ΚΑΛΟ ΓΡΑΜΠΑΛ
Ποιο βασίλειο
μτφρ.: Γαβριέλλα Κουρτίδου
εκδ. World Books, σελ. 100
«Τη νύχτα είμαστε μια δομή, ξεχωριστά στοιχεία του σπιτιού ενωμένα σε ένα σύνολο. τη μέρα, εμείς στον πέμπτο όροφο είμαστε μια μικρή, απομονωμένη μονάδα» (σελ. 15). Ο ανώνυμος αφηγητής αυτής της παράξενης, τρομακτικά όμορφης ιστορίας βιβλίο ζει σε ένα ψυχιατρικό κέντρο νέων στην Κοπεγχάγη. Το παλιό γηροκομείο «μεταμορφώθηκε σε χώρο φιλοξενίας και φροντίδας ατόμων που πάσχουν από τις πιο σοβαρές ψυχικές διαταραχές, που έχουν ανάγκη από σπίτι, μόνιμη στέγαση και 24ωρη φροντίδα» (σελ. 15). Αλλά η ίδια έχει ένα μικρό δωμάτιο στον πέμπτο όροφο. Οι ένοικοι του πέμπτου διαφέρουν από τους άλλους: «Δεν θα είμαστε εδώ για πάντα. Είμαστε εδώ για να αποκτήσουμε δεξιότητες που θα πάρουμε μαζί μας φεύγοντας» (σελ. 15-16). Θα φύγουν όμως; Και πώς; Σε τι τιμή; Ή μήπως θα αποδειχθεί ότι δεν διαφέρουν από τους κατοίκους των άλλων ορόφων; Μπορείς να ξεφύγεις από την ασθένεια που σε καίει, που χωρίζει τα μέλη του σώματός σου και τα συνδέει με τα στοιχεία του δωματίου, το λινά χαλί και τα έπιπλα και τα δέντρα απέναντι που σε γνέφουν;
Αλλά γιατί να τρέξετε μακριά; Γιατί να μην υιοθετήσετε μια γνωστή ρουτίνα; «Γιατί να ψάξω για κάτι καλύτερο; Και γιατί να φανταστώ ποτέ να ζω μόνος μου, ακόμη και να χρησιμοποιώ υπηρεσίες υποστήριξης μία ή δύο φορές την εβδομάδα, όταν αυτή η επιλογή έρχεται με την ευθύνη της φροντίδας του εαυτού μου και της διαχείρισης της ασθένειας και της θεραπείας μου; […] Μας είπαν: «Θα έρθει μια μέρα και εν τω μεταξύ μπορούμε να εξασκηθούμε να φτιάχνουμε σούπα μαζί». Μας είπαν: «Θα μαγειρέψουμε τη σούπα, θα το κάνουμε μαζί, θα βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον». Μας λένε: «Αποκτήστε τη συνήθεια να επαινείτε, να ενθαρρύνετε και να αγαπάτε τον εαυτό σας. Ξεφλουδίσατε μόνοι σας σήμερα ένα καρότο, μπορείτε να είστε περήφανοι. Μετά από επτά χρόνια, θα φτιάχνετε φακές και θα τις απολαμβάνετε μαζί ως ξεχωριστοί, ανεξάρτητοι άνθρωποι. Τι θα γίνει μετά» (σελ. 19).
Αυτό είναι το ντεμπούτο της σε πεζογραφία Ο Δανός ποιητής Fine Gråbølτο πολυβραβευμένο μυθιστόρημα, που έχει ήδη μεταφραστεί σε έξι γλώσσες, μας έκανε τεράστια εντύπωση. Και παρόλο που δεν είναι ούτε 100 σελίδες, νιώθω ότι περάσαμε πολύ χρόνο μαζί της στο ίδρυμα, με τους φροντιστές της και τους φίλους που έκανε εκεί, νεαρούς άντρες και γυναίκες, που ο καθένας ζει το δικό του ανεξάρτητο όνειρο. Το βιβλίο διαβάζεται αργά, με τεταμένη προσοχή και παράδοξη ταύτιση. Πολλά από τα συναρπαστικά, ρυθμικά σύντομα κεφάλαιά του δεν μπορούν παρά να ξαναδιαβαστούν. Οι ποιητικές κορυφώσεις -σαν βέλη που διαπερνούν το σκοτάδι- κόβουν την ανάσα με την εκπληκτική τους ακρίβεια, που μοιάζει να αντιστρέφει την πραγματικότητα, υφαίνοντας μέσα της μια άλλη, εκστατική, υπερβατική, αιθέρια και όμως πάντα καθαρή: «Πρέπει να επιστρέψω. Όλοι εκπέμπουν φως» (σελ. 61), «Έχω κακά κουτιά κρυμμένα σε συρτάρια» (σελ. 66), «Είμαστε σε περιοχή γλάρων» (σελ. 79). Ο αφηγητής παρατηρεί το περιβάλλον με το μάτι ενός εντομολόγου, με συνεχή προσοχή στη λεπτομέρεια. ωστόσο, από στιγμή σε στιγμή μπορεί να ριχτεί σε έναν λαβύρινθο περιπέτειας αυτοτραυματισμού -ακόμα κι αν έχει πλήρη επίγνωση των συνεπειών- με ένα ξυράφι. , έναν αναπτήρα ή ίσως βυθίζοντας το χέρι σας σε βραστό νερό.
Το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα χρονικό της πορείας προς την ψυχολογική χειραφέτηση ή μια ειλικρινής κριτική της συμβατικής κατανόησης της θεραπείας.
Περιπλανώμενο ανάμεσα στα είδη, το βιβλίο είναι ταυτόχρονα ένα μικρό ποιητικό μυθιστόρημα με στοιχεία δοκιμίου, πεζογραφίας, ποίημα «ρεπορτάζ» και μια σπαρακτική αφήγηση ενός εφιάλτη σε κίνηση – αλλά και απόδραση – που παρουσιάζεται με κλινική σαφήνεια και αυθεντικότητα. Είτε θέλει είτε όχι, ο αναγνώστης πέφτει σε αυτό το καλειδοσκοπικό κείμενο αποσπασμάτων στο οποίο τα πάντα και όλοι μεταμορφώνονται, αφήνοντας παντού ίχνη ευαισθησίας, συντροφικότητας, συμπόνιας, θάρρους και ομορφιάς. Και αγάπη. Αλλά και αφόρητος πόνος.
Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε μόνο με ένα χρονικό της πορείας μιας γυναίκας προς την ψυχολογική χειραφέτηση ή με μια δέουσα κριτική της «θεσμοποίησης» και της προσέγγισης για τη θεραπεία του status quo, αλλά με ένα νεύμα για την κάθοδό μας σε ένα απαγορευμένο μέρος. «Ποιο βασίλειο» – ωραία μεταφρασμένο στη γλώσσα μας – είναι η Νέκυια.
