Τα κόμματα συχνά εξιδανικεύουν το παρελθόν τους. Χρησιμοποιείται συχνά ιδιαίτερα από όσους έχουν μεγάλη παράδοση. Και ειδικά σε περιόδους εσωτερικής κρίσης, αναφέρονται στις ρίζες τους, όπως λένε, «για έμπνευση».
Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του ΠΑΣΟΚ στην Ιδρυτική Διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου 1974 και η νοσταλγία για τον ριζοσπαστισμό εκείνων των πρώτων χρόνων. Η ιστορική, πολιτική και συναισθηματική αξία αυτής της δήλωσης είναι απολύτως κατανοητή και, φυσικά, σεβαστή από κάθε άποψη. Ωστόσο, το περιεχόμενο δεν ισχύει πλέον, καθώς αναθεωρήθηκε de facto στη διαδικασία της πολιτικής εξέλιξης του Κινήματος. Ο έντονα αντιαμερικανικός και αντιδυτικός χαρακτήρας του, προτάσεις κοινωνικοποίησης του τραπεζικού συστήματος, μεγάλες παραγωγικές μονάδες κ.λπ. εκκαθαρίστηκαν σταδιακά ήδη από την πρώτη διοίκηση του ΠΑΣΟΚ, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 εξαλείφθηκαν από τη ρητορική του κόμματος και μετά το ΠΑΣΟΚ. επέστρεψε στην κυβέρνηση το 1993 και σε όλα τα χρόνια της μεταγενέστερης διοίκησης, ακολουθήθηκε μια ουσιαστικά εκ διαμέτρου αντίθετη πολιτική.
Αντίθετα, η ιδρυτική διακήρυξη του άλλου βασικού πόλου της μεταπολίτευσης, της ΝΔ, μοιάζει λιγότερο ξεπερασμένη. Αν εξαιρέσουμε τα στιλιστικά στοιχεία και τις αναφορές του, που τότε έθεταν ως κύριο πρόγραμμα την αποκατάσταση της Δημοκρατίας της Πολωνίας, είναι ένα κείμενο που διαβάζεται σήμερα λιγότερο τρομακτικό από τα αντίστοιχα κείμενα άλλων κομμάτων εκείνης της περιόδου.
Το περιεχόμενό του, εκτός από μια σύντομη περιγραφή και αποτίμηση εκείνης της περιόδου, προσπαθεί να σηματοδοτήσει την έναρξη μιας νέας περιόδου για τη χώρα με τις αισιόδοξες υποσχέσεις που τη συνοδεύουν. Ωστόσο, αγγίζει διαχρονικές έννοιες. Ο αριθμός των νέων λέξεων και όρων που εισάγει στη δημόσια συζήτηση είναι ελάχιστος, καθώς βασίζεται σε πιο ευρέως αποδεκτές αξίες: Έθνος, Πατρίδα, Εθνική Ανεξαρτησία, Πολιτική Ελευθερία, Εθνική Ενότητα, Έννομη Τάξη, Κοινωνική Δικαιοσύνη.
Οι αναφορές σε μια ενωμένη Ευρώπη -στην οποία ανήκει η Ελλάδα και, σύμφωνα με τη διακήρυξη, πρέπει να συμβάλει- και στην ελεύθερη οικονομία στην οποία πιστεύει, θέτουν το ιδεολογικό πλαίσιο ενός τυπικού κεντροδεξιού κόμματος, αν και η ίδια η διακήρυξη αποφεύγει την αναφορά στη ΝΔ. ως τέτοια. Ενώ οι αναφορές στον ισχυρό ρόλο του κράτους και της οικονομίας συνάδουν με τις κυρίαρχες τότε τάσεις, που χαρακτήριζαν και την τότε οικονομική πολιτική της ΝΔ.
Επιπλέον, αυτή τη σημασία έχει και ο όρος «ριζοσπαστισμός» (η αγαπημένη λέξη του Κωνσταντίνου Καραμανλή), που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υπέρβαση των πολιτικών ταμπελών «δεξιός», «κέντρο», «αριστερά» στον τομέα της πολιτικής διακυβέρνησης, παρά ως μια τάση αμφισβήτησης ή ανατροπής δομών κοινωνικών πρακτικών, που χρησιμοποιούν τα αριστερά κόμματα (το βιβλίο «Ελληνικός Φιλελευθερισμός – Ριζοσπαστικό Ρεύμα» της καθ. Ευάνθης Χατζηβασιλείου είναι πολύ ενδεικτικό από αυτή την άποψη).
