Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την απουσία των ψηφοφόρων; Γερασμένο πολιτικό σύστημα, έλλειψη ενδιαφέροντος, χαμηλές προσδοκίες ή όλα μαζί;
Οι εκλογές του Ιουνίου 2023 ήταν ρεκόρ. Η αποχή από την ψηφοφορία έφτασε σε ιστορικά υψηλό επίπεδο 47,17% και ένα από τα ερωτήματα την ερχόμενη Κυριακή θα είναι αν θα καταστεί δυνατή η ήττα της.
Αν κρίνουμε από τα στοιχεία των δημοσκοπήσεων, οι απουσίες θα ξεπεράσουν το 50%, αλλά τα πραγματικά στοιχεία θα γίνουν γνωστά μετά το τέλος της εκλογικής διαδικασίας. Με βάση αυτά τα δεδομένα, μπορεί να αναρωτιέστε γιατί οι άνθρωποι δεν πηγαίνουν να ψηφίσουν.
Ειρηνική ψηφοφορία;
Οι ευρωεκλογές ήταν πάντα μια χαλαρή ψηφοφορία. Με άλλα λόγια, δεν είναι οι εθνικές εκλογές που αποφασίζουν το μέλλον της διακυβέρνησης μιας χώρας, είναι μια διαδικασία που επηρεάζει το ευρωπαϊκό κομμάτι της χώρας, οπότε πολλοί άνθρωποι φαίνεται να μην ενδιαφέρονται. Μερικές φορές οι ευρωεκλογές λειτουργούν και ως «προειδοποίηση» ή τιμωρία, κυρίως για το κυβερνών κόμμα.
Υπενθυμίζεται ότι σε ανάλογη διαδικασία τον Μάιο του 2019 και μετά από 4,5 χρόνια διακυβέρνησης, απορροφήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ καταλαμβάνοντας ποσοστό 23,75%. Ενάμιση μήνα αργότερα και κατά τη διάρκεια των εθνικών εκλογών, αφού έλαβε το μήνυμα από το κοινό, σημείωσε εντυπωσιακή ανάπτυξη, φτάνοντας το 31,7%.
Σήμα δυσαρέσκειας θα σταλεί, δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, στην κυβέρνηση της ΝΔ στις κάλπες στις 9 Ιουνίου, μόλις ένα χρόνο μετά την άνετη νίκη της στις εθνικές εκλογές. Ωστόσο, μηνύματα στέλνονται από αυτούς που ψηφίζουν. Ας δούμε αυτούς που δεν ψηφίζουν.
Σε αντίθεση με τους ηλικιωμένους, δεν προσέρχονται κυρίως οι νέοι στις κάλπες. Επιπλέον, τα άτομα με χαμηλότερα εισοδήματα φαίνεται να μην εμπιστεύονται τις δημοσκοπήσεις και να μην συμμετέχουν σε αυτές. Ένας άλλος βασικός παράγοντας που εμποδίζει είναι το γεγονός ότι, για πρώτη φορά από το 2009, οι ευρωεκλογές δεν συμπίπτουν με εθνικές ή τοπικές εκλογές, γεγονός που τις αποδυναμώνει στην εκλογική συνείδηση του κόσμου.
Ζητήσαμε τη γνώμη του διδάκτορα πολιτικών επιστημών Παναγιώτη Κουστένηαν πιστεύει ότι την ερχόμενη Κυριακή θα επιβεβαιωθούν τα προγνωστικά και θα σημειωθεί νέο ρεκόρ αποχών.
«Είναι οι πρώτες ευρωεκλογές εδώ και 15 χρόνια που διεξάγονται χωρίς ταυτόχρονες τοπικές εκλογές και για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια γίνονται ευρωεκλογές μετά από βουλευτικές εκλογές. Ο κύριος λόγος για την αποχή από την ψηφοφορία είναι ότι δεν αναζητούμε το πρώτο κόμμα εδώ, αλλά το ενδιαφέρον είναι ποιος θα είναι δεύτερος και ποιος τρίτος».
Βαρομετρική σημασία
Αναλύοντας τον αριθμό των αποχών, ο κ. Κουστένης μας λέει ότι «παραδοσιακά μέχρι το 2000, όποτε κάναμε χωριστές εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η προσέλευση των ψηφοφόρων έπεφτε στις 400.000 ψήφους. Αυτό άλλαξε τη δεκαετία του 2000, όταν η μείωση έφτασε το 1,5 εκατομμύριο – στις εκλογές του 2004 και του 2009. Είναι επίσης αγώνες που είχαν τεράστια βαρομετρική σημασία».
Εξηγήστε τον όρο «βαρομετρική σημασία» για να απαντήσετε ότι πρόκειται για εκλογές που «προμηνύουν εξελίξεις στις εθνικές εκλογές». Υπενθυμίζεται ότι τον Μάιο του 2014 ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τη ΝΔ, κάτι που αποτυπώθηκε λίγους μήνες αργότερα στις εθνικές εκλογές του Ιανουαρίου 2015 και ομοίως στις εκλογές της ΝΔ τον Μάιο του 2019. κυριάρχησε στον ΣΥΡΙΖΑ, που επιβεβαιώθηκε ενάμιση μήνα αργότερα στις εθνικές εκλογές.
