Σε πρώτη ανάγνωση, οι θηριωδίες που διαπράχθηκαν από Χαμάς Σε Ισραήλ Στις 7 Οκτωβρίου, κατέθεσαν μια ταφόπλακα στις ήδη ισχνές ελπίδες για μια λύση στη Μέση Ανατολή. Αλλά το μέγεθος της απάντησης του Ισραήλ σε Γάζα Αυτό οδηγεί σε αδιέξοδα που αποτελούν μέρος της συζήτησης για τις προοπτικές λειτουργικής συνύπαρξης ως το μόνο κανάλι σταθεροποίησης στην περιοχή. Στο πλαίσιο αυτό ξεχωρίζει η πρόταση που βασίζεται σε δύο κράτη, το Ισραήλ και την Παλαιστίνη, η οποία όμως παρουσιάζει δύο εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις.
Δημόσια συζήτηση
Μια άποψη είναι σταθερά ριζωμένη στο Τελ Αβίβ και θεωρεί ότι η συζήτηση για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους είναι εκτός τόπου και χρόνου, μόλις λίγους μήνες μετά τις 7 Οκτωβρίου. «Πώς μπορεί αυτό να είναι στην ημερήσια διάταξη όταν το Ισραήλ εξακολουθεί να γλείφει τις πληγές του, να θρηνεί τους νεκρούς του;» – ρωτήστε τους Ισραηλινούς αξιωματούχους που υποστηρίζουν την ηθική διάσταση.
Αναφέρονται εδώ -ως αποκαλυπτική- στη θέση των ηγετών της Χαμάς, σύμφωνα με την οποία στόχος της 7ης Οκτωβρίου ήταν η αλλαγή του συστήματος, επαναφέροντας ουσιαστικά στην ημερήσια διάταξη το Παλαιστινιακό. Υπό αυτή την έννοια, τονίζουν ότι μια συμφωνία – σε αυτό το σημείο – θα ισοδυναμούσε με τη δημιουργία ενός κράτους στα θεμέλια μιας ανείπωτης σφαγής αμάχων: “Τι σήμα θα στείλει αυτό σε άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις και καθεστώτα;”
Επιπλέον, το Ισραήλ δεν είναι βέβαιο εάν έχουν εμφανιστεί εναλλακτικές παλαιστινιακές δυνάμεις που θα καταδίκαζαν τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου και θα ήταν αξιόπιστος συνομιλητής στις διαβουλεύσεις, καθώς οι ηγέτες της Φατάχ και της Παλαιστινιακής Αρχής δεν κράτησαν αποστάσεις από τη Χαμάς. Σε κάθε περίπτωση, θα χρειαστεί χρόνος για να καταστεί σαφές ότι δεν υπάρχει καμία σχέση μεταξύ της 7ης Οκτωβρίου και της δημιουργίας ενός παλαιστινιακού κράτους.
Μια άλλη άποψη, που εκφράζεται από μετριοπαθείς Παλαιστίνιους και τρίτες χώρες, είναι ότι τα αστέρια μάλλον ευθυγραμμίζονται. Το δόγμα του Μπάιντεν για τη Μέση Ανατολή υποστηρίζει τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους, η Σαουδική Αραβία είναι έτοιμη να εξομαλύνει τις σχέσεις με το Ισραήλ και άλλες αραβικές χώρες – όπως η Αίγυπτος και η Ιορδανία – είναι καταρχήν πρόθυμες να συμμετάσχουν σε μια περιφερειακή συμφωνία που θα εγγυάται τόσο την ασφάλεια Οι Ισραηλινοί και οι φιλοδοξίες των Παλαιστινίων για εθνικό καθεστώς. Επιπλέον, σύμφωνα με την ίδια προοπτική, η αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους θα απομόνωσε τους πληρεξούσιους του Ιράν στην περιοχή και θα μείωνε την επιρροή της Τεχεράνης.
Η ενίσχυση της Παλαιστινιακής Αρχής με τις κατάλληλες εξουσίες θα ήταν ένα όχημα για μια ομαλή μετάβαση από τον ισραηλινό έλεγχο της Γάζας σε μια νέα παλαιστινιακή κυβέρνηση μέσω ενός συμφωνημένου μηχανισμού που θα παρείχε και στις δύο πλευρές τις απαραίτητες εγγυήσεις ασφαλείας.
Κοινή γνώμη
Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Gallup διαπίστωσε ότι το 65% των Ισραηλινών αντιτίθεται στη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους.
Σύμφωνα με άλλη δημοσκόπηση του Ισραηλινού Ινστιτούτου Δημοκρατίας, το 75% των Εβραίων Ισραηλινών πιστεύει ότι η κυβέρνηση της χώρας πρέπει να αντισταθεί στην πίεση για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα.
Η αλήθεια είναι ότι η επίθεση της Χαμάς πυροδότησε πολεμικά συναισθήματα στο κοινό στο Ισραήλ. Στο μυαλό των Ισραηλινών, η ημερομηνία της 7ης Οκτωβρίου επιβεβαίωσε αυτό που είπε κάποτε η πρώην πρωθυπουργός του Ισραήλ Γκόλντα Μέιρ: «Αν οι Άραβες δεν είχαν στρατό, θα είχαμε ειρήνη. Αν το Ισραήλ δεν είχε στρατό, θα καταστρεφόταν».
Φυσικά, για ορισμένους Ισραηλινούς, όπως ο Ehud Olmert, η δημοτικότητα σε θέματα εθνικής στρατηγικής δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα: όταν μετακινούνται οι ηγέτες, οι πολίτες ακολουθούν. Ο ίδιος πήρε μια μάλλον αντιδημοφιλή απόφαση το 2005, όταν ως πρωθυπουργός απέσυρε το Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας. Θεωρητικά, δεν πρέπει να καθορίζει τις επιλογές εξωτερικής πολιτικής, ούτε το γεγονός ότι, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη από το Παλαιστινιακό Κέντρο Πολιτικής και Έρευνας, το 72% των Παλαιστινίων είναι Παλαιστίνιοι, δεν πρέπει να δικαιολογεί μια τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς.