«Η Νέα Δημοκρατία είναι ένα κίνημα που επιλέγει και διαφυλάσσει από την παράδοση μόνο ό,τι ο χρόνος έχει αποδείξει ότι είναι κατάλληλο και χρήσιμο».
Ιδιαίτερη αξία έχει η παράγραφος της διακήρυξης: «Η Νέα Δημοκρατία είναι ένα κίνημα που επιλέγει και διαφυλάσσει από την παράδοση μόνο ό,τι έχει αποδειχτεί σωστό και χρήσιμο διαχρονικά. Και συνεχίζει να κάνει μεγάλα, τολμηρά, αλλά και ασφαλή βήματα σε νέες, συνεχώς μεταβαλλόμενες συνθήκες».
Πενήντα χρόνια μετά, η ίδια η ΝΔ αξίζει να σταματήσει αυτή την παράγραφο. Ποια στοιχεία της δικής σας πολιτικής παράδοσης αποδείχθηκαν σωστά και χρήσιμα; Ποιοι από αυτούς έχουν επιβεβαιώσει ιστορικά τη συμμετοχή τους στην επιβίωσή του; Πόσο τολμηρά προσαρμόζεται σε νέες λύσεις; Και τι σχέση έχει με την παράδοση του ιδρυτή του;
Η ΝΔ μπορεί να υπερηφανεύεται ότι ιστορικά δικαιώθηκε σε «μεγάλες» υποθέσεις. Παρά όλα τα (μικρά ή μεγάλα) λάθη που έχει κάνει σε επίπεδο διοίκησης, οι κεντρικές επιλογές της αφορούσαν τον γενικό προσανατολισμό της χώρας (ενσωμάτωση με τις δομές του δυτικού κόσμου, ευρωπαϊκός προσανατολισμός της χώρας, βασικές αρχές ελεύθερης οικονομίας ), κ.λπ.) είναι επί του παρόντος κοινές παραδοχές όλων των κυβερνώντων κομμάτων της χώρας, παρά όλες τις (κυρίως προεκλογικές) διαφορές. Αν και και για επιμέρους ζητήματα που αφορούν την έννομη τάξη, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, τις εργασιακές σχέσεις κ.λπ., οι απόψεις που επικρατούν στην ελληνική κοινωνία είναι πλέον πιο κοντά στις δικές της.
Αυτό που είναι ιδιαίτερα κρίσιμο (και χρήσιμο) για τη ΝΔ είναι ότι κατάφερε να διατηρήσει τα χαρακτηριστικά της ευρύτερης παράταξης. Όχι μόνο βάσει ιστορικών και ιδεολογικών υποθέσεων, αλλά και σε πιο πραγματιστικές. Η παράταξη των «νοικοκυραίων» για την οποία μίλησε κάποτε ο Ευάγγελος Αβέρωφ κι ας γίνεται αντιληπτή κάθε φορά διαχρονικά. Αυτό όμως συνοδεύεται από δραματική καθυστέρηση στη νεότερη ηλικία, καθώς όπως είπε η ΝΔ ακολουθεί τον δρόμο όλων των παραδοσιακών ευρωπαϊκών κομμάτων, που φαίνονται εξαιρετικά αδύναμα στη νέα εποχή. Η αντιμετώπιση αυτής της τάσης είναι η μακροπρόθεσμη προϋπόθεση για την επιβίωση του κόμματος ως κυρίαρχης δύναμης.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ο ιδρυτής της ΝΔ, Κωνσταντίνος Καραμανλής. Πολλά είναι τα στοιχεία που έχουν κάνει την ιστορική του εκτίμηση γενικά θετική. Τρεις ξεχωρίζουν: Ο δημοσιονομικός ορθολογισμός σε όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησής του. Ρεαλισμός – πραγματισμός όχι μόνο στα εσωτερικά, αλλά και στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, που ήταν σταθερά φιλοδυτική – φιλοευρωπαϊκή. Και κυρίως μια διαχρονική αποστροφή στον δημαγωγικό λαϊκισμό, που θεωρούσε κατάρα του έθνους.
Πολιτικές που αποκλίνουν από αυτό το πλαίσιο -ακόμη κι αν κάποιοι το αποκαλούν «λαϊκό» ή «πατριωτικό»- δεν είναι παρά μια «επιστροφή στις ρίζες» των παρατάξεων. Αντίθετα, αντιτίθενται θεμελιωδώς στην κληρονομιά του ιδρυτή, που η ιστορία έχει αποδείξει ότι είναι σωστή και χρήσιμη.
Ο κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.
