Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να γνωρίζουν πώς να τονίζουν τη δυναμική του συστήματος, εστιάζοντας παράλληλα στις ανάγκες των ανθρώπων για αγαθά διαθέσιμα σε μεγάλες ποσότητες σε προσιτές τιμές. Χωρίς να εξετάσουμε και να αναλύσουμε τα κοινωνικοοικονομικά συστήματα για να εντοπίσουμε τις σωστές παραμέτρους στις οποίες πρέπει να εστιάσουμε, να λάβουμε στοιχεία από τα ενδιαφερόμενα μέρη και να επιλέξουμε τις πιο αποτελεσματικές λύσεις, θα μείνουμε με προφανή και αδυναμία να σχεδιάσουμε μακροπρόθεσμες λύσεις για τον πληθωρισμό και την οικονομία.
Στην καταπολέμηση του πληθωρισμού, αναδεικνύονται δύο αντισταθμιστικές δυνάμεις: αφενός, οι προτεραιότητες των συμμετεχόντων στις χρηματοπιστωτικές αγορές, οι οποίοι επικεντρώνονται στην ανάγκη μείωσης των επιτοκίων για την αποφυγή απώλειας κερδών, και, αφετέρου, η ευρύτερη εντολή της οικονομικής διαμορφωτές πολιτικής, τους οποίους πρέπει να προστατεύσουν από τη διάβρωση του εισοδήματος που προκαλείται από τον πληθωρισμό, ο οποίος έχει συνέπειες με τη μορφή υψηλού «φόρου», ιδίως στους φτωχούς.
Η πρόσφατη εμμονή του πληθωρισμού στις ΗΠΑ είναι πολύ ανησυχητική. Ενώ η ανατίμηση του δολαρίου έναντι πολλών άλλων νομισμάτων βοηθά στη μείωση των τιμών των εισαγόμενων αγαθών, μπορεί να αναμένεται ότι θα μειώσει τον πληθωρισμό. Στην Κίνα, λόγω της μειωμένης εξαγωγικής ζήτησης, τα εργοστάσια χρησιμοποιούν μόνο το 75% της παραγωγικής τους ικανότητας. Αυτό αναγκάζει τους εξαγωγείς να μειώσουν τις τιμές και καθιστά φθηνότερα τα προϊόντα που εισάγονται από την Κίνα, τα οποία βρίσκονται σε αποπληθωρισμό εδώ και αρκετούς μήνες. Οι φτηνές εισαγωγές στις ΗΠΑ από την Κίνα, αν και μειώνονται συστηματικά, θα πρέπει να είναι ένας άλλος παράγοντας μείωσης του πληθωρισμού. Επιπλέον, η επαρκής και φθηνή ενέργεια θα έπρεπε να είχε βοηθήσει στη μείωση του κόστους παραγωγής των ΗΠΑ και, ως εκ τούτου, του πληθωρισμού.
Όλα αυτά συμβαίνουν σε ένα περιβάλλον όπου τα επιτόκια είναι πάνω από 5%, μετά από περίπου 15 χρόνια παραμονής σε χαμηλά ή μηδενικά επίπεδα. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι οι κυβερνήσεις δεν έχουν πλέον το φθηνό εργαλείο δανεισμού που χρησιμοποίησαν για να αυξήσουν τις δημόσιες δαπάνες για να αντιμετωπίσουν σχεδόν οποιοδήποτε πρόβλημα. Αλλά ακόμη και οι εταιρείες δεν έχουν φθηνά δάνεια για τα επενδυτικά τους σχέδια. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις χρειάζονται ήδη νέα κεφάλαια για να καλύψουν το σημαντικό κόστος της οικολογικής μετάβασης, την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, τις επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών κ.λπ. Ωστόσο, τέτοιες δαπάνες δημιουργούν επίσης πληθωριστική πίεση, καθώς η αυξημένη δημοσιονομική δραστηριότητα μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες, που συχνά υπερβαίνουν την προσφορά. Αυτό εμποδίζει τις προσπάθειες καταπολέμησης του πληθωρισμού μειώνοντας τη ζήτηση, καθώς η κυβέρνηση παρεμβαίνει για να αντικαταστήσει τη μειωμένη ζήτηση από τον ιδιωτικό τομέα που έχει προκύψει με την αύξηση των επιτοκίων.
Την ίδια στιγμή, ο πόλεμος στη Γάζα, οι Χούτι, το Ιράν και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δημιουργούν ένα εξαιρετικά απρόβλεπτο περιβάλλον που επιτίθεται στον δυτικό πολιτισμό, ακρογωνιαίος λίθος του οποίου είναι τα δημοκρατικά συστήματα διακυβέρνησης και οι ατομικές ελευθερίες. Αυτό αναγκάζει τις κυβερνήσεις να αναδιαμορφώσουν τις αλυσίδες εφοδιασμού σε αναζήτηση ασφαλών εμπορευματικών διαδρόμων. Αυτή η προσαρμογή σημαίνει ακριβότερα αγαθά και τροφοδοτεί τον πληθωρισμό.
Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν και παρουσιάζει προσωρινά μεγαλύτερη πρόοδο στην καταπολέμηση του πληθωρισμού από τις ΗΠΑ, δεν πρέπει να μπει κανείς στον πειρασμό να μειώσει τα επιτόκια πριν από τις ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ με υψηλότερα επιτόκια θα προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια και επενδύσεις και το ευρώ θα υποτιμηθεί, με αποτέλεσμα εισαγωγές αγαθών από την ΕΕ. θα γίνει πιο ακριβό, γεγονός που θα τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό. Για να ανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα, η ΕΕ χρειάζεται μια πολιτική που θα μειώσει το ενεργειακό κόστος, επειδή οι κύριοι ανταγωνιστές της, π.χ. οι ΗΠΑ, παράγουν από φυσικό αέριο 4 φορές φθηνότερα και η Κίνα από άνθρακα πάνω από 10 φορές φθηνότερα.
Οι επενδυτές διστάζουν να κάνουν επενδύσεις που υπόσχονται να δώσουν χρήματα στο μέλλον, όπως: τα κρατικά ομόλογα υπόσχονται χρήματα στη λήξη που θα πληρωθούν σε διογκωμένο χρήμα και προτιμούν τον χρυσό που δεν είναι μελλοντική υπόσχεση χρήματος (αποκαθίσταται άμεσα σε ρευστοποίηση). Για το λόγο αυτό, οι ΗΠΑ δίνουν πολύ υψηλά επιτόκια για να προσελκύσουν αγοραστές κρατικών ομολόγων και ακόμη υψηλότερα επιτόκια σε 2ετή ομόλογα από 10ετή, κάτι που είναι πολύ ανησυχητικό.
Ενώ υπάρχουν πιέσεις που μπορεί να δώσουν προτεραιότητα στη μείωση των επιτοκίων, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επικεντρώνονται κυρίως στην ευημερία των πολιτών, δίνοντας έμφαση στη διάκριση προτεραιότητας και ευθύνης για την αποκατάσταση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών με μείωση του πληθωρισμού στο 2%. Οι αυξανόμενες οικονομικές πιέσεις μπορεί να επιδεινώσουν τις κοινωνικές συγκρούσεις και να τροφοδοτήσουν την πολιτική αστάθεια και τον στασιμοπληθωρισμό.
*Ο κ. Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, στο Εργαστήριο Ανάλυσης και Πρόβλεψης Δεδομένων.
