Καλλιτέχνης του διαμετρήματος και της καριέρας του Γιώργος Κουρουπού σίγουρα έχει πολλά να πει. Στην τέχνη προτίμησε να εκφραστεί μέσα από τις μελωδίες του, αφήνοντας (σοφά) τον λόγο στους καλύτερους: τους ποιητές και τους μεγάλους θεατρικούς συγγραφείς της αρχαιότητας, τους οποίους μελέτησε πολύ κατά τη διάρκεια της καριέρας του στο Παρίσι (1968-1977).
Ήταν ένας από τους ανθρώπους που τον έπεισαν να επιστρέψει Μάνος Χατζιδάκις, φίλος και συνεργάτης του από μικρή ηλικία, κατά την οποία συναντήθηκαν ξανά στο Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ και στην Πολύχρωμη Ορχήστρα. Όπως ο Χατζιδάκις – i Θεοδωράκης ΚΑΙ Γέρος– έτσι ο Κουρουπός κατάλαβε από νωρίς την αξία της μελοποιημένης ποίησης, δημιουργώντας τραγούδια από πάνω από εκατό ποιήματα, από τον Αρχίλοχο και τη Σαπφώ μέχρι τον Ελύτη και τον Λόρκα, μερικά από τα οποία θα παρουσιαστούν σε συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής.
«Ο συνθέτης αποφασίζει να μελοποιήσει το ποίημα γιατί το «ερωτεύτηκε» και θέλει να το οικειοποιηθεί. Είπα μάλιστα ότι για αυτόν τον λόγο μπορεί να συγχωρεθεί, ακόμα κι αν τον «κακομεταχειριστεί». Κάθε λέξη έχει το δικό της ήχο και νόημα. Κάθε πρόταση έχει το δικό της νόημα. Για μένα αυτή είναι η βάση της σύνθεσης μουσικής. Γενικά, χρειάζεται να διεισδύσεις στο μυαλό του ποιητή και να νιώσεις το δικό του συναίσθημα -δύσκολο βέβαια- αλλά και να παρατηρήσεις κάτι το ιδιαίτερο στην επιλογή των λέξεων, όχι μόνο ως νόημα, αλλά και ως αντανάκλαση του ήχου. Ο ρυθμός των λέξεων και των φράσεων δημιουργεί επίσης κατάλληλες ακουστικές αισθήσεις. Για παράδειγμα, στην ποίηση της Ελίτιδας είναι τόσο εγγενής η μουσικότητα, η τολμηρή αλλά πάντα ηχηρή αντιστοίχιση των λέξεων, η μελωδικότητα των στίχων, ο ρυθμός -ιδιαίτερα σε άμετρα ποιήματα- και η αρμονία που αποτελούν τα επιμέρους στοιχεία. Όλα αυτά είναι φυσικά βασικά χαρακτηριστικά της μουσικής τέχνης, «μεταγλωττισμένα», όπως θα έλεγε και ο ίδιος ο ποιητής, στην ποιητική τέχνη, λέει ο Γιώργος Κουρουπός για την έμπνευση και τη διαδικασία της μουσικής σύνθεσης.
Όπως είναι ευρέως γνωστό, ποιήματα σε τραγούδια μεγάλων συνθετών βοήθησαν ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας τις τελευταίες δεκαετίες να γνωρίσει το έργο των ποιητών και να ανακαλύψει την τεράστια αξία του.
Χάνεται όμως κάτι στη «μετάφραση»; «Το μουσικό σκηνικό γενικά βοηθά στη διεύρυνση της επικοινωνίας με τον αποδέκτη, αρκεί το μουσικό σκηνικό να προωθεί την κατανόηση και τη συναισθηματική προσέγγιση του ποιήματος, κάτι που δεν συμβαίνει πάντα. Γενικά, νομίζω ότι διανύουμε μια πολύ δύσκολη περίοδο για πνευματική, απαιτητική και υψηλή τέχνη. Με άλλα λόγια, υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ της μαζικής τέχνης και της πραγματικής τέχνης. Αν ποτέ «χαθούμε στη μετάφραση», είναι επειδή δεν έχουμε αποφασίσει ποια τέχνη θέλουμε να ακολουθήσουμε».
Πιστεύω ότι στην εποχή μας, το μαζικό κοινό, η τηλεόραση και γενικά ο λαϊκός προγραμματισμός καταβροχθίζει τέχνη υψηλής ποιότητας που τελικά περιορίζεται σε πολύ μικρό κοινό.
Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική πτώση στη δημοτικότητα του μουσικού στίχου (ποιητικός στίχος), σε αντίθεση με ό,τι είχε προηγηθεί. «Πιστεύω ότι στην εποχή μας, το μαζικό κοινό, η τηλεόραση και τα δημοφιλή προγράμματα γενικότερα καταβροχθίζουν τέχνη υψηλής ποιότητας που τελικά περιορίζεται σε πολύ μικρό κοινό. Σήμερα, η τέχνη γενικά θέλει να μιλήσει στις μάζες – άλλωστε αυτό υπαγορεύει η λογική του κέρδους. Ακόμη χειρότερα, αν και οι ίδιοι οι καλλιτέχνες, για παρόμοιους λόγους, προτιμούν την εύκολη -και άρα κερδοφόρα- τέχνη.
“Οδύσσεια”
Στα τέλη Φεβρουαρίου ο Γιώργος Κουρουπός θα μεταβεί στο Αμβούργο για να συμμετάσχει σε μια από τις παραστάσεις της «Οδύσσειας» του Αμερικανού χορογράφου Τζον Νόιμαγερ, ο οποίος αποφάσισε να τελειώσει εκεί την καριέρα του. Το 1995, οι δυο τους συνεργάστηκαν στο έργο, με τον Κουρουπό να αναλαμβάνει τη μουσική σύνθεση, σε μια συμπαραγωγή των Megarum Musik και Hamburg Ballets. «Θα έβαζα αυτή τη συγκεκριμένη στιγμή στα δύο κορυφαία σημεία της καριέρας μου, παράλληλα με τη μουσική για το Monogram του Ελύτη. Ο Neumeier ήταν εξαιρετικός γνώστης της Οδύσσειας και είχε ακριβώς τις σκηνές που ήθελε να απεικονίσει στο μυαλό του. Γνωριστήκαμε και στην Ελλάδα και στη Γερμανία και νομίζω ότι τελικά το αποτέλεσμα ήταν σε υψηλό επίπεδο», θυμάται ο Κουρουπός.
«Τραγούδια Γ. Κουρουπού Ι», Δευτέρα 5 Φεβρουαρίου στο 20.30, Μέγαρο Μουσικής, με τον βαρύτονο Τάση Χριστογιαννόπουλο και τον Θανάση Αποστολόπουλο στο πιάνο. Η δεύτερη σειρά θα παρουσιαστεί στις 12 Μαρτίου.
