οι συζητήσεις πρώτα για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ και στη συνέχεια για τον καθορισμό των χωρικών υδάτων. Μπορεί το μοντέλο οριοθέτησης με Ιταλία και Αίγυπτο να εφαρμοστεί στην Τουρκία;
Στην περίπτωση των οριοθετήσεων με Ιταλία και Αίγυπτο, η αύξηση των ελληνικών χωρικών υδάτων έπαιξε ελάχιστο ρόλο. Οι απέναντι ακτές των χωρών με τις οποίες έχουμε συνάψει οριοθέτηση βρίσκονται σε πολύ μεγάλη απόσταση από την Ελλάδα. Η αύξηση από 6 σε 12 ναυτικά μίλια δεν θα τους επηρέαζε. Η κατάσταση είναι εντελώς διαφορετική στο Αιγαίο. Οι αποστάσεις είναι πολύ μικρές και η παραμικρή άνοδος των χωρικών υδάτων έχει τη σημασία της. Φανταστείτε ότι το μοναδικό ανοιχτό πέρασμα μεταξύ του βορείου και του νότιου Αιγαίου, που βρίσκεται μεταξύ των Κυκλάδων και των Δωδεκανήσων, θα έκλεινε αν αυξάναμε τα χωρικά μας ύδατα κατά μόλις 1 ναυτικό μίλι. Η Τουρκία γνωρίζει ότι η αύξηση των χωρικών υδάτων είναι το ισχυρό μας όπλο στο Αιγαίο και προσπαθεί από την αρχή να το εξουδετερώσει.
Τι θα συμβεί εάν και οι δύο πλευρές αποτύχουν να σημειώσουν πρόοδο και ο διάλογος διακοπεί; Υπάρχει περίπτωση να δούμε την επιστροφή των τουρκικών προκλήσεων και παραβιάσεων στον αέρα και στη θάλασσα;
Αυτή είναι μια πολύ πραγματική πιθανότητα. Σύμφωνα με πληροφορίες που μας έδωσε πρόσφατα ο κ. Γεραπετρίτης, για το ίδιο θέμα ανησυχεί και το Υπουργείο Εξωτερικών. Από την άλλη πλευρά, πιστεύω ότι σε αυτό το στάδιο η Türkiye δεν θέλει να επιστρέψει αμέσως στις παραβιάσεις και τις καταχρήσεις. Στόχος είναι η αγορά της τελευταίας γενιάς μαχητικών. Γνωρίζει ότι τα προβλήματα και οι εντάσεις στον εναέριο χώρο του Αιγαίου έχουν αρνητικό αντίκτυπο στην Αμερική και την Ευρώπη, όπως μάθαμε από το αίτημά της να μεταβεί στο Eurofighter. Κάποια στιγμή όμως σίγουρα θα επανέλθουμε στην προηγούμενη κατάσταση αν δεν βρεθεί λύση.
Ποιος πρέπει να είναι ο στρατηγικός στόχος της Ελλάδας σε αυτή τη συζήτηση με την Τουρκία και θα πρέπει η Ελλάδα να εκμεταλλευτεί με κάποιο τρόπο την αιολική ενέργεια ή τους υδρογονάνθρακες στο Αιγαίο Πέλαγος;
Εθνική πολιτική και όχι στρατηγική είναι η Ελλάδα να γίνει αυτόνομη περιφερειακή δύναμη σε στενή συνεργασία με την Κύπρο. Αυτό σημαίνει, μεταξύ άλλων, οικονομική ενίσχυση με την πλήρη εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Στο Αιγαίο η ΑΟΖ είναι πιο σημαντική σε σύγκριση με την υφαλοκρηπίδα λόγω των αιολικών πάρκων. Στην ανατολική Μεσόγειο, η υφαλοκρηπίδα παραμένει πιο σημαντική. Αυτό οφείλεται στους υδρογονάνθρακες, αλλά και στο ενδεχόμενο μελλοντικής εκμετάλλευσης μεταλλευμάτων που βρίσκονται στον πυθμένα και στο υπόστρωμα της υφαλοκρηπίδας.