Ποιος θέλει δύο κράτη;
Μια λύση δύο κρατών στη Μέση Ανατολή προωθείται αυτή τη στιγμή από τις ΗΠΑ, μια σειρά από αραβικές χώρες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, δυνάμεις όπως η Αυστραλία και ο Καναδάς, καθώς και η Κίνα.
Μετά τις 7 Οκτωβρίου, οι συνθήκες για την υλοποίηση της ιδέας είναι ιδιαίτερα δυσμενείς, αλλά και οι διαθέσιμες εναλλακτικές είναι εξωπραγματικές. Η Χαμάς επιδιώκει να καταστρέψει το Ισραήλ. Το Ισραήλ από την πλευρά του -σε αυτή τη φάση- προωθεί την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης, τη διάλυση της Παλαιστινιακής Αρχής και την απέλαση Παλαιστινίων σε άλλες χώρες.
Η λογική διαχείρισης των συγκρούσεων που ακολούθησε η κυβέρνηση του Νετανιάχου την τελευταία δεκαετία, με στόχο τη διατήρηση του status quo επ’ αόριστον, έχει επίσης αποτύχει. Η ιδέα ενός κράτους -υπερεθνικού- στο οποίο οι Εβραίοι κάτοικοι θα ήταν μειονότητα φαίνεται επίσης παράλογη. Υπό αυτή την έννοια, που θεωρείται μη ρεαλιστική, μια λύση δύο κρατών είναι ίσως η πιο ρεαλιστική.
Ηθικός προβληματισμός
Ωστόσο, η 7η Οκτωβρίου ήταν η μεγαλύτερη τραγωδία που έπληξε τον εβραϊκό πληθυσμό μετά το Ολοκαύτωμα. Ο ηθικός προβληματισμός που εκφράζει αυτή τη στιγμή το Ισραήλ, καλώς ή κακώς, φαίνεται ανυπέρβλητος. «Ακόμη και πριν από τις 7 Οκτωβρίου, οι προοπτικές για την επίλυση βασικών ζητημάτων στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση, όπως τα σύνορα, η ασφάλεια, η αναγνώριση του Ισραήλ ως εβραϊκό έθνος-κράτος και το καθεστώς της Ιερουσαλήμ, ήταν ελάχιστες.
Η 7η Οκτωβρίου και αυτό που ακολούθησε θα τραυματίσει τις κοινωνίες απομακρύνοντάς τις από το περιβάλλον που απαιτείται για ουσιαστικές διαπραγματεύσεις. Ο βασικός παράγοντας εδώ είναι η έλλειψη ηγεσίας, τόσο από την ισραηλινή όσο και από την παλαιστινιακή πλευρά. Πρόκειται για ηγέτες που είναι αιχμάλωτοι της πολιτικής και της ιδεολογίας τους. Δεν τους ανήκουν οι διαπραγματεύσεις που ήταν το κλειδί για την επιτυχία στο παρελθόν -βλέπε τα πρώτα χρόνια του Όσλο- και δεν μπορώ να υποδείξω κανέναν μεσολαβητή που θα είχε τη θέληση, την ικανότητα και την υπομονή να καταλήξει σε μια λύση στο εγγύς μέλλον». είπε πρόσφατα “Κ” Aaron David Miller, βετεράνος του State Department με 25ετή εμπειρία στις αραβο-ισραηλινές διαπραγματεύσεις.
Βασικό σενάριο
Το «κλειδί» θα είναι ο βαθμός πίεσης που ασκούν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην ισραηλινή κυβέρνηση – ο Πρόεδρος Μπάιντεν έχει επικριθεί ότι δεν έχει ακόμη εξαντλήσει τα περιθώρια προς αυτή την κατεύθυνση – η οποία φαίνεται άκαμπτη στην αποδοχή ενός παλαιστινιακού κράτους με αυτούς τους όρους. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις αμερικανικές στρατιωτικές προμήθειες, ειδικά αφού αντιμετωπίζουν δύο παράλληλα μέτωπα: τη Χαμάς στη Γάζα και τη Χεζμπολάχ στο νότιο Λίβανο.
Αλλά η απόσταση που χωρίζει την Αμερική –και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα– που ζητά μια λύση δύο κρατών από τα γεγονότα στην περιοχή δείχνει τεράστια απόσταση. Επιπλέον, η Χαμάς συνεχίζει να κρατά άλλους 130 ομήρους, δίνοντας στην ισραηλινή κυβέρνηση τον έλεγχο της συνέχισης της στρατιωτικής επιχείρησης στη Γάζα, η οποία με τη σειρά της βαθαίνει το αδιέξοδο.
Με βάση τα τρέχοντα δεδομένα, η επικρατούσα άποψη είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να επιμείνουν στον τερματισμό των εχθροπραξιών, να επικεντρωθούν στην ανοικοδόμηση της περιοχής από την καταστροφή και να αναβάλουν τις προσπάθειες για μόνιμη επίλυση της σύγκρουσης στη Μέση Ανατολή, ενώ αναμένουν ότι οι συνθήκες θα είναι μεγαλύτερες. ευνοϊκός; Στην ιδανική περίπτωση, ο θυμός στην περιοχή θα υποχωρήσει και θα αναδυθεί νέα ηγεσία, δημιουργώντας ενδεχομένως μια νέα βάση για ουσιαστική διαβούλευση.
