Σύμφωνα με τις βασικές αρχές της ελληνικής φορολογικής νομοθεσίας, η Ελλάδα έχει δικαίωμα να φορολογεί τους «φορολογικούς κατοίκους» της, καθώς και όσους έχουν φορολογική κατοικία στο εξωτερικό, αλλά μόνο εφόσον αποκτούν εισόδημα από πηγές στην Ελλάδα. Επιπλέον, φορολογικός κάτοικος Ελλάδας υπόκειται σε φόρο επί του φορολογητέου εισοδήματος που προκύπτει τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Αυτό σημαίνει ότι ισχύει για το παγκόσμιο εισόδημα που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια του φορολογικού έτους. Ωστόσο, φορολογικός κάτοικος εξωτερικού φορολογείται μόνο για φορολογητέο εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα (άρθρο 3 του Φορολογικού Διατάγματος).
Αν και αυτοί οι κανόνες φαίνονται απλοί, είναι ενδιαφέρον να προσδιοριστεί τι πρέπει να γίνει κατανοητό σε σχέση με έναν Έλληνα φορολογικό κάτοικο, αλλά και τι πρέπει να γίνει κατανοητό σε σχέση με έναν αλλοδαπό φορολογικό κάτοικο που λαμβάνει εισόδημα από ελληνική πηγή. Καταρχήν να υπενθυμίσουμε ότι η έννοια του φορολογικού κάτοικου καλύπτει τόσο τα φυσικά όσο και νομικά πρόσωπα, καθώς και κάθε είδους νομικό πρόσωπο. Ωστόσο, οι προϋποθέσεις που καθιστούν ένα άτομο φορολογικό κάτοικο στην Ελλάδα είναι διαφορετικές από τις προϋποθέσεις που καθιστούν ένα φυσικό ή νομικό πρόσωπο.
Ειδικότερα, φορολογικός κάτοικος Ελλάδας θεωρείται φυσικό πρόσωπο εάν έχει τη μόνιμη ή κύρια κατοικία του, τον τόπο συνήθους διαμονής του ή το κέντρο των ζωτικών του συμφερόντων, δηλαδή προσωπικών και οικονομικών διασυνδέσεων, στην Ελλάδα (άρθρο 4 του Φορολογικού Διατάγματος ). Αυτά τα κριτήρια ισχύουν με τη σειρά και την προτεραιότητα που δίνεται.
Με την επιφύλαξη των ανωτέρω, φορολογικός κάτοικος Ελλάδας θεωρείται πάντοτε προξενικός, διπλωματικός ή δημόσιος υπάλληλος ανάλογης ιδιότητας ή δημόσιος λειτουργός ελληνικής ιθαγένειας και υπηρετεί στο εξωτερικό.
Επίσης, ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδας θεωρείται φυσικό πρόσωπο που διαμένει στην Ελλάδα για περίοδο που υπερβαίνει συνολικά τις 183 ημέρες σε οποιοδήποτε δωδεκάμηνο. Σημειώνεται ότι εάν το άτομο υπερβεί τις 183 ημέρες, θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας στο φορολογικό έτος κατά το οποίο θα συμπληρωθούν ούτως ή άλλως 183 ημέρες (Εγκύκλιος Ε 2064/2023). Ωστόσο, το κριτήριο αυτό δεν ισχύει για φυσικά πρόσωπα που διαμένουν στην Ελλάδα αποκλειστικά για τουριστικούς, ιατρικούς, θεραπευτικούς ή παρόμοιους ιδιωτικούς σκοπούς και των οποίων η παραμονή δεν υπερβαίνει τις 365 ημέρες, συμπεριλαμβανομένων των σύντομων περιόδων παραμονής στο εξωτερικό (παρ. 2 του άρθρου 4). ΚΠΚ).
Περιλαμβάνει τόσο φυσικά όσο και νομικά πρόσωπα ή νομικά πρόσωπα κάθε είδους.
Νομικό πρόσωπο ή νομικό πρόσωπο θεωρείται φορολογικός κάτοικος Ελλάδας εάν είναι εγγεγραμμένο ή εγκατεστημένο σύμφωνα με το ελληνικό δίκαιο και έχει την έδρα του στην Ελλάδα. Ωστόσο, ανεξάρτητα από τις εταιρείες που έχουν συσταθεί στην Ελλάδα, φορολογικοί κάτοικοι Ελλάδας θεωρούνται και οι εταιρείες που έχουν την έδρα της πραγματικής διοίκησης στην Ελλάδα. Ο «τόπος πραγματικής διαχείρισης» αξιολογείται βάσει γεγονότων και περιστάσεων, λαμβάνοντας ιδίως υπόψη: α) τον τόπο της τρέχουσας διοίκησης, β) τον τόπο λήψης στρατηγικών αποφάσεων, γ) τον τόπο της ετήσιας γενικής συνέλευσης του μέτοχοι ή εταίροι, δ) ο τόπος τήρησης βιβλίων και στοιχείων, ε) ο τόπος συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου ή άλλου εκτελεστικού οργάνου, στ) ο τόπος κατοικίας των μελών του διοικητικού συμβουλίου ή οποιουδήποτε άλλου εκτελεστικού οργάνου. Σε σχέση με τα παραπάνω γεγονότα και προϋποθέσεις είναι δυνατόν να ληφθεί υπόψη ο τόπος κατοικίας της πλειοψηφίας των μετόχων ή εταίρων (παρ. 4 του άρθρου 4 ΑΚ).
Ανεξάρτητα από τις διατάξεις της ελληνικής φορολογικής νομοθεσίας, σε περίπτωση διαφορών σχετικά με τη φορολογική κατοικία ενός φυσικού προσώπου, η έννοια της φορολογικής κατοικίας πρέπει επίσης να εξετάζεται με βάση τις έννοιες που ορίζονται ειδικά σε κάθε εφαρμογή της συγκεκριμένης Σύμβασης για τη Διπλή Φορολογία (DTC). μεταξύ της Ελλάδας και άλλης χώρας που μπορεί επίσης να αναγνωρίσει το πρόσωπο αυτό ως φορολογικό κάτοικο.
Όσον αφορά τους φορολογικούς κατοίκους εξωτερικού, όπως προαναφέραμε, φορολογούνται στην Ελλάδα μόνο για τα εισοδήματα που λαμβάνουν από ελληνική πηγή. Τέτοιο εισόδημα μπορεί να είναι, για παράδειγμα, εισόδημα από εργασία που εκτελείται στην Ελλάδα, εισόδημα από επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω μόνιμης εγκατάστασης στην Ελλάδα, εισόδημα από ακίνητα που βρίσκονται στην Ελλάδα, εισόδημα από μερίσματα, τόκους ή δικαιώματα που καταβάλλονται από πρόσωπα με φορολογική κατοικία στην Ελλάδα, κ.λπ. (άρθρο 5 ΚΦΕ).
*Ο κ. Σταύρος Πετριδίσογλου είναι ορκωτός ελεγκτής και προϊστάμενος της Φορολογικής Διεύθυνσης Λογιστικών Λύσεων Α.Ε. (www.accountingsolutions.gr).
