«Να αλλάξει ή να διαγραφεί από τον έκτο στίχο «Πατέρα μου Μπάτη… τρώνε βρώμικο ψωμί». Επίσης μια μειοψηφία του κ. Γιουρούκου να αλλάξει ή να αφαιρέσει το κείμενο «Μέχρι οι τροχιές μας να ανταποκριθούν στις ιδρυτικές σας αρχές».
Αυτή ήταν η απόφαση της Βασικής Επιτροπής Ελέγχου Μουσικών Έργων -δηλαδή της Επιτροπής Λογοκρισίας- τον Οκτώβριο του 1972 για το «Ζεϊμπέκικο». Διονύσιος Σαββόπουλος. Η επιτροπή αρχικά δεν συμφώνησε με την εξαίρεση γιατί πίστευε ότι το τραγούδι περιείχε ανατρεπτικά μηνύματα, ενώ ο Σαββόπουλος αρνήθηκε να αλλάξει τους στίχους.
Στην ίδια έκθεση έκθεση “1967-1974: Αντιπαράθεση πολιτισμών” στο οποίο Ο «Κ» πηγαίνει ταξίδιεπιστολή διαμαρτυρίας από τον ελληνοαμερικανό παραγωγό εμπορικών ταινιών Τζέιμς Πάρις, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά του για την απόφαση του Motion Pictures Board να απαγορεύσει τη δική του ταινία Night Devils τον Απρίλιο του 1972.
Αυτά τα έγγραφα προέρχονται από Γενικά Αρχεία του Κράτους Αυτά είναι μόνο δύο από τα πολλά διαφορετικά εκθέματα που παρουσιάζονται στον ιστότοπο Το αρχοντικό του Einardσε έκθεση που διοργάνωσε το Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας σε συνεργασία με τα Κρατικά Αρχεία και το Αρχείο της ΕΡΤ. Παρόλα αυτά μαρτυρούν το πνεύμα της. Όπως μας λέει ο διευθυντής του ΜΙΕΤ, καθηγητής και συγγραφέας Κώστας Κωστής«η τρέχουσα έκθεση εγγράφων και έργων τέχνης, που δίνει στο Ίδρυμα την ευκαιρία να εξερευνήσει τις συλλογές του, στοχεύει να παρουσιάσει τις πρακτικές, τις απόψεις και την αισθητική του καθεστώτος των εκατό σε σχέση και αντίθεση με την εξέλιξη της δημοκρατικής σκέψης και πολιτισμού κατά τη διάρκεια του Επτά Χρόνια Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος». Την έκθεση, που εγκαινιάζεται σήμερα το απόγευμα, έχει επιστημονική επιμέλεια ιστορικού Θάσος Σακελλαρόπουλοςεντάσσεται στις εκδηλώσεις της φετινής επετείου της μεταπολίτευσης και δίνει την ευκαιρία να αναγνωρίσουμε και να κατανοήσουμε τις συνθήκες γέννησης της μεταπολίτευσης.
«Η σκέψη αντιτίθεται στο αίσθημα του συνεχούς ελέγχου της χυδαιότητας και της αυθαιρεσίας», λέει ο ιστορικός Τάσος Σακελλαρόπουλος.
Ακολουθώντας το νήμα της αφήγησης της επιμελήτριας, η περιήγησή μας ξεκινάει υπό το πρίσμα της αστικής καθημερινότητας του Απρίλη, που ξεφεύγει τρομαγμένος από τα φανταχτερά πρωτοσέλιδα των εφημερίδων για το πραξικόπημα. Ωστόσο, η «άνοιξη» της δεκαετίας του 1960, η οποία διέκοψε βάναυσα από τους συνταγματάρχες, έφερε ήδη μεγάλες ανατροπές στην κοινωνία, τη δημόσια τέχνη και την αισθητική της χώρας. Αν και ο μεταπολεμικός κύκλος τελείωσε με τον χειρότερο τρόπο για την Ελλάδα, το φιλελεύθερο πνεύμα ενστάλαξε στους δημοκρατικούς πολίτες της. «Ήταν αυτοί που δεν ταυτίστηκαν με την κουλτούρα της χούντας και δεν ήταν περήφανοι για τους πανηγυρισμούς της, ακόμα κι αν δεν την έσπασαν ευθέως», σχολιάζει ο Σακελλαρόπουλος. «Στα χρόνια της δικτατορίας, η πλειοψηφία του δημοκρατικού τμήματος της ελληνικής κοινωνίας βίωσε την καθημερινότητα με δύο τρόπους», εξηγεί ο ιστορικός. «Από τη μια πλευρά, η ζωή συνεχίστηκε, οι κρατικοί θεσμοί και δομές ήταν υπό τον έλεγχο της χούντας και η κυρίαρχη απειλή ήταν το κράτος. Από την άλλη, σε αυτό το αίσθημα συνεχούς ελέγχου αντιτίθεται -σιωπηλά αλλά σταθερά- η χυδαιότητα και η αυθαιρεσία.
Κι έτσι, ακολουθώντας την παράλληλη ζωή της Ελλάδας, που συνεχίζεται παρά τη διακοπή της δημοκρατικής καθημερινότητας, περνάμε στους διαδρόμους του Μεγάρου Εϊνάρδου, ξεφυλλίζοντας τα τεκμήρια της έκθεσης για την εξέλιξη της ζωής και της τέχνης. Η αφήγηση χωρίζεται σε δύο περιόδους: την πρώτη, πολύ σκοτεινή, τετραετία (1967-1971), που περιλαμβάνει και την κουλτούρα της αντίστασης, και την πιο «ανοιχτή» περίοδο 1971-1973.
Η ασφυξία που επιβάλλει η χουντική προπαγάνδα, ο πνιγμός κάθε αντίθετης φωνής, έρχεται σε αντίθεση με τις μικρότερες ή μεγαλύτερες ανάσες που δίνει το τραγούδι, το θέατρο, η λογοτεχνία, ο κινηματογράφος. Είναι πολύ σημαντικό ότι η έκθεση παρέχει επίσης έναν χώρο για γέλιο, αυτό το δημόσιο όπλο έμμεσης σύγκρουσης που η τέχνη και η καρικατούρα πρόσφεραν σε όσους αντιτάχθηκαν στη βαρβαρότητα.
«1967-1974: Αντιπαράθεση Πολιτισμών» έως 16 Απριλίου 2025
