«Πάρτε μια ανάσα, μην την αφήσετε έξω και προσπαθήστε να αναπνεύσετε από εκεί». Η δύσπνοια είναι το πιο ενοχλητικό σύμπτωμα χρόνια πνευμονοπάθεια του αναπνευστικού συστήματος. Και αυτό είναι ένα υποκειμενικό συναίσθημα. Ένας πάσχων μπορεί να πει ότι αισθάνεται επιπεδότητα στο στήθος του, ένας άλλος μπορεί να αναφέρει σφίξιμο στο στήθος. Αλλά το παράδειγμα με την αναπνοή και τον αέρα παγιδευμένο στους πνεύμονες είναι αυτό που λέει είπε στην “Κ” πνευμονολόγος, επίκουρος καθηγητής ΕΚΠΑ και συντονιστής της Ομάδας Χρονίων Αποφρακτικών Πνευμονοπαθειών της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Ανδριάννα Παπαϊωάννου, είναι ο καλύτερος τρόπος για να περιγράψετε το αίσθημα δύσπνοιας σε άτομα που πάσχουν από αυτή την πάθηση. Και αυτό είναι ένα σύμπτωμα που δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο: ο ασθενής επιλέγει έναν καθιστικό τρόπο ζωής, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται μυϊκή ατροφία και η αναπνευστική λειτουργία να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.
Να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία λάνσαρε την ιστοσελίδα «Living with COPD» (www.zoimehap.gr), που μπορεί να χαρακτηριστεί και «ψηφιακό γυμναστήριο», που περιέχει οδηγίες για ασκήσεις στο σπίτι για άρρωστους. Τα άτομα με ΧΑΠ μπορούν να παρακολουθήσουν και να παρακολουθήσουν ειδικά βίντεο με ασκήσεις αναπνοής και ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης για τη βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής τους ικανότητας. «Μέχρι πρόσφατα, είχαμε πάνω από 400.000 επισκέψεις και προβολές οπτικοακουστικού υλικού. Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν τις οδηγίες στον ιστότοπο μας λένε ότι λειτουργεί καλά. Οι ασθενείς αισθάνονται ότι κάνουν κάτι καλό για τον εαυτό τους. Χτίζει τον ψυχισμό τους και τους βοηθά σε μεγάλο βαθμό σε δραστηριότητες που δεν είχαν πριν» τονίζει η κ. Παπαϊωάννου.
ΑΥΤΟ ΧΑΠ αυτή είναι μια πολύ κοινή κατάσταση. Όπως αναφέρει η κ. Παπαϊωάννου, «διεθνώς είναι η τρίτη κύρια αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας. Στη χώρα μας, σύμφωνα με τις τελευταίες επιδημιολογικές μελέτες, περίπου το 10% των ενηλίκων καπνιστών πάσχει από αυτή την πάθηση. Το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε περίπου 500.000 με 600.000 άτομα σε όλη την Ελλάδα. Στον δυτικό κόσμο και στη χώρα μας η κύρια αιτία της ΧΑΠ είναι το κάπνισμα. Αν πράγματι μειώσουμε τον αριθμό των τσιγάρων και θεσπίσουμε απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, θα δούμε αντίστοιχη μείωση στον αριθμό των ανθρώπων που πάσχουν από αυτή την ασθένεια».
Για τη διάγνωση της νόσου απαιτείται λειτουργικός έλεγχος των πνευμόνων, δηλαδή σπιρομέτρηση, που πρέπει να γίνει από πνευμονολόγο. Σε περιοχές σε ολόκληρη τη χώρα όπου δεν είναι διαθέσιμη μια τέτοια εγκατάσταση, η διάγνωση γίνεται συχνά πολύ αργά. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι το 30% των νέων διαγνώσεων αφορά ασθενείς με σοβαρή απόφραξη των αεραγωγών και το 40%-50% με μέτρια απόφραξη των αεραγωγών.
«Τα πράγματα που θεωρούμε δεδομένα, το μπάνιο, το ντύσιμο, τα ψώνια στη γειτονιά, είναι μια αγγαρεία για έναν ασθενή με ΧΑΠ».
