Η δεύτερη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 σηματοδότησε το τέλος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου όσον αφορά την εισαγωγή του διεθνούς συστήματος – οριστικά – στη φάση της πολυπολικής κατανομής της εξουσίας. Αν υπήρξε ποτέ μια μονοπολική κατανομή εξουσίας στο παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό σύστημα μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, αυτή η στιγμή έχει παρέλθει. Πρόσφατες δημοσιεύσεις των Financial Times σχετικά με αλλαγές στο τακτικό πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας, τον αυξανόμενο λαϊκιστικό απομονωτισμό της αμερικανικής δεξιάς υπό την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και τη δήλωση του Προέδρου Μακρόν ότι δεν πρέπει να αποκλειστεί η αποστολή δυτικών στρατευμάτων στα μέτωπα στην Ουκρανία ( που θα μπορούσε να πυροδοτήσει το ξέσπασμα ενός πυρηνικού πολέμου μεταξύ Ρωσίας και ΝΑΤΟ) δείχνουν ότι τα δομικά διδάγματα, ακόμη και από το σύστημα ασφάλειας του Ψυχρού Πολέμου, αμφισβητούνται πλέον ανοιχτά, όπως η αποφυγή άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής μεταξύ ΝΑΤΟ και Ρωσίας ή η εμπλοκή ακόμη και Ηνωμένες Πολιτείες στην υπεράσπιση της Ευρώπης.
Σε οικονομικό επίπεδο, η δυναμική της παγκοσμιοποίησης πολώνει το οικονομικό σύστημα από τη δεκαετία του 1970. Ωστόσο, η διαφορά σήμερα είναι ότι οι πρωταθλητές και ακόμη και οι μεγαλύτεροι ωφελούμενοι αυτής της παγκοσμιοποίησης είναι κυρίως ασιατικές χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και οι κύριες χώρες της τις οικονομικές δυνάμεις του Περσικού Κόλπου ότι είτε βρίσκονται εκτός του συστήματος συμμαχίας των ΗΠΑ είτε ανεξαρτητοποιούνται από αυτό με διαφορετικούς ρυθμούς. Μετά τη χρεοκοπία της το 1998, η Ρωσία ήταν ένας από τους πρωταθλητές της ασιατικής παγκοσμιοποίησης, και έγινε η 11η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο με την επανεθνικοποίηση της πετρελαϊκής βιομηχανίας της, η οποία της επέτρεψε να διαπραγματευτεί σχεδόν ίσους όρους με τη Σαουδική Αραβία σε έναν άτυπο αλλά όχι ουσιαστικά διευρυμένο ΟΠΕΚ. 2016, όταν έγινε δεκτός στο καρτέλ πετρελαίου ως παρατηρητής.
Παρόλο που κανείς, τουλάχιστον ο ίδιος ο Πούτιν, δεν προέβλεψε την ταχύτητα και το εύρος της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης από τις ρωσικές εξαγωγές υδρογονανθράκων που έλαβε χώρα τα τελευταία δύο χρόνια, η στροφή της Ρωσίας προς την Ασία ξεκίνησε στην πραγματικότητα πριν από την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία και επιταχύνθηκε μετά από ευκαιρίες που προσέφερε η παγκοσμιοποιημένη οικονομία στα μέλη της συμμαχίας BRICS. Δεκατρείς γύροι ευρωπαϊκών οικονομικών κυρώσεων και μονομερών κυρώσεων από πολλά κράτη μέλη του ΟΟΣΑ, σε συνδυασμό με το σχέδιο της G7 να επιβάλει ανώτατο όριο τιμών στις ρωσικές εξαγωγές πετρελαίου ακόμη και εκτός ΕΕ, στοχεύουν να εκτοπίσουν τη Ρωσία ως ενεργειακή υπερδύναμη. Ταυτόχρονα, προσπαθούν να δημιουργήσουν το πρώτο μοχθηρό καρτέλ αγοραστών πετρελαίου, προσπαθώντας να ελέγξουν τις τιμές -και άρα τα έσοδα- του μεγαλύτερου εξαγωγέα πετρελαίου στον κόσμο.
