Έρευνα – Ανάλυση: Καθ. Γιάννης Μανιάτης
Σε συνεργασία με μεταπτυχιακούς φοιτητές: Ι. Βούλγαρη, Μ. Ζήση, Α. Μανώλη
Η «Κ» σε συνεργασία με τον κ. Γιάννη Μανιάτη, καθηγητή του Πανεπιστημίου Πειραιώς και διευθυντή του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών «Κλιματική κρίση και τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνίας», ανοίγει τον φάκελο «Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα – COP28» που θα πραγματοποιηθεί στις Ντουμπάι από 30 Νοεμβρίου 2023 έως 12 Δεκεμβρίου 20223. Μια φορά την εβδομάδα θα ενημερώνουμε τους αναγνώστες για την κλιματική κρίση, τον μεγαλύτερο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα. Η Παγκόσμια Διάσκεψη του Παρισιού (COP21) του 2015 συμφώνησε για πρώτη φορά σε νομικά δεσμευτικούς παγκόσμιους κλιματικούς στόχους για τη διατήρηση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας σε λιγότερο από 2°C πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Ωστόσο, οι μέχρι τώρα ενέργειες των κρατών δεν συμβάλλουν στην επίτευξη αυτών των στόχων, με εξαίρεση την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου τα περισσότερα κράτη μέλη (συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας) βρίσκονται σε καλό δρόμο. Οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές στη χώρα μας, συμπεριλαμβανομένων των πλημμυρών στη Θεσσαλία και των δασικών πυρκαγιών, αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη λήψης μέτρων για τη μείωση των εκπομπών αερίων, αλλά και την αύξηση της ανθεκτικότητας των δημόσιων υποδομών.
Ευέλικτο σε σχέση με τους κύριους στόχους
Πολύ κάτω από τη βασική γραμμή (3,6 στα 10), η Παγκόσμια Διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα θα αξιολογήσει την επίτευξη των 10 βασικών στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού. Οι στόχοι για το 2030 ήταν οι χειρότεροι (1/10), ενώ τα 3/10 αφορούσαν την υλοποίηση του Ταμείου Ζημιών και Ζημιών, του Παγκόσμιου Λογιστικού Μηχανισμού και της Τέχνης. 6 ενότητα 4 COP21 για τον μηχανισμό της παγκόσμιας αγοράς άνθρακα. Οι υψηλότερες βαθμολογίες (6/10) δόθηκαν στο πακέτο ενεργειακών μετασχηματισμών και στη δέσμευση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως για τη χρηματοδότηση αναδυόμενων και αναπτυσσόμενων οικονομιών.
Ταμεία για έρευνα και ανάπτυξη
Η χρηματοδότηση της ενεργειακής έρευνας και ανάπτυξης (Ε&Α) διπλασιάστηκε μεταξύ 1974 και 1980 και στη συνέχεια μειώθηκε για μια δεκαετία. Μετά το 2000, η ανάπτυξη ξεκίνησε κυρίως ως αποτέλεσμα της γενικής αύξησης των τιμών των ενεργειακών προϊόντων και του κρατικού ενδιαφέροντος για την ενεργειακή καινοτομία. Σε πραγματικούς όρους, οι χώρες του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας (ΙΕΑ) επενδύουν επί του παρόντος τα περισσότερα χρήματα (25 δισεκατομμύρια δολάρια) στην ενεργειακή έρευνα και ανάπτυξη τα τελευταία 50 χρόνια. Η εξαίρεση ήταν το 2009, όταν κατανεμήθηκαν επιπλέον 16 δισεκατομμύρια δολάρια βάσει του αμερικανικού νόμου για την ανάκαμψη και την επανεπένδυση.
Το κόστος της ρύπανσης είναι ανυπολόγιστο
Η ατμοσφαιρική ρύπανση προκαλεί 6 εκατομμύρια θανάτους ετησίως και το οικονομικό κόστος φτάνει τα 8 τρισ. δολάρια. Σε μια μελέτη του 2022 σε 131 χώρες, μόνο 13 από αυτές πληρούσαν τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για ετήσιες συγκεντρώσεις σωματιδίων PM2,5 μικρότερες ή ίσες με το όριο των 5 μg/m3. Η Λαχόρη με 97,4 μg/m3 και το Δελχί με 92,6 μg/m3 βρίσκονται στις χειρότερες θέσεις και έχουν συγκεντρώσεις 20 φορές υψηλότερες από τις οδηγίες. Το Ρέικιαβικ είναι στην καλύτερη θέση με 3,3 μg/m3, ενώ η Αθήνα είναι έκτη με 19,2 μg/m3.
Πρώτον, ένα αρνητικό αποτέλεσμα για την Κίνα
Η Κίνα είναι μακράν ο αρνητικός παγκόσμιος πρωταθλητής στις εκπομπές CO2 (σχεδόν 10 Gt ισοδύναμου άνθρακα), κυρίως λόγω της χρήσης άνθρακα στο ηλεκτρικό της σύστημα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες έρχονται στη δεύτερη θέση με τις μισές εκπομπές τους (5 Gt), με σχεδόν ισοδύναμες εκπομπές από πετρέλαιο και φυσικό αέριο και λιγότερες από τον άνθρακα, όπως και η Ρωσία (4 Gt). Οι 10 κορυφαίες χώρες εκπομπών αντιπροσωπεύουν το 75% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών εξόρυξης. Υπάρχει μια συνεχιζόμενη ισχυρή παρουσία του εξαιρετικά ρυπογόνου άνθρακα στο ενεργειακό μείγμα της Κίνας, της Αυστραλίας, της Ινδονησίας, της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής.
Επενδύουν στην πυρηνική ενέργεια
Συνολικά, περισσότεροι πόροι έρευνας και ανάπτυξης έχουν επενδυθεί στην πυρηνική ενέργεια από οποιαδήποτε άλλη τεχνολογία. Αύξηση 50% στα 10 χρόνια της δεκαετίας του 1970 και σταθερή πτώση μέχρι το 2002. Τώρα πολύ κάτω από τα επίπεδα του 1980. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξήθηκαν ραγδαία το 1980, με σταδιακή πτώση μέχρι το 2008 και μεγάλη αύξηση το 2009 (λόγω των ΗΠΑ), σταθεροποιώντας στο σημερινό επίπεδο των 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η εξοικονόμηση ενέργειας αυξήθηκε από 300 εκατομμύρια δολάρια το 1973 σε 2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2000, φτάνοντας τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια το 2021. Είναι σήμερα ο μεγαλύτερος αποδέκτης επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη στις χώρες μέλη του ΔΟΕ.
Έως και 6,8 χρόνια ζωής χάνονται ανά κάτοικο
Ο μέσος άνθρωπος στον πλανήτη μας θα μπορούσε να ζήσει επιπλέον 2,3 χρόνια εάν τα παγκόσμια επίπεδα ρύπανσης PM2,5 μειωνόταν με βάση τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), όπου το μέγιστο επίπεδο είναι 5 μg/m3. Σήμερα, στο Μπαγκλαντές το μέσο προσδόκιμο ζωής είναι 6,8 χρόνια μικρότερο, ακολουθούμενο από 5,3 χρόνια στην Ινδία, 4,6 χρόνια στο Νεπάλ και 3,9 χρόνια στο Πακιστάν. Το Κονγκό συμπληρώνει την πρώτη πεντάδα με 2,9 χρόνια εμπειρίας. Στις ΗΠΑ -που κατατάσσονται χαμηλά- το προσδόκιμο ζωής είναι 3,6 μήνες μικρότερο.