Είναι το απόγευμα της 7ης Απριλίου 1959, τα 44α γενέθλιά της Billie Holiday και ετοιμάζεται στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Κάνει το μακιγιάζ της, φτιάχνει τα μαλλιά της, επιλέγει τι θα φορέσει. Έχει πάρτι γενεθλίων απόψε. Ο μπουφές περιλαμβάνει πιάτα που ετοίμαζε η ίδια: κοτόπουλο, πατατοσαλάτα, γεμιστά ψάρια και μαύρα μάτια, όπως έφτιαχνε η μητέρα της. Οι επισκέπτες φτάνουν.
Η Florence Kennedy, η δικηγόρος που τη βοήθησε να αποφύγει τη σύλληψη στην τελευταία (και όχι τελευταία) απόπειρα της κυβέρνησης), ο δημοσιογράφος William Dufty, με τον οποίο συνέγραψε την αυτοβιογραφία της το 1956, «The Lady Sings the Blues», και ο κλαρινίστας Tony Scott. Συζητούν τον απροσδόκητο θάνατο του σαξοφωνίστα Lester Young, στενού φίλου και μακροχρόνιου συνεργάτη της Billie Holiday. Ο νεαρός με το παρατσούκλι Billie “Lady Day”. Ο θάνατός του μόλις ένα μήνα νωρίτερα την είχε συγκλονίσει.
Ο στενός της φίλος Leonard Feder, πιανίστας και μουσικοκριτικός που ανησυχεί πολύ για την Billie, δεν θα μπορούσε να λείπει από το πάρτι. Προσπαθεί να την πείσει να πάει στο νοσοκομείο και να ξεκουραστεί, όπως συνέστησε ο γιατρός, γιατί η υγεία της απειλείται σοβαρά από τον χρόνιο εθισμό στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά. Διαγνώστηκε με κίρρωση του ήπατος, είναι εμφανώς αδυνατισμένη και χλωμή. Δεν θέλω καν να ακούσω για νοσοκομεία. «Έχω προγραμματισμένες συναυλίες και ένα νέο άλμπουμ κυκλοφορεί». Θα πεθάνει στις 17 Ιουλίου 1959…
Όλοι γνώριζαν…
Στιγμιότυπα όπως το παραπάνω, συγκεντρωμένα από τις ιστορίες των στενών της φίλων, είναι μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της νέας βιογραφίας της Billie Holiday, με τίτλο “Bitter Crop: The Heartache and Triumph of Billie Holiday's Final Year”από τον συγγραφέα Παύλος Αλέξανδρος (εκδ. Knopf). Μια λεπτομερής περιγραφή των τελευταίων μηνών της ζωής ενός εμβληματικού και πολύπλοκου καλλιτέχνη τζαζμε συνεχείς αναδρομές στο παρελθόν, όπου καθώς προχωράς σε κάθε κεφάλαιο νιώθεις σαν να διαβάζεις «Το Χρονικό ενός Προαναγγελθέντος Θανάτου».
Ο συγγραφέας επιχειρεί επίσης να αποκαταστήσει ορισμένα γεγονότα που έχουν παραμορφωθεί τόσο στον κινηματογράφο – όπως στην αυτοβιογραφική ταινία The Lady Sings the Blues του 1972 με την Diana Ross ή στην ταινία The United States vs Billie Holiday το 2021 με την Andra Dey – όσο και σε εκδόσεις και βιβλία για τη ζωή της. Ωστόσο, παραδέχεται ότι πολλά από τα λάθη οφείλονταν εν μέρει στο ότι η Lady Day δημιούργησε τη δική της αφήγηση σε κάθε συνέντευξη, επειδή πίστευε ότι η αλήθεια δεν πρέπει να παρεμποδίζει μια καλή ιστορία.
«Της ήταν πιο εύκολο να μιλήσει για πραγματικά γεγονότα στη ζωή της μέσα από τα τραγούδια της παρά μιλώντας σε δημοσιογράφους».
Όπως γράφει ο Alexander, η Billie Holiday «ήταν μια προσωπικότητα που έφτιαχνε η ίδια». Με τα χρόνια, ακόμη και γεγονότα όπως η ημερομηνία γέννησής της και ο αριθμός των συζύγων αναφέρθηκαν λανθασμένα λόγω της τάσης της να φτιάχνει ιστορίες. Ακόμη και η αξιομνημόνευτη εναρκτήρια γραμμή της αυτοβιογραφίας της που γνωρίζουμε δεν είναι απολύτως αληθινή: «Η μαμά και ο μπαμπάς ήταν ακόμα παιδιά όταν παντρεύτηκαν. Εκείνος ήταν δεκαοχτώ, εκείνη δεκαέξι και εγώ τριών. Μάλιστα, οι γονείς της δεν παντρεύτηκαν ποτέ, όταν γεννήθηκε, ο πατέρας της ήταν δώδεκα και η μητέρα της δεκαοκτώ, λέει ο Alexander, προσθέτοντας ότι «η Billie δεν έβλεπε τον εαυτό της ως θύμα», και σύμφωνα με τη φίλη της «Rosebud» για να καταλάβει της, «Είναι το γεγονός ότι η ζωή της ήταν ένας θρίαμβος».
