Ντούσαν Σπασόγεβιτς
Ελλάδα. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία, η δημιουργία του κράτους και η αναγέννηση του έθνους
μτφρ.: Ισμήνη Ραντούλοβιτς
εκδ. Κατανιώτης, 2023, σελ. 451
Η 200ή επέτειος του 1821, που γιορτάζεται το 2021, έχει προσθέσει πολλούς νέους τίτλους στην πλούσια λογοτεχνία αφιερωμένη στην Ελληνική Επανάσταση. Έργο του Σέρβου πρέσβη στην Ελλάδα, Ντούσαν Σπασόγεβιτςκυκλοφόρησε λίγο αργά, αλλά έδωσε μια ασυνήθιστη οπτική γωνία στην αφήγηση.
Ο κ. Σπασόγεβιτς συνδέει την ελευθερία των Ελλήνων με την ελευθερία των εν Χριστώ Βαλκανίων αδελφών, των Σλάβων. Αυτό μας θυμίζει τις εξεγέρσεις του Βελιγραδίου που προηγήθηκαν της Ελληνικής Επανάστασης το 1804 και το 1815. Οι Σέρβοι αναγκάστηκαν το 1829 να συνεργαστούν με ένα καθεστώς ανεξάρτητο από τους Οθωμανούς. Θα πρέπει να περιμένουν άλλα 50 χρόνια για να ανακτήσουν την ανεξαρτησία τους.
Μαθαίνουμε την ιστορία του από τον συγγραφέα Καραγεώργης Η Σερβία και οι σχέσεις της με τους Έλληνες φίλους. Ο Κωνσταντίνος Υψηλάντης, ως πρίγκιπας της Βλαχίας, διατηρούσε μυστικές επαφές με τους εξεγερμένους Σέρβους.
Στο δοκίμιο Ιστορικό για την Ελληνική Επανάσταση, ο Ιωάννης Φιλήμων, ο οποίος μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, αφηγείται τον ρόλο του φιλάνθρωπου Μάικλ Λέοναρντ, ο οποίος παρείχε στον Καραγεώργη ένα πλαστό ρωσικό διαβατήριο για το ταξίδι από το Ιάσιο στη Σερβία. Δύο εβδομάδες αφότου πάτησε το πόδι του στο σερβικό έδαφος, ο Καραγεώργης δολοφονήθηκε.
Ο Σέρβος ήρωας υποστήριξε την ταυτόχρονη έκρηξη της σερβικής και της ελληνικής επανάστασης στον Μορέα. Αυτή ήταν η πρώτη διαβαλκανική συνεργασία των Ορθοδόξων κατά των Τούρκων. Η αναφορά του κ. Σπασόγεβιτς στον εθνικό ιστορικό Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος (1815-1891) ρίχνει φως σε πτυχές των ιστορικών μελετών στη Ρωσία άγνωστες στους Έλληνες, τη μετάβαση από την εχθρότητά της προς το Βυζάντιο στη μελέτη της συνέχειας της αρχαιότητας στον Μεσαίωνα και τη σύγχρονη εποχή. Την ιδέα την πήρε από τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο, θαυμαστή του Γερμανού ιστορικού Johann Gustaf Droizen.
ΓΓ του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, απέρριψε δημόσια τον Παπαρρηγόπουλο και τον συνδυασμό των τριών εποχών του ελληνισμού. Ο συγγραφέας πληροφορεί ότι το 1881, εξέχοντες Σέρβοι επιστήμονες ανέδειξαν τους Στέφανο Κουμανούδη, Σπυρίδωνα Λάμπρο και Κωνσταντίνο Παπαρρηγόπουλο ως επίτιμα μέλη της Σερβικής Εταιρείας Επιστημόνων. Ο Παπαρρηγόπουλος αποδέχτηκε την τιμητική πρόσκληση, δηλώνοντας ότι τη θεωρεί ως άλλη μια απόδειξη της ψυχικής και ηθικής ενότητας και των δύο εθνών.
Ο συγγραφέας αντλεί πληροφορίες από επτά τόμους της Σκωτίας Φιλελληνικής Τζορτζ Φίνλεϊ, που έζησε 50 χρόνια στην Ελλάδα και πέθανε στην Αθήνα. Ο Finlay γράφει ότι στην Αττική οι Έλληνες διώκονταν από τους Αλβανούς, όπως οι Κέλτες διώκονταν από τους Σάξονες στην Αγγλία. Η Νότια Εύβοια, μεγάλα τμήματα της Άνδρου και της Πελοποννήσου, καθώς και τα δύο νησιά της Ύδρας και των Σπετσών εποικίστηκαν από Ναυτικούς Αλβανούς. Οι Αλβανοί αποτελούσαν τα 2/3 του ελληνικού επαναστατικού στόλου. Σύμφωνα με τον Finlay, περίπου 20.000 Αλβανοί της Τοσκάνης ζούσαν στην Ύδρα πριν από την επανάσταση. Από όλους τους Αλβανούς στην Ελλάδα, ούτε το 1/10 ήταν μουσουλμάνοι, και όλοι οι Σουλιώτες ήταν χριστιανοί ορθόδοξοι.
Ο Αλέξανδρος Σεργκέεβιτς Πούσκιν (1799-1837) ακολούθησε τα σχέδια της Φιλικής Εταιρείας στην ελληνική υπόθεση και ευνοήθηκε από την προστασία του προϊσταμένου του στο ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών, Ιωάννη Καποδίστρια. Εγκαταστάθηκε στο Κισινάου της Βεσσαραβίας, που τότε ανήκε στη Ρωσία, και από εκεί προσπάθησε να ενταχθεί στο στρατό του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Σκοτώθηκε σε μονομαχία, σε ηλικία 38 ετών.
Όπως και σε άλλα θέματα, μαθαίνουμε νέες πληροφορίες για την αιγυπτιακή κατοχή της Πελοποννήσου. Η αυτοπροκαλούμενη καταστροφή των καλλιεργειών της Πελοποννήσου από τους Αιγύπτιους απείλησε τον στρατό του Ιμπραήμ με πείνα. Οι Αιγύπτιοι σώθηκαν από αυτόν τον κίνδυνο με την προθυμία των Ζακυνθινών να τους πουλήσουν τρόφιμα. Ωστόσο, η έλλειψη τροφίμων ανάγκασε 2.000 Αλβανούς μισθοφόρους να εγκαταλείψουν τον Ιούνιο του 1828 και, σε συμφωνία με την κυβέρνηση Καποδίστρια, να εγκαταλείψουν την Πελοπόννησο.
