Τουρκικές προετοιμασίες για τον Αττίλα σε απόρρητα έγγραφα της ΕΥΠ

Πρόκειται για 58 ενημερωτικά δελτία που κυκλοφόρησε η ΕΥΠ μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου 1974, τα οποία περιγράφουν τον απόηχο του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου μέχρι τον δεύτερο Αττίλα, την τουρκική κινητοποίηση, τη μεταφορά εκπαιδευτικών μονάδων σε μονάδες κρούσης και τις κινήσεις των μονάδων. Ωστόσο, λέξεις και φράσεις έχει παρατηρηθεί ότι έχουν «σβήσει».

Περιγράφουν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου στην Κύπρο και την τουρκική εισβολή λίγες μέρες αργότερα. Καταγράφονται οι κινήσεις του γείτονα, όπως στρατιωτικές εισβολές από την Τουρκία στην Κύπρο, οι οποίοι μετά την ολοκλήρωση της αποστολής τους επέστρεψαν στην Τουρκία. Περιγράφηκαν επίσης κινήσεις στρατευμάτων στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ακόμη και όταν ανακοινώθηκε η επιστράτευση στην Ελλάδα.

Έγγραφο της ΚΥΠ Α Μεραρχίας της 26ης Ιουλίου 1987 αναφέρει τηλεφωνική συνομιλία ανθυπολοχαγού με υπαξιωματικό: «Στην περιοχή ΚΕΣΑΝΗΣ συγκεντρώθηκαν 3.000 άτομα. 13 χιλιόμετρα από τη Γέφυρα των Κήπων και νότια του δρόμου Κωνσταντινούπολης-ΥΨΑΛΑ, ένας ταξιδιώτης παρατήρησε (!!) περίπου 40 REO, 17 άρματα μάχης και περίπου 10 διπλά αντιαεροπορικά πυροβόλα και 3 REO φορτωμένα με υλικά κατασκευής γεφυρών».

Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών αναλαμβάνει για πρώτη φορά τον αποχαρακτηρισμό καρτών διαβαθμισμένων πληροφοριών και, σύμφωνα με τον διοικητή Θεμιστοκλή Δεμίρη, θα αναληφθούν περαιτέρω παρόμοιες πρωτοβουλίες.

Το γενικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανάλυση των δελτίων είναι ότι η ΕΥΠ υπέδειξε ότι γίνονταν τουρκικές προετοιμασίες για απόβαση στην Κύπρο, αλλά οι προειδοποιήσεις της αγνοήθηκαν από το καθεστώς.

Όπως αποδεικνύεται από αρχειακό υλικό, η Χούντα του Ιωαννίδη γνώριζε ότι επίκειται τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Η Χούντα Ιωαννίδη ήταν ένα δικτατορικό καθεστώς που στις 25 Νοεμβρίου 1973, με πραξικόπημα ανέτρεψε τη Χούντα των Συνταγματαρχών που κυβερνούσε την Ελλάδα από το 1967. Το καθεστώς έπεσε στις 23 Ιουλίου 1974, μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο. Το αθηναϊκό καθεστώς επεδίωκε την εθνική επιτυχία. Εκτίμησε ότι η απομάκρυνση του Μακαρίου από την ομάδα θα οδηγούσε στην ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα, χωρίς τουρκική παρέμβαση, όπως προέβλεπε η Εγγυητική Συνθήκη του 1960.

Η Türkiye απειλούσε να εισβάλει και τα σχέδια για διαίρεση του νησιού εκφράστηκαν σε επίπεδο ηγεσίας. Στις 15 Ιουλίου 1974 έγινε πραξικόπημα στην Κύπρο από την Εθνική Φρουρά, με αποτέλεσμα ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος να καταφύγει στην Πάφο και πρόεδρος ανέλαβε ο Νίκος Σαμψών, ο οποίος στη συνέχεια ανακήρυξε την «Ελληνική Δημοκρατία της Κύπρου». Στις 19 Ιουλίου, όταν ο Μακάριος έφτασε στη Νέα Υόρκη για μια συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καταδίκασε την αθηναϊκή χούντα για την εισβολή.

