Ένα από τα καλύτερα κρυμμένα μυστικά της σύγχρονης δημιουργίας του λεγόμενου Η «μακρόσυρτη» μουσική βρίσκεται στο σύγχρονο Παρίσι. Κατάγεται όμως από την Ελλάδα και συγκεκριμένα από τη Θεσσαλονίκη. Λέγεται Σοφία Αβραμίδου και ο ήχος της είναι εξαιρετικός, περίεργος, άλλοτε τρομακτικός, άλλοτε επιθετικός, υποβλητικός, γεμάτος εκπλήξεις και σίγουρα πολύ προσωπικός και μοναδικός.
Ο Αντώνης Στεφάνου από το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ήταν ο πρώτος που μου μίλησε για τη μουσική της Αβραμίδου. Μου έστειλε τρία βίντεο με τη δουλειά της. Αυτά ήταν τα «Μεταλλάξεις», «Γερανομαχία», «Α αγκαλιά για να πεθάνει» – μετά ανακάλυψα το «Συνέχισε να σκάβεις την τρύπα του λαγού». Ομολογώ ότι μου άνοιξε ένα ηχητικό σύμπαν, οργανικό, πλήρες, παλλόμενο. Αυτό οφείλεται σε έναν φαινομενικά ακατάλληλο συνδυασμό μουσικών οργάνων ή/και στην αντισυμβατική χρήση τους. Η Αβραμίδου πρέπει να έχει «εσωτερικό αυτί» και να αποτυπώνει ηχητικές δυνατότητες που ξεφεύγουν από τα υπόλοιπα.
Η τελευταία δουλειά της Αβραμίδου είναι ένα από τα καλύτερα της καριέρας της: μια «στρεβλή» όπερα -ή, αν προτιμάτε, ένα μουσικό θέαμα- με ερμηνευτές και μαριονέτες «De l'autre côté d'Alice» (Η άλλη πλευρά της Αλίκης). βασισμένο στο δεύτερο βιβλίο του Lewis Carroll Alice Through the Looking Glass. Το λιμπρέτο, όπως μου είπε η ίδια η συνθέτρια σε μια σύντομη επίσκεψή της στην Αθήνα πριν επιστρέψει στη βάση της στο Παρίσι, « γράφτηκε από την λαμπρή ηθοποιό και συγγραφέα Mélanie Le Moine.
Αλλά επιτρέψτε μου να πω τίποτα περισσότερο. Ο λόγος της ίδιας της Σοφίας Αβραμίδου.
• Ξεκίνησα να παίζω μουσική σε πολύ μικρή ηλικία στη Θεσσαλονίκη. Γεννήθηκα σε ένα σπίτι όπου υπήρχαν πολλά μουσικά όργανα. Ο πατέρας μου είχε μεγάλη αγάπη για τη μουσική, ερασιτεχνικά. Ήταν γιατρός, αλλά πάντα είχε την τάση να εξερευνά διαφορετικά μουσικά όργανα. Έπαιζε ως αυτοδίδακτος μουσικός, είχε αυτί που λένε, οπότε το σπίτι μας ήταν ένα μικρό μουσείο μουσικής.
• Ανακάλυψα την αγάπη μου για τη μουσική και μέσα από τη φωνή μου. Το τραγούδι ήταν μια αβίαστη πηγή έκφρασης για μένα από μικρή ηλικία. Μεγάλωσα σε μια οικογένεια όπου η γιαγιά μου τραγουδούσε σεφαραδίτικα τραγούδια. Η μοναδική μου γιαγιά γεννήθηκε στην Κριμαία μετά την εκδίωξη της οικογένειάς της από την Αργυρούπολη (σήμερα Giushane) στην Τουρκία. Η δεύτερη γιαγιά μου γεννήθηκε στην Κερασούντα. Τραγούδησαν και οι δύο γιαγιάδες. Ο δεύτερος τραγουδούσε ποντιακά τραγούδια, οπότε η επαφή μου με το τραγούδι ήταν συνεχής και στενή από μικρή. Η αλήθεια είναι ότι δεν θυμάμαι πότε ξεκίνησα να τραγουδάω. Αυτό είναι κάτι που έγινε πολύ αποτελεσματικά και αβίαστα. Στο σπίτι υπήρχε και ένα πιάνο. Οπότε για μένα ήταν μονόδρομος που θα ακολουθούσα τη μουσική. Δεν είναι όπως το αποφάσισα κάποια στιγμή.
