Ήταν η πρώτη φορά που της μίλησα Μάχη Ξενάκη ήταν το 2017 με την ευκαιρία της αποτίμησης φόρου τιμής στον πατέρα μου, στο πλαίσιο του έργου με τίτλο “International Topos/Universal Topos, Πελοπόννησος.” Μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, το βιβλίο της είχε εκδοθεί στη Γαλλία «Ιάννης Ξενάκης, ένας συγκινητικός πατέρας» (Actes Sud), και εκτός από την εικαστική της δουλειά, ασχολήθηκε και με την καταγραφή του αρχείου του.
Στη συνέχεια είπε για τη δουλειά της “Μέδουσα”, με τον οποίο συμμετείχε στο έργο: «Καθώς έφτιαχνα αυτή τη σειρά έργων, έγραφα το δεύτερο μέρος του βιβλίου για τον πατέρα μου. Στα παιδικά μου χρόνια στην Κορσική, κολυμπούσαμε μαζί για ώρες κάθε καλοκαίρι, προσπαθώντας να βρούμε ψάρια να φάμε γιατί κατασκηνώναμε σε απομονωμένα μέρη. Δεδομένου ότι δυσκολευόταν να χτυπήσει γρήγορα ψάρια λόγω της όρασής του, ο ρόλος μου ήταν να βρω χταπόδια. Όποτε εντόπιζα ένα, του έδειχνα την κάμαρα και βούτηξε με μια ανάσα και έβγαινε στην επιφάνεια με το χταπόδι τυλιγμένο γύρω από το ψαροτούφεκο του και κουνώντας τα πλοκάμια του. Αργότερα συνέθεσα αυτή τη σκηνή με τον μύθο της επιστροφής του Περσέα κρατώντας το κεφάλι της Μέδουσας.
Είχαμε την επόμενη συνομιλία μας τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους, όταν με βοήθεια “Κ” εμφανίστηκε αποκλειστικά στο πλαίσιο των “Sound Odysseys”, μιας από τις δύο εκθέσεις του Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), αφιέρωμα στα 100 χρόνια από τη γέννηση του Γιάννη Ξενάκη. «Ήταν δύσκολο να μεγαλώσεις με έναν πατέρα σαν τον δικό σου;» τη ρώτησα τότε. «Ήταν συναρπαστικό», απάντησε.
Η Μάχη του Ξενάκη, θεματοφύλακας της μνήμης ενός πολυσχιδούς και πρωτοπόρου συνθέτη, θεωρητικού της μουσικής, αρχιτέκτονα, μηχανικού, μαθηματικού Ιάννη Ξενάκη, επιστρέφει στην Αθήνα, συμμετέχοντας στο διήμερο δημόσιο πρόγραμμα «Beyond Music» (ΕΜΣΤ – Ωδείο Αθηνών – ΚΣΥΜΕ). Με αυτή την ιδιαίτερη περίσταση παρουσιάζω το βιβλίο «Ιάννης Ξενάκης. The Shocking Father», που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τον εκδοτικό οίκο Αλεξάνδρεια, σε μετάφραση Ροζάλα Σινοπούλου. Αυτή ήταν η αφορμή για την τρίτη μας συνομιλία.
«Ήταν δύσκολο να μεγαλώσεις με έναν πατέρα σαν τον δικό σου;» ρώτησα τη Μάχη Ξενάκη. «Ήταν συναρπαστικό», απάντησε.
– Δεκατρία χρόνια μετά τον θάνατο του πατέρα σας, αποφασίσατε να γράψετε το βιβλίο «Ιάννης Ξενάκης. «Συγκλονιστικός πατέρας». Εκατό χρόνια μετά τη γέννησή του, διοργανώνετε μια μεγάλη έκθεση στη μνήμη του. Τι σε κάνει να επιστρέφεις σε αυτό;
– Κάτι πρέπει να κάνουμε με έναν τέτοιο πατέρα! Είχα ήδη εκδώσει ένα βιβλίο το 2002 που περιείχε κάποιες από τις παιδικές μου αναμνήσεις που σχετίζονται με αυτόν, και μετά έγραψα αυτό το βιβλίο το 2014. Αυτή τη φορά με μεγαλύτερη απόσταση και περισσότερες λεπτομέρειες για τη δουλειά και τη δημιουργική του διαδικασία. Από τον θάνατό του το 2001, η μητέρα μου και εγώ έπρεπε να φροντίσουμε να τιμηθεί η μνήμη του και να ανταποκριθούμε σε αιτήματα από όλο τον κόσμο. Έψαχνα τακτικά στα αρχεία του και κάθε φορά ένιωθα ότι ανακάλυπτα θησαυρούς που μου επέτρεπαν να κατανοήσω καλύτερα τη γένεση του έργου του. Γι’ αυτό στο βιβλίο προσπάθησα να καταλάβω πώς αυτό το αγοράκι, και μετά αυτός ο νεαρός, χτίστηκε μέσα από μεταγενέστερα τραύματα που βίωσε στα πρώτα χρόνια της ζωής του και τα οποία παραμένουν πανταχού παρόντα στη μουσική του. Και πώς αυτές οι ηχογραφήσεις αποκαλύπτουν πώς, μέσα σε λίγα χρόνια μετά την άφιξή του στη Γαλλία, κατάφερε να ελέγξει το χάος των συναισθημάτων του αναπτύσσοντας νέα μουσική και αρχιτεκτονική. Έτσι προσπάθησα να εξερευνήσω διαφορετικές περιοχές, διαφορετικές περιόδους, όχι ως μουσικολόγος, αλλά από τη δική μου οπτική γωνία, τόσο ως κόρη (του) όσο και ως εικαστικός.
Όσο για τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, τα πράγματα φρόντισαν από μόνα τους: πρώτα πρότεινα στον διευθυντή της Φιλαρμονικής του Παρισιού να οργανώσει μια έκθεση αφιερωμένη στον πατέρα μου και εκείνος συμφώνησε και προσφέρθηκε να την επιμεληθεί μαζί με τον Τιερί Μανιζέ. Αυτή η σημαντική έκθεση πραγματοποιήθηκε το 2022 στο Cité de la Musique, στη συνέχεια παρουσιάστηκε στο Gulbenkian Foundation στη Λισαβόνα και στη συνέχεια, προς μεγάλη μου ικανοποίηση, φιλοξενήθηκε στην Αθήνα, στο ΕΜΣΤ, μέχρι τον Ιανουάριο του 2024».