«Ήξεραν για την τουρκική εισβολή»

Δείτε το αποχαρακτηρισμένο έγγραφο

Το ενημερωτικό δελτίο της 16ης Ιουλίου 1974 αναφέρεται χαρακτηριστικά στη στρατιωτική προετοιμασία της Τουρκίας: «Οι νότιες τουρκικές μονάδες, η 39η Μεραρχία Πεζικού (Aleksandretta), έχουν τεθεί σε ύψιστη επιφυλακή. Ιδιαίτερη κίνηση παρατηρείται στη Διοίκηση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων και στη Διοίκηση Στρατεύματος».

Δείτε το αποχαρακτηρισμένο έγγραφο

Το ενημερωτικό δελτίο της 17ης Ιουλίου 1974 τόνιζε ότι «39. Η Μεραρχία Πεζικού ολοκλήρωσε τις προετοιμασίες για την απόβαση στην Κύπρο, η οποία είναι και η κύρια αποστολή της και αναμένει εντολές.

Σύμφωνα με το δελτίο πληροφοριών της 19ης Ιουλίου 1974, όλες οι «μονάδες του 1ου Συντάγματος Στρατού Α και Β, καθώς και οι Μονάδες Καταδρομών (Μπολού) και η Ταξιαρχία Αλεξιπτωτιστών (Τσεζάρεια) τέθηκαν σε επιφυλακή».

Δείτε το αποχαρακτηρισμένο έγγραφο

Στις 20 Ιουλίου 1974, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν παράνομη εισβολή στο βόρειο τμήμα του νησιού δια θαλάσσης και αέρος. Ως αποτέλεσμα του Αττίλα, που ολοκληρώθηκε σε δύο στάδια τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1974, το 36% του εδάφους της Κύπρου εξακολουθεί να βρίσκεται υπό παράνομη τουρκική κατοχή.

Παράλληλα, στο ημερήσιο δελτίο της ΚΥΠ της 14ης Αυγούστου 1974 γίνεται αναφορά στον «ελληνοτουρκικό πόλεμο» με έγγραφο που αναφέρει χαρακτηριστικά: «Απας Τουρκικός Τύπος και Τ/Κ της 13ης Αυγούστου 197474 αναφέρεται στο την αποτυχία της Διάσκεψης της Γενεύης και μιλά ευθέως για τον επερχόμενο ελληνοτουρκικό πόλεμο. Προσπάθειες αυτού του τύπου αποσκοπούσαν στη δημιουργία πολεμικού κλίματος (δημοσίευση εθνικού ύμνου, πολεμικά ποιήματα (…)) Σχόλιο: Εκτιμάται ότι τόσο η Λιβύη όσο και το Ιράκ θα συνεχίσουν να παρέχουν στην Τουρκία καύσιμα και πιθανώς άλλη βοήθεια.
Σε ό,τι αφορά τον Σ. Άραβα, σε περίπτωση σύγκρουσης Ελλάδας-Τουρκίας, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες για το αν θα ταχθεί στο πλευρό της Τουρκίας, δεδομένου ότι οι σχέσεις των δύο χωρών δεν μπορούν να θεωρηθούν πολύ εγκάρδιες, παρόλο που πρόσφατα εξομαλύνθηκαν σε κάποιους έκταση.

Δείτε το αποχαρακτηρισμένο έγγραφο

Οι κυπριακές υπηρεσίες πληροφοριών δεν το γνώριζαν

Τα αρχεία δείχνουν ότι η Κυπριακή Υπηρεσία Πληροφοριών (ΚΥΠ) αγνοούσε τον σχεδιασμό του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974 κατά του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, με σκοπό τη στράτευση.

Το έγγραφο του A Troop αναφέρει ότι «στην περιοχή αμέσως ανατολικά της Κεσσάνης, εντός της χαράδρας, βρίσκεται ο χώρος ανάπτυξης του 4ου ΜΠ. Σε συνομιλία, ανώτεροι αξιωματικοί του 2ου SS ανέφεραν γενική επιστράτευση και ταξιαρχία στην οποία υπήρχαν 127 ένοπλοι άνδρες, ενώ αναμένονταν άλλοι 357».