• Έκανα αίτηση και έκανα μαθήματα πιάνου σε ωδείο, τελείωσα το Μουσικό Λύκειο και το Λύκειο Μουσικής, μετά τη Μουσική Σχολή με τον Αριστοτέλη. Εκεί σπούδασα και στη σύνθεση. Στα 18 μου, δεν συνέθετα τη δική μου μουσική, αλλά διασκευαζόμουν τραγούδια για διάφορα συγκροτήματα με τα οποία συνεργαζόμουν. Ήδη τότε ήθελα να διασκευάσω ασυνήθιστα μουσικά όργανα, αλλάζοντας ελαφρώς τον αρχικό χαρακτήρα των τραγουδιών, δίνοντας στα υπάρχοντα τραγούδια τη δική τους διάσταση. Αυτοσχεδίασα πάρα πολύ. Συνειδητοποίησα ότι είχα κάτι πολύ προσωπικό να μεταφέρω, οπότε ακολούθησα τη σκηνοθεσία της σύνθεσης.
Οντισιόν
• Άκουγα κλασική μουσική, αλλά μεγάλωσα και με τη μουσική του Χατζιδάκι και της Λένας Πλάτωνος. Και οι δύο με έχουν καθορίσει. Μου άρεσε πολύ επίσης ο κινηματογράφος και η κινηματογραφική μουσική, «ζευγάρια» όπως ο Nino Rota και ο Fellini, ο Ennio Morricone και ο Giuseppe Tornatore, ο Bernard Herrmann και ο Alfred Hitchcock, ο Danny Elfman και ο Tim Burton – ο Elfman είναι από τους αγαπημένους μου. Αυτό το ονειρικό-εφιαλτικό στοιχείο με κάποιο τρόπο ενσωματώθηκε μέσα μου.
Το τραγούδι ήταν μια αβίαστη πηγή έκφρασης για μένα από μικρή ηλικία. Η μια γιαγιά μου τραγουδούσε σεφαραδίτικα τραγούδια, η άλλη ποντιακά.
• Αφού ολοκλήρωσα τις σπουδές μου με τον Αριστοτέλη, πήγα στη Ρώμη, στη Μουσική Ακαδημία Santa Cecilia για μεταπτυχιακές σπουδές, δεύτερη μετά τον Αριστοτέλη. Πέρασα τρία χρόνια συνθέτοντας εκεί και μετά έφυγα για το Παρίσι γιατί συνειδητοποίησα ότι εκεί μπορούσα να βρω αυτό που έψαχνα στον εαυτό μου. Έζησα εκεί επτά χρόνια και βρήκα ελευθερία, όχι μόνο καλλιτεχνική. Δεν ξέρω όμως αν έχει γίνει η «πατρίδα» μου. Έχω τεράστιο πρόβλημα με αυτή τη λέξη. Ούτε εγώ νιώθω πια Ελλάδα. Όταν έρχομαι εδώ, νιώθω λίγο σαν ξένος, αλλά συμβαίνει και στο Παρίσι, απλώς στο Παρίσι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για αυτό που κάνω. Υπάρχει μια ενοποίηση ενέργειας και μια αμοιβαία κατανόηση και σύνδεση που είναι εξαιρετικά σημαντική. Ωστόσο, ο τόπος μου είναι η μουσική, εκεί νιώθω σαν στο σπίτι μου.
• Στο Παρίσι έπιασα άλλη δουλειά για πρώτη φορά. Το Παρίσι δεν χρειάζεται κανέναν, δεν με χρειαζόταν, και το ήξερα, μάλλον χρειαζόμαστε το Παρίσι, οπότε έπρεπε να προσαρμοστώ, να συστηθώ, να δημιουργήσω ένα γκρουπ, να κερδίσω τα προς το ζην για να μπορέσω να δημιουργήσω μουσική. Η μεγάλη ευκαιρία ήταν να γράψω μουσική που θα μπορούσε να παιχτεί. Έλαβα τότε μια προμήθεια για την Μπιενάλε της Βενετίας. Τα χρήματα ήταν ελάχιστα, αλλά ήταν σημαντικά για μένα. Τώρα έχω αναθέσεις στο Παρίσι μέχρι το 2027, το 2028.
• Το «De l'autre côté d'Alice» έχει μια πολύ σύγχρονη διάθεση και έντονες αναφορές στην πατριαρχία, στην ελευθερία -όχι μόνο σωματική, αλλά και πνευματική. Είναι και η αναζήτηση της δικής του ταυτότητας. Η αισθητική του είναι γεμάτη από το ανόητο πνεύμα του Carroll. Η σκηνοθέτις της παράστασης, Aurelie Hubeau, της έδωσε μια ποιητική διάσταση μέσα από τη λεπτότητα του θεάτρου των αντικειμένων. Είναι μια ώρα μουσικής, μουσικού θεάτρου για τέσσερις μουσικούς, μια σοπράνο και τέσσερις κουκλοπαίκτες. Είναι αποτέλεσμα συνεργασίας με το Ensemble Intercontemporain, το Institut International de la Marionnette και το κέντρο ηλεκτρονικής μουσικής Grame. Η μαριονέτα προέρχεται από έναν άλλο κόσμο, αλλά βγαίνει για λογαριασμό του ανθρώπου, δίνοντας στα πράγματα μια πολύ ποιητική και υβριδική διάσταση.
