Συγγραφέας: Γιώργος Δαλιάνης σε συνεργασία με τη Νάνσυ Καλλιανιώτη και τη Νίκη Χατζοπούλου
Με την τελευταία Νόμο 5073/2023 διευρύνθηκε το πλαίσιο στο οποίο οι φορολογικές αρχές (ΕΛΚΕ, ΔΟΥ, ΚΕΦΟΜΕΠ, ΚΕΜΕΠ) μπορούν να χρησιμοποιούν τεχνικές έμμεσου ελέγχου. Στην πράξη, οι έμμεσες τεχνικές μπορούν πλέον να χρησιμοποιηθούν σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις ελέγχου και συνήθως αντικαθιστούν τις παραδοσιακές μεθόδους, οι οποίες γίνονται μόνο δευτερεύον εργαλείο όταν χρησιμοποιούνται έμμεσες τεχνικές. Με αυτόν τον τρόπο η φορολογική διοίκηση αναμένει αποτελεσματικότερο εντοπισμό της φοροαποφυγής ή φοροδιαφυγής και κατά συνέπεια αύξηση των δημοσίων εσόδων.
Για την ακρίβεια, η σημερινή μορφή της Τέχνης. 28 του Αστικού Κώδικα, που περιγράφει περιπτώσεις χρήσης τεχνικών έμμεσου ελέγχου, έχει ως εξής:
«Το εισόδημα των φυσικών και νομικών προσώπων και νομικών προσώπων που ασκούν ή προσποιούνται επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορεί να προσδιορίζεται με βάση τυχόν διαθέσιμα στοιχεία ή μεθόδους έμμεσου ελέγχου σύμφωνα με τις αναλυτικότερες διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν δεν τηρούνται λογιστικά βιβλία ή δεν συντάσσονται οικονομικές καταστάσεις σύμφωνα με τον νόμο περί λογιστικών προτύπων, ή
β) όταν δεν έχουν συνταχθεί φορολογικά στοιχεία ή άλλα σχετικά συμπληρωματικά έγγραφα σύμφωνα με τον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας, ή
γ) όταν δεν προσκομίζονται στη Φορολογική Διοίκηση λογιστικά βιβλία ή φορολογικά στοιχεία μετά από πρόσφορο αίτημα.
Μετά την τροποποίηση των κανονισμών, στις παραπάνω περιπτώσεις προστέθηκαν άλλες τρεις περιπτώσεις και επισημάνθηκε ξεκάθαρα ότι πλέον μπορούν να χρησιμοποιηθούν έμμεσες τεχνικές σε κάθε περίπτωση φορολογικού ελέγχου.
Σύμφωνα με την αιτιολόγηση του άρθ. 14 του Ν. 5073/2023 ορίζει ότι:
‘Οι περιπτώσεις αυτόματης εφαρμογής τεχνικών έμμεσου ελέγχου έχουν διευρυνθεί και διευκρινίστηκε ότι η σχετική αναφορά στο άρθ. 28 CFD είναι ενδεικτικά. Η ανάγκη για ευρύτερη χρήση τεχνικών έμμεσου ελέγχου μέσω του ελεγκτικού μηχανισμού έχει ληφθεί υπόψη με την επέκταση των όρων χρήσης τους, που αποτελούν εργαλεία ελέγχου διεθνούς σημασίας για τον εντοπισμό τυχόν κρυφών φορολογητέων στοιχείων και, κατά συνέπεια, για τον καθορισμό της κατάλληλης φορολογικής υποχρέωσης.
Νέο άρθρο Το άρθρο 28 του Αστικού Κώδικα έχει ως εξής:
«1. Το εισόδημα των φυσικών προσώπων, νομικών προσώπων και νομικών προσώπων που ασκούν ή προσποιούνται επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορεί να προσδιορίζεται με βάση τυχόν διαθέσιμα στοιχεία ή μεθόδους έμμεσου ελέγχου, σύμφωνα με τις αναλυτικότερες διατάξεις του Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας (ΚΦΔ, Νόμος). 4987/2022, Α’206), ιδίως στις ακόλουθες περιπτώσεις:
α) όταν δεν τηρούνται λογιστικά βιβλία ή δεν συντάσσονται οικονομικές καταστάσεις σύμφωνα με τον νόμο περί λογιστικών προτύπων, ή
β) όταν δεν έχουν συνταχθεί φορολογικά στοιχεία ή άλλα απαιτούμενα δικαιολογητικά σύμφωνα με τον ΚΦΔ, ή
γ) όταν δεν υποβάλλονται στη Φορολογική Διοίκηση λογιστικά βιβλία ή φορολογικά στοιχεία εντός της προθεσμίας που ορίζεται στην παράγραφο 2 του άρθρου 14 του Φορολογικού Διατάγματος. μετά από δύο κατάλληλες προσκλήσεις, ή
δ) όταν υπάρχει σημαντική απόκλιση μεταξύ των αναφερόμενων χρηματοοικονομικών αξιών, ιδίως αγορών, πωλήσεων και αποθεμάτων, ή
ε) όταν ο λόγος του μικτού κέρδους που προκύπτει από τα δηλωθέντα αποτελέσματα δεν επαληθεύεται με αυτόν που προκύπτει από τα παραστατικά αγοράς και πώλησης ή υπάρχει αδικαιολόγητη μεταβολή μεταξύ των επόμενων ετών, ή
στ) όταν έχει διαπιστωθεί ζημία για τουλάχιστον τρία (3) συνεχόμενα φορολογικά έτη και δεν υπάρχει τρόπος χρηματοδότησης της επιχείρησης από τον οποίο καλύπτονται οι υποχρεώσεις της.»
Έχουμε τονίσει επανειλημμένα σε προηγούμενα άρθρα τον κίνδυνο της ευρείας χρήσης έμμεσων τεχνικών, αλλά για άλλη μια φορά ο νομοθέτης ευνοεί σαφώς έμμεσες μεθόδους προσδιορισμού του εισοδήματος, ενώ δεν ενεργεί προληπτικά προς όφελος των φορολογουμένων, π.χ. με την κατάργηση της τεκμαρτής φορολογίας ή τον καθορισμό προκαθορισμένου συντελεστή. κέρδος.
Ως αποτέλεσμα αυτής της πρακτικής, τα φυσικά ή νομικά πρόσωπα που υπόκεινται σε φορολογικό έλεγχο επιβαρύνονται με φόρους και πρόσθετες αμοιβές πολλαπλάσιες από τα ποσά που απέφυγαν, γεγονός που έχει καταστροφικές συνέπειες για την οικονομική υπόσταση αυτών των ατόμων.
Τέλος, υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας, το φορολογητέο εισόδημα προσδιορίζεται εκτός λογιστικού σε περιπτώσεις που δεν είναι δυνατός ο προσδιορισμός του σε λογιστική βάση με βάση τα βιβλία και τα στοιχεία που τηρεί η εταιρείας (ΣτΕ 1165/2009).
* Ο Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. και ιδρυτής του Ομίλου Artion, οικονομολόγος, φοροτεχνικός.
Η Νάνσυ Καλλιανιώτη είναι senior partner στην Artion AE
Η Νίκη Χατζοπούλου είναι δικηγόρος του Αρείου Πάγου, LL.M. & Διαμεσολαβητής, συνεργάτης της Artion Α.Ε
Το παραπάνω κείμενο έχει ενημερωτικούς σκοπούς και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.
Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να λάβετε επικοινωνώντας με την ΑΡΤΙΟΝ Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι|+30 210 6009062| www.artion.gr).
