Κωνσταντίνος Β. Νικολόπουλος
Γιατί η δημιουργία δεν είναι τέλεια; Γιατί οι δομές έχουν ατέλειες; Γιατί αποκλίνουν από τα ιδανικά και περιέχουν «κατασκευασμένα» λάθη, τουλάχιστον όπως τα αντιλαμβάνεται το προφανώς ατελές μυαλό μας;
Άλλο της ατέλειας
Κάτι δεν πρέπει να είναι τέλειο, για να μπορεί να διαλέξει το δικό του μονοπάτι, να σχεδιάσει τον δικό του βιογραφικό χάρτη. Με αυτόν τον τρόπο, για παράδειγμα, ορισμένα θρησκευτικά δόγματα θα απαντούσαν δικαιολογώντας απρόσεκτα τις ατέλειες με θεολογικό τρόπο, χωρίς να αποδίδουν ευθύνες στον δημιουργό, διακινδυνεύοντας έτσι να τον εκθέσουν στη λειτουργία της λογικής.
Είναι τόσο εύκολο να κρίνεις τη δυσαναλογία, την παρακμή, τον θάνατο, τη ζημιά, την ανισότητα, τη φτώχεια, τη δυσλειτουργία, τη γεωγραφική δυσαρμονία, την αδικία, την «ατυχία» να μη γεννηθείς στο Λουξεμβούργο αλλά στο Αφγανιστάν. Αν πράγματι η φτώχεια, ο πόλεμος και η ανισότητα θα μπορούσαν να έχουν κάποιες αξιωματικές προϋποθέσεις και να συνεχίσουν να διαμορφώνουν τη δική τους ηθική, τότε η καταστροφή έχει το δικό της οντολογικό άλλοθι.
Με αυτόν τον τρόπο εμφανίζεται και η ελευθερία επιλογής. Αλλά μετά από όλα αυτά, έτσι ακριβώς, επίσημα, μετά από μια ασύμμετρη αφετηρία, αναπτύσσεται η ατομικότητα και οι δυνατότητες.
Μενού καθορισμένων πόρων
Χωρίς αμφιβολία, είναι μεγάλο προνόμιο να έχεις επιλογές, αρκεί να είσαι ενεργός. Για παράδειγμα, για έναν καταναλωτή δεν αρκεί να έχει μόνο την επιθυμία, αλλά και τη δυνατότητα να κερδίσει χρήματα. Και όσον αφορά τη θέληση, το «θέλω» είναι ένα πολυπαραγοντικό αποτέλεσμα, που προκύπτει από γνώση, πληροφορίες, περιβάλλον, ψυχολογικό ιστορικό και ισορροπία, εμπειρίες, εμπειρίες, ορμόνες, νευροδιαβιβαστές… Και παράγοντες και το βάρος τους στη διαμόρφωση της επιθυμίας. και προτιμήσεις στη λήψη αποφάσεων καθώς η διεπιστημονική έρευνα εξελίσσεται, αναπτύσσεται και επικυρώνεται κλινικά.
Όσον αφορά την ικανότητα κερδοφορίας, αυτό το προνόμιο καταργείται όταν το εισόδημα είναι ανεπαρκές για το βασικό πρότυπο κατανάλωσης, τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά. Αλλά αυτό δεν ισχύει για όλους… ισχύει για κάποιους (μάλλον τους περισσότερους), αλλά και πάλι, ίσως είναι θέμα επιλογής, θέμα ελευθερίας. Μια ηθική θεώρηση της ελευθερίας θα μας πει και θα μας δικαιώσει, ίσως απηχώντας τα λόγια του Μίλτον Φρίντμαν.
Ωστόσο, η ασφαλέστερη και καταλληλότερη διαδικασία επιλογής και λήψης αποφάσεων για ένα άτομο απαιτεί η γνώση και η εκπαίδευση να είναι υψηλού επιπέδου, ώστε να δίνονται προτεραιότητα και ισορροπία έτσι ώστε άλλοι παρορμητικοί παράγοντες επιλογής, όπως τραυματική εμπειρία, οικονομικός αναλφαβητισμός, κοινωνικό περιβάλλον. , και τα λοιπά.
Επίπεδα θέλησης
Το πρώτο επίπεδο είναι το δικαίωμα επιλογής και αντιστοιχεί στο σχήμα “ελεύθερος – σκλάβος”. Εδώ τονίζεται η αξία της ισότητας, η ικανότητα να έχεις τις ίδιες ευκαιρίες με ένα άλλο άτομο. Για παράδειγμα, μετά τη φεουδαρχία, όλοι φαινομενικά θεωρούνταν ίσοι. Ωστόσο, προέκυψε μια ισχυρή ταξική διαστρωμάτωση αποκλεισμού.