Ο τότε αρχηγός της ΚΥΠ Στρατηγός Λάμπρος Σταθόπουλος στην κατάθεσή του στη βουλή στους Φάκελους της Κύπρου (Τόμος ΙΒ.2024) δήλωσε ότι η ΚΥΠ δεν είχε την παραμικρή ενημέρωση για το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου.

Το μυστικό Πληροφοριακό Δελτίο ΚΥΠ Κύπρου-Τουρκίας περιέγραφε χαρακτηριστικά το πραξικόπημα της χουντικής κυβέρνησης Ιωαννίδη εναντίον του Μακαρίου στις 15 Ιουλίου 1974: «Στρατιωτικά τμήματα της Εθνικής Φρουράς, υποστηριζόμενα από τεθωρακισμένα, επιτέθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο. Η Προεδρική Φρουρά, ενισχυμένη από μονάδες της Εφεδρικής Αστυνομίας, αντιστάθηκε. (…) Από το ΡΙΚ που καταλήφθηκε από την Ε/Φ (Εθνοφυλακή), στους προαναφερθέντες. μεταδόθηκε η είδηση ​​ότι ο Μακάριος ήταν νεκρός».

Μετά το πραξικόπημα, «Τα Δελτία Πληροφοριών επιβεβαιώνουν την υπόθεση ότι η ΚΥΠ επαρκώς και με αρκετή ακρίβεια υπέδειξε τουρκικές προετοιμασίες για ένοπλη σύγκρουση και απόβαση στην Κύπρο (βλ. Δελτία 17, 18 και 19 Ιουλίου), αλλά οι προειδοποιήσεις αγνοήθηκαν από το καθεστώς». όπως αναφέρει στο ΕΚΠΑ ο καθηγητής Ευάνθης Χατζηβασιλείου στο σημείωμά του.

Απόφαση για αποκάλυψη μυστικών εγγράφων

Η απόφαση δημοσιοποίησής τους συνάδει με την πολιτική της ΕΥΠ για διαφάνεια και ιστορική καταγραφή κρίσιμων γεγονότων εθνικής ασφάλειας.

Σύμφωνα με την ΕΥΠ, «είναι ουσιαστικά ένα ημερολόγιο εξέλιξης μιας τραυματικής περιόδου της ιστορίας του Ελληνισμού, καταγεγραμμένο στην τότε βάση δεδομένων της Υπηρεσίας, η οποία είναι πλέον διαθέσιμη σε ιστορικούς, αλλά και σε κάθε ενδιαφερόμενο, προς μελέτη, συλλογή δεδομένων. και εξαγωγή συμπερασμάτων». Και ότι ακόμη και η ανάγνωσή του, παρά την απόσταση που διανύθηκε, προκαλεί εντύπωση σε πολλά σημεία, αλλά προκαλεί και έντονα συναισθήματα.

Στο σημείωμά του, ο καθηγητής ΕΚΠΑ Ευάνθης Χατζηβασιλείου τονίζει πως στις αρχές Ιουλίου γίνονται αλλεπάλληλες και εκτενείς αναφορές σε πολλά άλλα θέματα, όπως «το κύριο θέμα της αμερικανοτουρκικής διαμάχης για την παραγωγή οπίου στην Τουρκία ή της Άγκυρας (τότε νέα ) πολιτική που αμφισβητεί την ελληνική υφαλοκρηπίδα . Είναι μια περίοδος που δεν ξεκίνησε η κρίση στην Κύπρο, που χαρακτηρίζεται από μελαγχολική σκέψη, και δυστυχώς δεν είναι εύκολο να βγάλει κανείς συμπέρασμα, ότι δηλαδή η Τουρκία κινητοποιήθηκε και προετοιμάστηκε πολύ καλύτερα από αυτό που συνέβη με τον ανόητο και καταστροφικό «στρατηγό» κινητοποίηση Ελλάδας, που οδήγησε στην κατάρρευση των δομών του ελληνικού στρατού σε μια μέρα στις 20 Ιουλίου».