Παρά τις κυρώσεις και τη μετάβαση της Ευρώπης σε νέους προμηθευτές, η Ρωσία θα παραμείνει στις πέντε πρώτες εξαγωγικές δυνάμεις LNG.
Το πώς η Ρωσία επιλέγει να ανταποκριθεί σε αυτή την απειλή για τη ζωτική οικονομική ασφάλεια θα αλλάξει επίσης τη γεωπολιτική ισορροπία στην Ασία, ενισχύοντας τη στρατηγική εταιρική σχέση της Ρωσίας με την Κίνα και την Ινδία. Οι ενεργειακές εταιρείες αυτών των δύο χωρών θα αντικαταστήσουν σταδιακά δυτικές εταιρείες, αλλά με πιο επώδυνους όρους για τη Ρωσία, τόσο ως προς την αξία των εμπορικών εξαγωγών της Ρωσίας όσο και ως προς τη συμμετοχή ασιατικών εταιρειών στην κατασκευή και χρηματοδότηση νέου υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). , το οποίο έχει ήδη επιτευχθεί χάρη στη συμμετοχή κινεζικών εταιρειών στο Artic LNG 2, τη μεγαλύτερη εγκατάσταση εξαγωγής LNG της Ρωσίας. Το βασικό σημείο, ωστόσο, είναι ότι χάρη στη δυναμική της παγκοσμιοποίησης, αυτή η αντικατάσταση είναι πλέον οικονομικά εφικτή, αλλά και πολιτικά επιθυμητή για το γεωοικονομικό τρίγωνο Ρωσίας-Ινδίας-Κίνας.
Ο τρόπος με τον οποίο ο ΟΠΕΚ ανταποκρίνεται σε αυτή τη δυτική πρόκληση, ο οποίος έχει ήδη εξάγει το 80% των συνολικών εξαγωγών του εκτός Ευρώπης και Βόρειας Αμερικής εδώ και δεκαετίες, θα ενισχύσει περαιτέρω τη στρατηγική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Σαουδικής Αραβίας. Αυτή η συμφωνία θα αυξήσει περαιτέρω τη δυνατότητα πλήρους ενσωμάτωσης της Ρωσίας και του Καζακστάν στον μηχανισμό του ΟΠΕΚ, καθώς η Ρωσία είναι επί του παρόντος οριστικά και σχεδόν πλήρως αποκλεισμένη από τις ευρωπαϊκές αγορές πετρελαίου. Η επιτυχής αντικατάσταση των ευρωπαϊκών εταιρειών με ασιατικές ήταν μια σημαντική οικονομική μάχη που κέρδισε η Ρωσία τον πρώτο χρόνο του πολέμου. Όσο το ρωσικό πετρέλαιο ρέει ανατολικά σε τρέχουσες τιμές, η Μόσχα θα είναι σε θέση να διατηρήσει και – με τη βοήθεια των ασιατικών χωρών που παρακάμπτουν τις κυρώσεις – να ενισχύσει την εγχώρια αμυντική της βιομηχανική βάση. Στην περίπτωση του φυσικού αερίου, η Ρωσία παραμένει μέρος του ευρωπαϊκού μείγματος εισαγωγών, αλλά μόνο ως σκιά της πρώην ηγεσίας της. Ωστόσο, εάν η Κίνα συμφωνήσει να χρηματοδοτήσει την κατασκευή του Power of Siberia 2 εντός αυτής της δεκαετίας, η Ρωσία θα καταφέρει να αντικαταστήσει σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές αγορές φυσικού αερίου που ελέγχει εδώ και 40 χρόνια μέσω του (μετα)σοβιετικού δικτύου αγωγών. Ταυτόχρονα, αν και η Ρωσία έχασε τον αγώνα για τις κορυφαίες θέσεις στις εξαγωγές LNG από τις ΗΠΑ, το Κατάρ και την Αυστραλία, θα παραμείνει μεταξύ των πέντε κορυφαίων εξαγωγικών δυνάμεων LNG, ενισχύοντας τη θέση της στην ταχέως παγκοσμιοποιούμενη αγορά LNG με βραδύτερο ρυθμό.
Ο Δρ. Θεόδωρος Τσακίρης είναι καθηγητής γεωπολιτικής και ενεργειακής πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας.