«Το πρόβλημα της λειψυδρίας είναι συνάρτηση δύο παραγόντων: της μειωμένης βροχόπτωσης και της ζήτησης», εξηγεί ο επιστήμονας.
Μεταξύ αυτών των δύο παραγόντων, σημειώνει, οι τεχνικοί παράγοντες αρχίζουν να παίζουν σημαντικό ρόλο έργαγιατί συνδέουν τους πόρους με τη ζήτηση.
Η Ελλάδα έχει διαφορετικά συστήματα διαχείρισης νερού. Υπάρχουν τρία παραδείγματα για την περιγραφή αυτών των συστημάτων:
- Το σύστημα ύδρευσης του απο την Αθηναπου είναι ένα από τα μεγαλύτερα και μεγαλύτερα δίκτυα στον κόσμο.
- Το δίκτυό της Θεσσαλία. Ένα κοινό πρόβλημα σε αυτόν τον τομέα είναι η παροχή νερού.
- Η περίπτωση τουριστικών νησιών όπως οι Κυκλάδες.
Πώς φτάσαμε ως εδώ;
Απευθυνόμενος στο ερώτημα «πώς φτάσαμε στο σημείο της λειψυδρίας σε τόσες περιοχές», ο κ. Μαμάσης σημειώνει ότι «διανύουμε μια περίοδο που οι φυσικοί πόροι, για παράδειγμα οι βροχές της τελευταίας διετίας, δεν επαρκούν για να τραφούν. Κεντρικής και Ανατολικής Ελλάδας».
Η καμπάνα χτύπησε για την Αθήνα, τη Θεσσαλία και τα νησιά.
- Ελληνικά νησιά «στεγνώνουν» – Κρήτη και νότιο Αιγαίο στέλνουν «SOS» για νερό
Η περίπτωση της Αθήνας – δεκαετία του 1990, η χειρότερη λειψυδρία του 20ού αιώνα
Απαντώντας σε φωνές για λειψυδρία στην κλειστή πόλη, ο Μαμάσης τονίζει ότι «η Αθήνα δεν έχει ανάλογο πρόβλημα τα τελευταία 30 χρόνια, από την επταετή ξηρασία 1988-1995».
«Αυτή η περίοδος σημείωσε τις μικρότερες εισροές στον 20ο αιώνα. Το 1989-1990 ήταν μια χρονιά στεγνωτήριο έτος από 1920. Ως εκ τούτου, το 1990-1991 ήταν η δεύτερη πιο ξηρή χρονιά του αιώνα».
Το επόμενο υδρολογικό έτος που θα διαρκέσει από τον Οκτώβριο έως τον Μάιο θα κρίνει αν θα συμβεί αντίστοιχο φαινόμενο στην Αθήνα. Αν λοιπόν δεν σημειωθούν βροχοπτώσεις αυτούς τους μήνες, η κατάσταση θα σημάνει συναγερμό.
Ο επιστήμονας φάνηκε παρήγορος, ωστόσο, γιατί, όπως εξηγεί, «έχουμε ένα από αυτά κύρια συστήματα ύδρευσης κόσμο και το μόνο σύστημα που μας ξεπερνά είναι η Καλιφόρνια».
«Συλλέγουμε νερό από μακριά, ασχολούμαστε με νερό που παραδίδουμε από απόσταση 220 χιλιομέτρων και συνολικά είναι ένα πολύπλοκο σύστημα γιατί αντλεί νερό από πηγάδια από την Υλίκη, τον Μαραθώνα, τον Εύηνο, τον Μόρνο», προσθέτει.
Η Αθήνα είναι καλά προστατευμένη και σήμερα έχει πάνω από 750 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού, ενώ η ετήσια ζήτηση της πόλης είναι περίπου 400 εκατομμύρια κυβικά μέτρα. Τα τελευταία χρόνια έχουμε περίπου διπλάσια αποθέματα σε σχέση με την κατανάλωση.
«Δεν έχουμε φτάσει ακόμη στο σημείο να πρέπει να κάνουμε οικονομία στην κατανάλωση νερού», εξηγεί καθηγητής στην πρωτεύουσα.
Ο διττός ρόλος των καταθετών στη Θεσσαλία
Ωστόσο, το πρόβλημα στη Θεσσαλία, όπως τονίζει ο κ. Μαμάσης, είναι επίμονο. Οι περιοχές εκεί απαιτούν επαρκείς υδάτινους πόρους, οι καλλιέργειες απαιτούν πολύ νερό και τα έργα δεν επαρκούν.
Εξηγεί ότι «παρόλο που η Θεσσαλία θα έπρεπε να περιβάλλεται από ταμιευτήρες, οι οποίοι ουσιαστικά έχουν σχεδιαστεί από το 1970, το μόνο έργο που έχει υλοποιηθεί είναι το Φράγμα. Smokowo στην Καρδίτσα, ενώ είχε προαναγγελθεί και η κατασκευή του φράγματος «Παλαιοδερλί» στα Φάρσαλα, που δεν έχει υλοποιηθεί εδώ και περίπου δύο χρόνια.
«Άλλες 5-6 δεξαμενές, όπως η Πύλη και το Μουζάκι, είναι «ώριμες» για κατασκευή», προσθέτει. Οι ταμιευτήρες αυτοί συνδέονται όχι μόνο με την αύξηση των υδάτινων πόρων, αλλά και με την αντιπλημμυρική προστασία της περιοχής που επλήγη από μια καταστροφική πλημμύρα το φθινόπωρο του 2023.
«Το στοιχείο είναι ότι το φθινόπωρο οι μόνες περιοχές που δεν πλημμύρισαν ήταν περιοχές κοντά στο φράγμα Smokowos. Δεδομένου ότι οι πλημμύρες έγιναν μετά από ένα ξηρό καλοκαίρι, οι έντονες βροχοπτώσεις απλώς γέμισαν το φράγμα», σχολιάζει.
Κατά τη γνώμη του, ένα άλλο έργο που θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην επίλυση του προβλήματος της λειψυδρίας στη Θεσσαλία θα ήταν το έργο με τίτλο αποσπώντας την προσοχή του Αχελούς, που διαρρέει το Φράγμα Πλαστήρα και μεταφέρει αρδευτικό και αρδευτικό νερό στην Καρδίτσα. «Αλλά αυτό είναι ένα έργο που δεν έχει ολοκληρωθεί για περίπου 20 με 25 χρόνια», προσθέτει.
Η περίπτωση των ελληνικών νησιών
Οι ανάγκες των νησιών σε νερό καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό αφαλάτωσηΩστόσο και σε αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τον ακαδημαϊκό, είναι απαραίτητη η δημιουργία δεξαμενών.
Ταυτόχρονα – τονίζει – είναι σημαντικό να καλλιεργηθεί περισσότερη οικολογική συνείδηση, γιατί, για παράδειγμα, την περίοδο της ξηρασίας δεν χρειάζεται όλοι να εκπληρώσουν τα προσωπικά τους πισίνες.
«Το στοιχείο είναι ότι υπάρχουν τουλάχιστον 1.200 πισίνες στην Πάρο, που χρονολογούνται έως και 2.000, και σχεδόν καμία από αυτές δεν είναι γεμάτη με θαλασσινό νερό. Επομένως, μπορεί να υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί σε αυτό το επίπεδο», δηλώνει.
Εξαιτίας αυτού, δημιουργούνται και προβλήματα υπερτουρισμού. «Όταν ένα νησί έχει λίγους κατοίκους και ξαφνικά γεμίζει με έως και 100.000 τουρίστες, η υπάρχουσα υποδομή δεν μπορεί να αντεπεξέλθει σε αυτή τη ζήτηση», εξηγεί ο Μαμάσης.
Ευθύνες του ανθρώπινου παράγοντα
Σχολιάζοντας την ευθύνη του ανθρώπινου παράγοντα, σελ. Εχουμε αναφέρεται σε απώλειες νερό που υπάρχει στο δίκτυο, το οποίο μπορεί να κυμαίνεται από 30% έως 40%.
«Η σπατάλη νερού δεν προκαλείται τόσο από τους πολίτες όσο από τον ξενοδόχο, ο οποίος θα πρέπει να γεμίσει την πισίνα του πολλές φορές κατά τη διάρκεια της σεζόν».
Ωστόσο, από την αρχαιότητα, τα νησιά έχουν λιγότερες βροχοπτώσεις. Για παράδειγμα, χιλιάδες άνθρωποι ζούσαν στη Δήλο στην αρχαιότητα, ενώ δεν υπήρχε καθόλου νερό στο νησί. Θα μπορούσαν να εξισορροπήσουν το σύστημα χρησιμοποιώντας πόρους ιζήματος σε ορισμένα τεχνικά έργα, όπως πηγάδια, και στη συνέχεια να συλλέξουν το νερό της βροχής σε ταμιευτήρες. Αυτή η τεχνική χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, τονίζει.
Τι μέτρα μπορούν να ληφθούν;
Αυτήν μακροπρόθεσμη στρατηγική που πρέπει να συνταχθεί, τονίζει από την πλευρά του και ο κ. Μαμάσης.
Καθηγητής Νίκος Μαμάσης
Προχωρώντας σε περισσότερες λεπτομέρειες για κάθε περιοχή, αναφέρει ότι «ο πιο εύκολος τεχνικός σχεδιασμός για νησιά είναι αφαλάτωση, στο Θεσσαλία Η λύση είναι οι περιφερειακοί ταμιευτήρες, για τους οποίους υπάρχει ήδη έρευνα, αλλά ίσως και η αναδιάρθρωση των προϊόντων που καλλιεργούνται στην περιοχή και οι καλύτερες μέθοδοι άρδευσης.
Ένα παράδειγμα επαναχρησιμοποίησης νερού στην Κύπρο
Ωστόσο, ένα άλλο μέτρο που θα μπορούσε να προστεθεί στη φαρέτρα της χώρας για την αντιμετώπιση του εκτεταμένου φαινομένου της λειψυδρίας θα μπορούσε να είναι επαναχρησιμοποίηση νερό – λέει.
«Η Κύπρος, που έχει το ίδιο ξηρό κλίμα με την Ελλάδα και αυξημένη ζήτηση λόγω τουρισμού. Έτσι έχουν δημιουργηθεί πολλές δεξαμενές, αρκετή αφαλάτωση για την κάλυψη της παροχής νερού και τα καλύτερα έργα επαναχρησιμοποίησης νερού».
- Από την αποχέτευση… στη βρύση – μια «επαναστατική» πρωτοβουλία ανακύκλωσης νερού στη Γαλλία
Πώς όμως επαναχρησιμοποιείται το νερό;
«Χρησιμοποιούν λύματα βιολογικού καθαρισμού, μετά από καθαρισμό και φιλτράρισμα, για άρδευση», εξηγεί. Προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός τέτοιου δικτύου είναι η βελτίωση της ποιότητας του νερού και η διεξαγωγή ενδελεχών ελέγχων.