Το δεύτερο επίπεδο είναι η ίδια η δράση της επιλογής. Η εκπαίδευση είναι προαπαιτούμενο, διαφορετικά αυτό το επίπεδο θα γίνει περιοριστικός παράγοντας που αν εξαφανιστεί θα παρακάμψει και το πρώτο επίπεδο. Θα ήθελα να σας θυμίσω ότι στην πρώτη υποθέσαμε ότι δεν υπήρχαν θεσμικοί σκλάβοι.
Στο τρίτο επίπεδο, εμφανίζεται ένα μενού επιλογής. Προετοιμασία ως μενού και αναπαράσταση – συμμετοχή στον καθορισμό του. Αν δεν υπάρχει αυτό, η δημοκρατία καταλύεται. Ως εκ τούτου, δίνεται έμφαση στην εξουσία και τη διευθέτηση. Τότε η αμφιβολία για το «άβολο» και η ταλαιπωρία θα κινητοποιήσει το συλλογισμό στη συνείδηση και την αυτογνωσία, αρκεί να υπάρχει η εκπαίδευση του δεύτερου σταδίου, διαφορετικά η ψευδαίσθηση θα ολοκληρωθεί με το σχήμα «ελεύθερη – επιλογή – βολική τάξη (κομφορμισμός ) – δεν χρειάζεται να αντιστρέψουμε.”
Σε όλα αυτά τα επίπεδα αναπτύσσεται η επιθυμία, το «θέλω», η θέληση. Η γένεση της θέλησης και ο μηχανισμός της έχουν γίνει αντικείμενο της φιλοσοφίας, της βιολογίας, της χημείας, της νευροεπιστήμης, που είναι ένα πεδίο δυναμικής εξερεύνησης (βλ., π.χ., το πείραμα του Benjamin Libet από τη δεκαετία του 1980, περιοδικό New Scientist, 2008, σχετικά με την έρευνα του John Dylan Haynes, νευροοικονομία, εξελικτικά οικονομικά κ.λπ.).
Εδώ, οι μύθοι και οι τεχνικές αναφέρονται στη βοήθεια του ορατού χεριού της οικονομίας και του μάρκετινγκ ως εργαλεία στο όνομα της απληστίας, των επιχειρηματικών κερδών και των πολιτικών κερδών, που επιβεβαιώνει τη χρήση τεχνασμάτων – ωθήσεων που εισχωρούν στο πεδίο της γνώσης, σύγχυση στις επιλογές και τη λήψη αποφάσεων
Ενώ στον μακρόκοσμο υπάρχουν ισχυροί κανόνες και απροσδιόριστες τάσεις, που κάνουν το μοντέλο να φαίνεται ντετερμινιστικό ή και προκαθορισμένο, όπως η βαρύτητα, η φθορά, ο θάνατος, στον «μεσόκοσμο» της κοινωνίας δημιουργούνται αναλογίες με κοινωνικά και πολιτικά κριτήρια, με θεσμούς, με συστήματα παραγωγής και διανομής για την κάλυψη των αναγκών των θνητών μελών.
Musado και μητέρα του μαργαριταριού
Για το καλό του μυαλού και της ψυχής μας, είναι πολύ σημαντικό να μην δηλώνουμε ανοιχτά ότι η ικανότητα επιλογής είναι ίδια με την ελευθερία της βούλησης. Ειδικά αν η ελευθερία είναι μια τεχνητή δικαιολογία των μεμονωμένων πωλητών. Είτε πρόκειται για πωλητές προϊόντων είτε ιδεών, είτε στο όνομα της θρησκείας, της φιλοσοφίας, είτε από την άποψη του εμπειρισμού, της θεολογίας, αλλά και του ορθολογισμού ως προς τη συνιστώσα του ιδεαλισμού, καθώς και του υλισμού.
Τα συστήματα που ευαγγελίζονται και υπερασπίζονται την ελευθερία δεν είναι απαραίτητα εκείνα που την προεξοφλούν και την διασφαλίζουν, ειδικά όταν στο όνομα αυτής της αρετής προωθούν την εκμετάλλευση, την έλλειψη δικαιοσύνης, την επιδέξια καταστρατήγηση των θεσμών και δυσφημούν την ελεύθερη βούληση με την ανισότητα και την αδικία.
Σχεδιασμός της παρόρμησης
Το ότι κάποιος έχει δικαίωμα επιλογής δεν σημαίνει ότι είναι και ελεύθερος, ειδικά όταν δεν μπορεί να επιλέξει ή να επιλέξει ντετερμινιστικά από επιλογές που έχουν προκαθοριστεί για αυτόν. Τότε η επιλογή μοιάζει με αδιέξοδο, σαν μοίρα.
Ο Δρ. Ο Κωνσταντίνος Β. Νικολόπουλος είναι συγγραφέας και καθηγητής οικονομικών και κοινωνικής πολιτικής.