Η μικρή Ελεονόρα
Γεννημένη Eleanor Fagan στη Φιλαδέλφεια στις 7 Απριλίου 1915 και μεγαλωμένη στη φτώχεια στη Βαλτιμόρη, αναγκάστηκε να πάει σε οίκους ανοχής από μικρή για να επιβιώσει, αλλά σύντομα ανακάλυψε την τζαζ, την Bessie Smith και τον Louis Armstrong, που επηρέασαν το μουσικό της στυλ περισσότερο από οποιοσδήποτε άλλος.άλλος. Μετακόμισε στη Νέα Υόρκη και όταν άρχισε να τραγουδάει σε καμπαρέ, αποφάσισε να αλλάξει το όνομά της σε ένα πιο εμπορικό. Έτσι ξαναγεννήθηκε ως Billie, από την Billie Dove, την αγαπημένη της σταρ του κινηματογράφου, αλλάζοντας το επώνυμο του πατέρα της από Halliday σε Holliday.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1930, έγινε η πρώτη Αφροαμερικανίδα που έπαιξε σε ολόλευκη ορχήστρα, παίζοντας με τον κλαρινίστα Artie Shaw, αλλά αυτό δεν σήμαινε ότι δεν βίωσε αφάνταστες διακρίσεις τόσο στον Αμερικανικό Νότο όσο και στη Νέα Υόρκη. Αλλά το μέρος που την εκτόξευσε στη φήμη ήταν ένα νέο κλαμπ που άνοιξε το 1938, το πρώτο νυχτερινό κέντρο στις ΗΠΑ όπου δεν υπήρχε διαχωρισμός μεταξύ λευκών και μαύρων. Café Society στο Γκρίνουιτς Βίλατζ, Μανχάταν. «Ξεκίνησα να παίζω Café Society ως άγνωστος. Όταν έφυγα δύο χρόνια αργότερα, ήμουν σταρ», είπε στον συγγραφέα Paul Alexander.
Στη σύντομη ζωή της, η Billie Holiday έγινε η πρώτη Αφροαμερικανή που τραγούδησε στη Metropolitan Opera της Νέας Υόρκης, έδωσε αμέτρητες ζωντανές εμφανίσεις και ηχογράφησε πάνω από 300 τραγούδια, αλλά ένα πράγμα μπορεί να ήταν το μεγαλύτερο επίτευγμά της και η πηγή των συμφορών της. Το σπαραχτικό ποίημα του Abel Miropol “Strange Fruit” μελοποίησε που η Billie τραγούδησε για πρώτη φορά το 1939 στο Café Society και το έκανε δικό της. Κείμενο διαμαρτυρίας για το λιντσάρισμα μαύρων Αμερικανών, μια πρακτική που συνεχίστηκε μέχρι τη δεκαετία του 1950. Το τραγούδι άρεσε στο κοινό, αλλά η κυβέρνηση φοβόταν ότι θα αναστατώσει την αφροαμερικανική κοινότητα.
Της ζητήθηκε να σταματήσει να το τραγουδάει. Δεν το δέχτηκε. Η δισκογραφική της εταιρεία αρνήθηκε να κυκλοφορήσει το άλμπουμ και απαγορεύτηκε να παιχτεί στο ραδιόφωνο, και όμως το σινγκλ Billie, το οποίο ηχογραφήθηκε σε άλλη δισκογραφική, πούλησε πάνω από ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Από τότε βρέθηκε στο επίκεντρο, με το FBI του J. Edgar Hoover να την παρακολουθεί στενά, με αποτέλεσμα τη σύλληψή της το 1947 για χρήση ναρκωτικών και εννέα μήνες φυλάκιση. Η συνεχής καταδίωξη δεν τελείωσε ούτε στο κρεβάτι του νοσοκομείου, όπου 12 χρόνια αργότερα επρόκειτο να νοσηλευτεί με σοβαρή ασθένεια. Το επίπεδο άγχους που της προκαλούσε αυτή η ιστορία την οδήγησε συχνά στο χείλος της τρέλας.
Βίαιοι έρωτες
Το βιβλίο είναι επίσης γεμάτο από συγκλονιστικές περιγραφές για τις καταχρηστικές σχέσεις της με τους άντρες της ζωής της, σε αντίθεση με τις υγιείς σχέσεις που είχε με τους συντρόφους της. «Πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή της αν οι σχέσεις της ήταν μόνο με γυναίκες, μια επιλογή που δεν θα θεωρούσε δυνατή λόγω της συντηρητικής και ομοφοβικής εποχής στην οποία ζούσε», σημειώνει εύστοχα ο Alexander. Πόσο διαφορετική θα ήταν η ζωή της αν η χώρα την προστάτευε σαν εθνικό θησαυρό αντί να την αντιμετωπίζει εντελώς σαν εγκληματία; Από την αποφυλάκισή της μέχρι τον θάνατό της, η ζωή της ήταν ένας συνεχής αγώνας.
Δυσκολευόταν να βρει μέρη για να τραγουδήσει επειδή οι αρχές της Νέας Υόρκης δεν της έδωσαν ειδική άδεια να εργάζεται σε καμπαρέ, δηλαδή σε μέρη όπου πωλείται αλκοόλ. Παρά τα πάντα, εκείνη επέμενε. Με εμφανή σημάδια κούρασης στη φωνή της, ηχογράφησε το 1958 το άλμπουμ «Lady in Satin», το οποίο, παρά τις ανάμεικτες κριτικές, έγινε ένα από τα πιο αγαπημένα της. Το χαρακτηριστικό της vibrato, η ελεύθερη φρασεολογία και το λύγισμα των νότων, που κάποτε δίδαξε στον Frank Sinatra, μπορεί να είναι πιο θαμπό, αλλά το βάθος της συγκίνησης που προκαλεί η ερμηνεία της είναι απαράμιλλο. Γι' αυτό, όπως έλεγε η ίδια, «αυτό που τραγουδάω είναι μέρος της ζωής μου».