• Η μουσική μου είναι εμπνευσμένη από τη λογοτεχνία, τη μυθολογία, τα θεατρικά έργα και τις ιστορίες των αδελφών Γκριμ. Έχω γράψει πολλά τραγούδια εμπνευσμένα από τις ιστορίες τους, όπως: «The Girl Without a Gun», «Hansel and Gretel», «The Wolf and the Seven Billy Goats». Με ενδιαφέρουν οι αντιθέσεις μεταξύ ορθολογισμού και παραλογισμού, αγνότητας και κυνισμού. Αυτά τα δίπολα, μεταξύ φαινομενικής ισορροπίας και απόλυτης ανισορροπίας.
• Συνέθεσα το κομμάτι «Géranomachie» για 24 μουσικούς και ηλεκτρονικούς, εμπνευσμένο από τον θρύλο της Οινόης – τη μάχη των γερανών και των πυγμαίων. Το έργο αφορά αυτά τα αντιφατικά στοιχεία: πουλιά και άνθρωποι, ουρανός και γη, ζωή και θάνατος. Αυτά τα αντίθετα στοιχεία συμβολίζονται από ακουστικό και ηλεκτρονικό ήχο. Άλλοτε δημιουργούν ένα εκλεπτυσμένο και οργανικό ηχητικό περιβάλλον, άλλοτε βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση και διχοτόμηση δίνοντας την αίσθηση μιας πραγματικής μάχης. Όλα αυτά αποτυπώνονται σε τρέχοντα ζητήματα, όπως το προσφυγικό, με τη μη αποδοχή της ετερότητας.
• Έχω περιορίσει τις δραστηριότητές μου ως τραγουδιστής πλέον, αλλά ακόμα κι αν δεν τραγουδάω με τη φωνή μου, τραγουδάω με τη μουσική μου. Η μουσική μου αφορά πρωτίστως την επεξεργασία του χρώματος, καθώς και την εξέλιξη της φόρμας μέσα από το δράμα των αντιθέσεων και των συνεχών εκπλήξεων. Ο ήχος μπορεί να περιέχει ποιητικές εικόνες από τις φαντασιώσεις, τις φοβίες και τα όνειρά μας, αλλά μπορεί να προέρχεται και από τη λογοτεχνία. Δεν με ενδιαφέρουν οι αφηρημένες εξερευνήσεις του ήχου, αλλά οι ποιητικές έρευνες μέσω του ήχου: ένας εύθραυστος και υβριδικός συνδυασμός λογοτεχνίας και μουσικής. Κάτι που ωθεί τη μουσική μου σκέψη είναι η έφεση στην ποιητική φαντασία.
Υπάρχοντα
• Ο Γιάννης Ξενάκης είχε και συνεχίζει να έχει τεράστια απήχηση σε όλους μας. Ο Ξενάκης είναι ένα τεράστιο κεφάλαιο, όχι μόνο στη Γαλλία. Δεν ξέρω αν η Ελλάδα το καταλαβαίνει αυτό. Αλλά αυτό δεν μου κάνει εντύπωση. Ωστόσο, ο Ξενάκης έχει τεράστια επιρροή και όχι μόνο στη μουσική. Νομίζω ότι αν όλη η φύση, όλο το σύμπαν μπορούσε να γίνει μουσική, θα ήταν η μουσική του Ξενάκη. Μια πολυδιάστατη προσωπικότητα και αυτοί οι καλλιτέχνες είχαν μεγάλη επιρροή πάνω μου. Ένας συνθέτης που άσκησε τεράστια επιρροή πάνω μου είναι ο Αμερικανός Τζορτζ Κραμπ: όταν άκουσα για πρώτη φορά τη μουσική του, είπα ότι ήθελα να κάνω κι αυτό. Το παράδοξο είναι ότι ο Κραμπ βρήκε σιγά σιγά τη μουσική του γλώσσα. Η μουσική του μου θυμίζει έναν απελευθερωμένο καλλιτέχνη με ποιητική ευαισθησία.
• Κοιτάζω το μέλλον τώρα. Έχω ένα μεγάλο έργο για το φεστιβάλ French Radio Présences 2026, όπου θα συνθέσω ένα κομμάτι για συμφωνική ορχήστρα, για την Orchester National de France, καθώς και ένα κομμάτι για φωνή και ηλεκτρονικά σε συνεργασία με την Ircam, όπου θα τραγουδήσω.
