Έρευνα – Ανάλυση: καθηγ. Γιάννης Μανιάτης
Σε συνεργασία με τους διδάκτορες: Ι. Βούλγαρη, Α. Μανώλη, Κ. Δρίτς
Η παγκόσμια διάσκεψη για το κλίμα στο Ντουμπάι, COP28, μπορεί να απογοήτευσε το μεγαλύτερο μέρος της ανθρωπότητας, αλλά υπάρχουν ακόμα προοπτικές βελτίωσης. Η Ευρώπη και το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν αποτελέσει παράδειγμα σημαντικής μείωσης των εκπομπών αυξάνοντας παράλληλα το ΑΕΠ τους. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο τεκμηριώνει ότι η πορεία προς τις μηδενικές εκπομπές το 2050 θα αποφέρει καθαρά οφέλη +7% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Η Κίνα συνεχίζει να βλέπει ηλιακές εγκαταστάσεις ρεκόρ και μειώσεις τιμών, εμποδίζοντας παρόμοιες επενδυτικές προσπάθειες στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η γεωργική παραγωγή, που αναφέρθηκε για πρώτη φορά στο COP28, ειδικά η κτηνοτροφία, είναι πλέον ένας σημαντικός παράγοντας εκπομπών που πρέπει να αντιμετωπιστεί με υπευθυνότητα. Συνολικά, οι αντλίες θερμότητας λειτουργούν πλέον ως ο κύριος πυλώνας της θέρμανσης και ψύξης των νοικοκυριών στην Ευρώπη, με σταθερά ρεκόρ ετήσιων νέων εγκαταστάσεων. Η μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα είναι να δημιουργήσει μια εθνική στρατηγική για τη συμμετοχή στην παραγωγή εξαρτημάτων ή εξαρτημάτων των 45.000.000 αντλιών που θα εγκατασταθούν στην Ευρώπη έως το 2030.
Το παγκόσμιο ΑΕΠ προβλέπεται να αυξηθεί
Η εντυπωσιακή καθαρή αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά +7% έως το 2050 από τις πολιτικές μηδενικών εκπομπών είναι συγκρίσιμη με τις τρέχουσες πολιτικές, σύμφωνα με το ΔΝΤ. Η αύξηση κατά 9% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2050 θα μειωθεί κατά -2% του κόστους των μέτρων πολιτικής για τη μείωση των εκπομπών. Οι μεγαλύτερες πηγές κινδύνου είναι η ξηρασία και οι καύσωνες. Επομένως, η μετάβαση σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα, παρά τις επιμέρους αρνητικές επιπτώσεις, μειώνει τελικά τις φυσικές καταστροφές και συνεπώς το μακροοικονομικό κόστος.
ΕΕ. και το Ηνωμένο Βασίλειο πρωτοστατούν
Ενώ ο υπόλοιπος πλανήτης έχει αυξήσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου κατά +62% τα τελευταία 32 χρόνια (1990–2022), η Ευρωπαϊκή Ένωση, με -27%, κατατάσσεται στη δεύτερη θέση όσον αφορά τις μειώσεις, μετά το Ηνωμένο Βασίλειο, που πέτυχε εξαιρετική -46%. Η μεγαλύτερη ανάπτυξη παρατηρείται στην Κίνα (+285%), την Ινδία (+174%) και τη Βραζιλία (+88%). Παρόλο που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιτύχει μια σταθερή και μεγάλη μείωση (αυξάνοντας παράλληλα το ΑΕΠ της), απέχει ακόμα πολύ από τον στόχο μείωσης -55% έως το 2030.
Το «κλειδί» για φθηνότερα φωτοβολταϊκά
Το 2023, η Κίνα εγκατέστησε περισσότερες από δύο φορές περισσότερες φωτοβολταϊκές μονάδες από τις ΗΠΑ και την ΕΕ μαζί(!). Το «κλειδί» για τη μείωση των τιμών είναι η κολοσσιαία παραγωγική βάση στον τομέα των φωτοβολταϊκών, η οποία συνοδεύεται επιπλέον από ειδικές κρατικές επιδοτήσεις και επενδύσεις. Η μείωση -42% του κόστους ηλιακών φωτοβολταϊκών από τον Δεκέμβριο του 2022 έως τον Δεκέμβριο του 2023 (από 0,26 USD/W σε 0,15 USD/W) δημιουργεί τεράστια προβλήματα για τις φιλοδοξίες των ΗΠΑ και της ΕΕ. ανταγωνίζονται την Κίνα όσον αφορά το κόστος παραγωγής φωτοβολταϊκών.
Πώς η γεωργία επηρεάζει την ατμόσφαιρα
Συνολικά, η αγροτική παραγωγή παράγει περίπου 6 γιγατόνους (Gt) CO2 που ισοδυναμεί με την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το 44% αφορά ρύπους που προέρχονται από εντερική ζύμωση, το 17% τη διαχείριση κοπριάς (απόρριψη σε μεγάλες χωματερές ή απόρριψη σε λιμνοθάλασσες), το 14% την καλλιέργεια ρυζιού (παραγωγή ρύπων από αναερόβια χώνευση πλημμυρισμένων ορυζώνων) και το 14% τη χρήση τεχνητά λιπάσματα (άζωτο, φώσφορος, κάλιο). Το υπόλοιπο 11% προέρχεται από την καύση υπολειμμάτων καλλιεργειών και από πυρκαγιές/πυρκαγιές σαβάνας.
Κινεζική «ηλιακή» παντοδυναμία.
Μέσα σε μια δεκαετία (2010-2021) έγινε μια παγκόσμια ανατροπή στην Κίνα, εις βάρος της Ευρώπης, σε όλους τους τομείς των φωτοβολταϊκών πάνελ. Η Ευρώπη, από 80% ζήτηση πάνελ, μειώθηκε στο 20%, ενώ η Κίνα από 30% πολυπυρίτιο αυξήθηκε στο 80%. Η Κίνα παράγει το 80% των ηλιακών συλλεκτών στον κόσμο, διαθέτει το 85% της παγκόσμιας προσφοράς ηλιακών κυψελών και το 97% των γκοφρετών. Μόνο το 2023, η Κίνα θα εγκαταστήσει περισσότερη νέα ηλιακή δυναμικότητα από αυτή που παράγουν οι Ηνωμένες Πολιτείες από τη δεκαετία του 1970.
Το μέλλον της θέρμανσης στην Ευρώπη
Το 10% της ευρωπαϊκής κατανάλωσης ενέργειας προορίζεται για θέρμανση, εκ των οποίων το 1/3 προέρχεται από φυσικό αέριο. Ο κλάδος των αντλιών θερμότητας στην Ευρώπη συνέχισε να καταγράφει εγκαταστάσεις με ετήσια αύξηση 30%. Οι αντλίες θερμότητας αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής δράσης για το κλίμα σε οικιστικά και εμπορικά κτίρια. Σημαντικά ποσοστά εμφανίζονται στη Γαλλία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Γερμανία και τη Φινλανδία. Μέχρι το 2030, αναμένεται να εγκατασταθούν στην Ευρώπη 45.000.000 αντλίες θερμότητας.