Στις αρχές του 2025, η χώρα θα παρουσιάσει τα θαλάσσια πάρκα της. Αναμένετε νέα αντίδραση από την Τουρκία;
Πολλές φορές έχω την εντύπωση ότι την Τουρκία ενοχλεί το γεγονός ότι υπάρχουμε κιόλας και αναπνέουμε. Σίγουρα θα αντιδράσει γιατί στα θαλάσσια πάρκα περιλαμβάνονται και μικρά νησιά των οποίων η ελληνική ιδιοκτησία αμφισβητείται από την Τουρκία. Το ερώτημα είναι αν θα περιοριστεί σε διπλωματικές διαμαρτυρίες ή θα προβεί σε πιο επιθετικές ενέργειες. Εκτιμώ ότι στην περίπτωση των θαλάσσιων πάρκων θα περιοριστεί στη διπλωματία.
Συμφωνείτε με κάποιες από τις ανησυχίες που εξέφρασαν δύο πρώην πρωθυπουργοί και πρόεδροι της Νέας Δημοκρατίας για εθνικά θέματα;
Οι ανησυχίες, ειδικά από δύο άτομα που έχουν προχωρήσει στην πρωθυπουργία, είναι ευπρόσδεκτες. Τις επόμενες μέρες που θα γίνει η συνάντηση Γεραπετρίτη-Φιντάν θα φανεί αν υπάρχουν λόγοι για συνεχιζόμενη ανησυχία.
Αρκετές δυνάμεις της αντιπολίτευσης κάνουν λόγο για παραχωρήσεις από την Ελλάδα και μυστική διπλωματία. Ποια είναι η απάντησή σας;
Αυτή είναι μια κατηγορία που διατυπώνει συνήθως η αρμόδια αντιπολίτευση παραμονές συναντήσεων μεταξύ των ηγετών Ελλάδας και Τουρκίας. Ωστόσο, δεν υπάρχει τίποτα απτό που να επιβεβαιώνει αυτή τη συμμόρφωση. Αντιθέτως, βλέπουμε ότι ακόμη και η Ελλάδα δεν έχει κάνει πολύ σοβαρές προσπάθειες για την απόκτηση ισχυρού εξοπλισμού τα τελευταία 5 χρόνια. Δεν αγοράζεις όπλο όταν πρόκειται να βγεις έξω. Και επειδή πολλοί μπορεί να σκέφτονται το περιστατικό του Κάσο, θα πρέπει να επισημάνω το εξής. Η περιοχή μελέτης ήταν σχεδόν εξ ολοκλήρου εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων. Έβλεπε σε απόσταση 200-300 μέτρων. Η έρευνα έχει ολοκληρωθεί. Αυτό που σήκωσε τα φρύδια και πρέπει να μας απασχολήσει για το μέλλον είναι το γεγονός ότι οι Τούρκοι αποφάσισαν να στείλουν 5 πολεμικά πλοία για έρευνα, τα οποία ξεπέρασαν ελαφρώς τα χωρικά ύδατα. Τους επόμενους μήνες θα ξεκινήσουν οι εργασίες για την τοποθέτηση του καλωδίου μεταξύ Κρήτης και Κύπρου. Θα δούμε ποια είναι η κατάσταση.
Ο ελληνοτουρκικός διάλογος συμπίπτει με τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Πώς επηρεάζει η προεδρική κούρσα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και η εκλογή ποιου Αμερικανού προέδρου θα αποφέρει τα μεγαλύτερα οφέλη στα ελληνικά εθνικά συμφέροντα;
Οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο στους δύο πολέμους στη γειτονιά μας από εμάς. Ανεξάρτητα από το ποιος θα εκλεγεί, η Ελλάδα έχει δημιουργήσει μια στενή σχέση με τους Αμερικανούς που θα συνεχιστεί. Ας μην ξεχνάμε ότι όχι μόνο για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και για την Ευρώπη, πρέπει να τονίσουμε από κάθε άποψη ότι η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν τα ακραία όρια σταθερότητας και ασφάλειας της ειρηνευτικής ζώνης σε σύγκριση με την εμπόλεμη ζώνη στην οποία όλες οι χώρες τα ανατολικά μας είναι βυθισμένα.