Ο Φώτης Κόντογλου ζωγράφισε μια μεγάλη τοιχογραφία στο σπίτι του στη συνοικία Κυπριάδου το 1932 με την τεχνική της τοιχογραφίας. Βοηθοί του ήταν ο Γιάννης Τσαρούχης και ο Νίκος Εγγονόπουλος. Στο δεύτερο μέρος, η πρώτη παράσταση τιτλοφορείται «Ο άτυχος Κόνεκ-Κόνετς, ο βασιλιάς της Ισπροβάνα, αναρωτιέται τι είναι άνθρωπος».
Ο Γιώργος Χατζημιχάλης είχε στο μυαλό του τον ιδιαίτερο τίτλο του Κόντογλου, μας λέει, για να δημιουργήσει τη δική του, σχεδόν ομώνυμη εγκατάσταση το 2002. Το «Portrait of a King», παλλόμενο και κατακόκκινο, καλωσορίζει τον θεατή στο δεύτερο μέρος αναδρομική έκθεση του Γιώργου Χατζημιχάλη στο Μουσείο Μπενάκη, που καταλαμβάνει και πάλι όλη την έκταση του κτιρίου της οδού Πειραιώς. Γύρω από τον Βασιλιά Ισπροβάνα, σε μορφή ζωφόρου στους τοίχους της αίθουσας, τοποθετούνται μερικές από τις «Σκέψεις του Βασιλιά» μαζί με φωτογραφίες διαφόρων μεγεθών σε κορνίζα. Αν τη συγκεκριμένη στιγμή ξεκινά το ταξίδι του θεατή στην πολυετή δουλειά του καλλιτέχνη -από το 1966 έως το 2019- τότε όλα τα δίκτυα που τον συνδέουν εδώ και δεκαετίες με την παράδοση και την πρωτοπορία της ζωγραφικής και της λογοτεχνίας, με το πνεύμα και την καρδιά των Ελλήνων και ξένοι καλλιτέχνες, δηλώνονται από την αρχή.
Το δεύτερο μέρος ολοκληρώνεται χρονολογικά με το πρόσφατο έργο «Έκθεση πορτρέτων αφιερωμένη στο έργο «Ο Άγιος Ιερώνυμος στο Αναγνωστήριο του» (π. 1475) του Antonello da Messina», που παρουσίασε το 2022 στην Πινακοθήκη Ελευθερία Τσέλιου. Πρόκειται για 44 πορτρέτα σε ξύλο που το κοινό ανακαλύπτει κοιτάζοντας το περιεχόμενο ενός κλειστού κουτιού με μικρά «μάτια». Το έργο αναφέρεται στο αριστούργημα (1474) του Σικελού καλλιτέχνη Da Messina, που συνδυάζει επιδέξια λεπτομέρειες, γεωμετρία και συμβολισμούς.
«Τα έργα στην έκθεση κινούνται χρονολογικά, αλλά πάντα υπάρχει κάτι μέσα τους που τα οδηγεί ένα βήμα στο μέλλον», λέει ο ζωγράφος στη συζήτησή μας, που ακολουθεί τη δημοσιογραφική ξενάγηση της έκθεσης. Αυτό αναφέρεται, νομίζω, στη συνεχή περιπέτειά του με τη ζωγραφική, στις ιδέες στις οποίες επιστρέφει «μέχρι να πάρουν τη μορφή που θα έπρεπε να έχουν στο έργο», λέει. Άλλα έχουν ήδη ολοκληρωθεί, άλλα τον περιμένουν χρόνια, άλλα απλά τα εγκαταλείπει. «Δεν υπάρχουν απαντήσεις στις αναζητήσεις», εξηγεί. «Υπάρχουν ιδέες που εξελίσσονται. Είναι σημαντικό να καταλάβω ότι δεν έχω στυλ ζωγραφικής».
Στην έκθεση, ο Χατζημιχάλης επιδεικνύει τη πολυμάθεια, τις ανησυχίες και τις ερευνητικές εμμονές που μερικές φορές καταλήγουν σε «εξοντωτικά λεπτομερείς περιγραφές» πολιτικών και κοινωνικών αναταραχών και σε μια παράξενα συγκινητική σχέση με τα αρχεία ως αποθήκες σκέψης και δυνητικής δράσης. Η περιήγηση απαιτεί χρόνο, όχι μόνο επειδή η παρουσίαση απλώνεται σε τρεις ορόφους, αλλά κυρίως επειδή είναι καλό να στέκεσαι και να διαβάζεις τις επεξηγήσεις, να παρατηρείς τα σχέδια και τις φωτογραφίες εκατοντάδων ανθρώπων που δανείζονται έργα, να σκέφτονται και να αισθάνονται.
«Υπάρχουν ιδέες που εξελίσσονται. Είναι σημαντικό να καταλάβω ότι δεν έχω στυλ ζωγραφικής», λέει ο ζωγράφος Γιώργος Χατζημιχάλης.
Νοσοκομείο”
Τα διάσημα έργα του καλλιτέχνη στην έκθεση περιλαμβάνουν το «Νοσοκομείο» (2004-2005), με το οποίο ο Χατζημιχάλης εκπροσώπησε την Ελλάδα στην 51η Μπιενάλε της Βενετίας το 2005, καθώς και «Ο δρόμος» του Ανδρέα Εμπειρίκου (2006-2007), μια ιδέα που ξεκίνησε από τον 20ο αιώνα και ολοκληρώθηκε το 2007, συμπεριλαμβανομένων 64 μικροί πίνακες με βάση τα ονόματα και τα τοπωνύμια που αναφέρονται στο ποίημα “Street Divided”, ένα τρίπτυχο που αφηγείται μέρος του ταξιδιού του Οιδίποδα και το μέρος “Street Divided” Painter AK Novel” (2007- 2011), που αποτελείται από σχεδόν 300 μικρού και μεσαίου μεγέθους εικόνες, κατασκευή και ένα βίντεο με τίτλο Διεύθυνση οικίας ΑΚ (Πολύλα, Κυπριάδου, Αθήνα 111 41).
Για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν στο κοινό δύο μεγάλες θεματικές ενότητες: το έργο «Σκηνές 1-7» (2012), φωτογραφίες τυπωμένες σε καμβά με σκηνές και το έργο «Τρύτυχ» (2013-2016), στο οποίο ζωγραφική και η φωτογραφία γίνεται ένα.
Διάρκεια έκθεσης: 23 Νοεμβρίου 2023 – 14 Ιανουαρίου 2024. Μουσείο Μπενάκη – Πειραιώς 138.