Η θεραπεία της ΧΑΠ περιλαμβάνει φαρμακευτική θεραπεία και μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Η νούμερο ένα μη φαρμακολογική παρέμβαση είναι η διακοπή του καπνίσματος, που σημαίνει «να απομακρύνουμε τον αιτιολογικό παράγοντα της νόσου». Η δεύτερη παρέμβαση αφορά την πρόληψη των λοιμώξεων μέσω του εμβολιασμού. Σύμφωνα με τις διεθνείς οδηγίες, ο ασθενής πρέπει να εμβολιαστεί κατά της γρίπης, του πνευμονιόκοκκου, του κοκκύτη, του έρπητα ζωστήρα και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV). Η τρίτη παρέμβαση είναι η υποστήριξη της αναπνοής με οξυγόνο ή άλλα μέσα.
«Αλλά το πιο σημαντικό από όλα είναι η πνευμονική αποκατάσταση», τονίζει η κ. Παπαϊωάννου. Και εξηγεί ότι «μιλάμε για ένα «γυμναστήριο» στο οποίο εργάζεται μια ομάδα επιστημόνων, μεταξύ των οποίων ένας πνευμονολόγος, ένας γυμναστής, ένας διαιτολόγος, ένας ψυχολόγος και ένας φυσικοθεραπευτής, και το οποίο στοχεύει να παρέχει στον ασθενή ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης: ο γυμναστής θα του δείξει τις ασκήσεις, δηλαδή τι πρέπει να κάνει, ο φυσικοθεραπευτής θα του διδάξει τεχνικές αναπνοής, ο διαιτολόγος θα του προτείνει ένα διατροφικό πρόγραμμα που θα βοηθήσει στη διατήρηση της μυϊκής μάζας – η οποία, λόγω έλλειψης άσκησης, είναι το «πρώτο θύμα η ασθένεια» – και ο ψυχολόγος θα τον υποστηρίξει, γιατί ο ασθενής συχνά βιώνει κατάθλιψη και αισθάνεται ακόμη και ένοχος που από υπαιτιότητα του αρρώστησε».
Η πνευμονική αποκατάσταση είναι μια πολύ σημαντική παρέμβαση στην οποία ελάχιστοι ασθενείς στην Ελλάδα έχουν πρόσβαση. Μόνο τέσσερα σχετικά προγράμματα υλοποιούνται σε όλη τη χώρα, δύο στην Αθήνα (νοσοκομεία «Σωτηρία» και «Ευαγγελισμός») και τα υπόλοιπα δύο στο «Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας» και το νοσοκομείο «Παπανικολάου», με την υποστήριξη των πανεπιστημιακών τμημάτων και των Τ.Ε.Φ.Α.Α. Φυσική Αγωγή και Αθλητισμός). Ως εκ τούτου, ο αριθμός των ασθενών που μπορούν να ενταχθούν σε αυτά είναι εξαιρετικά περιορισμένος.
Σκοπός
«Για να γεφυρώσουμε το χάσμα στο απόλυτο τίποτα και να εντάξουμε ασθενείς σε τέτοια προγράμματα, δημιουργήσαμε την ιστοσελίδα «Living with COPD» – τονίζει η κ. Παπαϊωάννου. «Δεν μιλάμε για εξατομικευμένο πρόγραμμα, αλλά προσπαθούμε να καλύψουμε τους περισσότερους ασθενείς. Συνιστώνται ασκήσεις σε καθιστή θέση (π.χ. ενδυνάμωση των κάτω τμημάτων του σώματος, ασκήσεις με βάρη, διατάσεις, βελτίωση της καρδιοαναπνευστικής ικανότητας) και χρήση απλών οικιακών συσκευών (π.χ. μικρά μπουκάλια νερού για βάρη) και οι ασθενείς λαμβάνουν οδηγίες, πώς να αξιολογήσουν την κατάστασή σας, πότε να μην ξεκινήσετε την άσκηση, πότε να χρησιμοποιήσετε οξυγόνο. Ο στόχος είναι να κάνετε τους μύες σας πιο δραστήριους επειδή χρησιμοποιούν λιγότερο οξυγόνο. Έτσι, ο ασθενής θα μπορεί να εκτελεί καθημερινές δραστηριότητες. Κάνε μπάνιο, ντύσου, πήγαινε στην κουζίνα του να βάλεις φαγητό, βγες στη γειτονιά να ψωνίσεις. Μιλάμε για πράγματα που είναι αυτονόητα για εμάς, αλλά για έναν ασθενή με ΧΑΠ είναι αγώνας» τονίζει η κ. Παπαϊωάννου.