Ας επιστρέψουμε στο σήμερα. Τα νούμερα είναι αδυσώπητα και μας το αποδεικνύει ο κ. Κουστένης. «Αν θέλουμε να συγκρίνουμε την αποχή, τι χρησιμοποιούμε ως σημείο αναφοράς;» λέει. «Οι εκλογές του Μαΐου 2023 ή αυτές του Ιουνίου 2023; Αν λάβουμε υπόψη το τελευταίο, η αφετηρία μας ξεκινά από πολύ χαμηλό επίπεδο, καθώς ψήφισαν περίπου 5,3 εκατομμύρια πολίτες. Ωστόσο, πάνω από 6 εκατομμύρια πολίτες ψήφισαν πριν από ένα μήνα. Αντιλαμβάνεσαι τη διαφορά».
Ποιος ευνοείται;
Για τον κ. Κουστένη, η αποχή της ερχόμενης Κυριακής μπορεί να είναι τόσο μεγάλη που «μπορεί να αποδειχθεί ότι θα ψηφίσουν λιγότεροι από 5 εκατομμύρια πολίτες». Δυστυχώς, η κουβέντα μας καταλήγει στο ποιος ωφελείται από την αποχή. «Δεν υπάρχει συγκεκριμένος, απόλυτος κανόνας για αυτό», σημειώνει ο Κουστένης, «αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να ξέρουμε ποιος θα ευνοηθεί. Για παράδειγμα, στις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου, κυρίως η αριστερά απείχε από την ψηφοφορία. Ως αποτέλεσμα, το κόμμα που ωφελήθηκε από την αποχή από τον Μάιο έως τον Ιούνιο του 2023 ήταν ξεκάθαρα η ΝΔ. Από την άλλη, στον δεύτερο γύρο των αυτοδιοικητικών εκλογών, η δεξιά πτέρυγα απείχε από την ψηφοφορία.
Από την πλευρά τους, τα κόμματα κάνουν ό,τι μπορούν για να προσελκύσουν πολίτες στην κάλπη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Στέφανος Κασελάκης, ο οποίος σε αρκετές ομιλίες του αναφέρθηκε στην αποχή, κάνοντας λόγο για «πολίτες απογοητευμένους από το σύστημα».
Στο ίδιο πρίσμα, η Νέα Αριστερά προσπαθεί επίσης να συγκεντρώσει ανθρώπους που απείχαν από κάθε εκλογική διαδικασία μετά το δημοψήφισμα του 2015, κυρίως αριστερούς και προοδευτικούς πολίτες, επίσης απογοητευμένους από τη συνθηκολόγηση με τους δανειστές.
Από την πλευρά της, η κυβέρνηση αναφέρεται στο αφήγημα της «σταθερότητας» και ότι η χώρα δεν μπορεί να επιστρέψει στην «περιπέτεια». Το Μαξίμου γνωρίζει για τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας, καθώς και για διαρροές σε ακροδεξιούς σχηματισμούς ως ένα είδος «ψηφοφορίας για τιμωρία». Γι' αυτό και ο Κυριάκος Μητσοτάκης μίλησε πρόσφατα συγκεκριμένα για αποχή από την ψηφοφορία, φοβούμενος ότι θα τους συμπεριλάβουν και οι ψηφοφόροι της ΝΔ. που δεν θα επιλέξει απαραίτητα άλλο κόμμα αλλά προτιμά να αγνοήσει τη διαδικασία.
Κρίση εμπιστοσύνης
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό είναι ο βαθμός εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ο οποίος αντανακλά σε μεγάλο βαθμό την απαξίωση της πολιτικής. Στην τελευταία έρευνα της Dianeozy με τίτλο «Τι σκέφτονται οι Έλληνες», η πλειοψηφία (43,1%) δηλώνει ότι αισθάνεται συνδεδεμένη με το κόμμα αλλά δεν το υποστηρίζει ενεργά. Μόνο το 8% δηλώνει ότι υποστηρίζει ενεργά το κόμμα. Το 34,7% δηλώνει ότι απλώς ψηφίζει στις εκλογές και το 7,8% λέει ότι δεν συμμετέχει στις εκλογές/δεν ψηφίζει καν.
Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζει ο πίνακας για την εμπιστοσύνη στους θεσμούς. Τα υψηλότερα επίπεδα εμπιστοσύνης φαίνεται να συγκεντρώνονται στην οικογένεια (4,3 στα 5) και τα χαμηλότερα (1,9) μεταξύ των μη κυβερνητικών οργανώσεων, των πολιτικών κομμάτων, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα οποία φαίνεται να κερδίζουν λιγότερη εμπιστοσύνη ακόμη και από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. 2,3).
