Πριν λίγες μέρες, στη γιορτή των Πέτρου και Παύλου, ο π Νανά σήκωσε το ποτήρι του στο οικογενειακό τραπέζι. «Χρόνια πολλά στον αδερφό μου, μπαμπά», είπε. Ο πατέρας ήπιε μια γουλιά, κατέβασε το ποτήρι, έβαλε το κεφάλι του στα χέρια του και έκλαψε σαν μικρό παιδί. Μετά από λίγο, η Νανά άλλαξε θέμα.
Αυτό που ζουν είναι πολύ δύσκολο. Ένα διαφορετικό πένθος. Πριν από τρία χρόνια, σε ηλικία 35 ετών, ο Π. αποφάσισε να διακόψει κάθε δεσμό με την οικογένεια του πατέρα του. Αφορμή ήταν ο γάμος του. Δεν ήθελε να το μάθει η οικογένεια της νύφης κατάγεται από την Αλβανία. Τους είπε λοιπόν ότι ήταν ορφανός.
Η οικογένεια μένει Ελλάδα για πάνω από 30 χρόνια. «Ποτέ δεν έκρυψε την καταγωγή μας». η αδερφή του τον αποκαλεί «Κ».. «Αλλά φαίνεται ότι ήταν προϋπόθεση γάμου και ο αδερφός μου αποφάσισε ότι αυτό έπρεπε να κάνει: να θυσιάσει την οικογένειά του». Αυτά τα τρία χρόνια δεν επικοινώνησε ποτέ μαζί της και δεν απαντούσε στα μηνύματά της που τον ενημέρωναν για τα διάφορα προβλήματα υγείας που είχαν υποστεί οι γονείς τους. «Το ένα λεπτό είχα αδερφό και το άλλο όχι», συνεχίζει με πικρία η Νανά. – Ξέρεις πόσο κοντά ήμασταν;
ΑΥΤΟ Μαριέττα έχει άλλο πρόβλημα. Εδώ και δύο χρόνια παρακαλούσε τον 21χρονο γιο της να της συστήσει την κοπέλα του. «Δεν θέλω, δεν ξέρω γιατί», λέει. «Η κόρη μου λέει ότι μάλλον δεν θέλει, οπότε δεν τους ενοχλώ γιατί δεν μιλάω καλά». Τα δύο παιδιά δεν ήθελαν ποτέ πολλές, πολλές συνδέσεις με τη χώρα καταγωγής τους. «Δεν θέλουν την Αλβανία. Δεν θέλουν να πουν ότι προέρχονται από εκεί. Ήταν και οι δύο πολύ χαρούμενοι που η ταυτότητά τους δεν έδειχνε τον τόπο γέννησής τους ως Αλβανία. Να τους πω τι έγινε; Τώρα όλα έχουν αλλάξει. ΑΥΤΟ Χρήστος Μάστορας ήταν από γειτονικό χωριό!».
Αλήθεια έχουν αλλάξει τα πράγματα; Τα τελευταία χρόνια αρκετά νέα παιδιά μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς από την Αλβανία, που μπορεί να μην την έχουν επισκεφτεί ποτέ, μιλούν ελεύθερα και περήφανα για τη χώρα καταγωγής τους. Οι καλλιτέχνες κάνουν την καριέρα τους χωρίς να κρύβονται, γιατί στο παρελθόν η ταυτότητά τους, οι περισσότερες ομάδες στα σχολεία είναι μικτές, το λεξιλόγιο των νέων έχει συνυφαστεί και με αλβανικές λέξεις. Φαίνεται ότι μετά από χρόνια ρατσισμού, καταπίεσης, ενοχής και ντροπής, ήρθε επιτέλους ένα ευτυχισμένο και ευτυχισμένο. Δάσκαλος Ιλίρα Αλιάι, που γεννήθηκε στην Αλβανία, έζησε στην Ελλάδα και τώρα ζει στο Βερολίνο και εργάζεται στο Γερμανο-Ισραηλινό Ίδρυμα Ανταλλαγής Νέων, θεωρεί ότι αυτό είναι η μισή ιστορία. «Είναι μέρος της νέας αφήγησης για το πόσο καλό είναι Αλβανοί μετανάστες προσχώρησαν στην Ελλάδα. Είναι μια μοντέρνα πολιτική αντίληψη που όλοι είμαστε στην ευχάριστη θέση να μοιραστούμε, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ταιριάζει με την εμπειρία του κόσμου».
Η απόρριψη, λέει, είναι πολύ γνωστή στους Αλβανούς μετανάστες. «Είχαμε πολλούς τραυματισμούς στην οικογένεια. Η γενιά μου είναι η γενιά που απέρριψε τους γονείς της για να απαλλαγεί από την αλβανικότητά της. Σε κάποιο βαθμό συνεχίζεται. Ξέρω μια μικτή οικογένεια στην Ελλάδα – η μαμά είναι από την Ελλάδα και ο μπαμπάς είναι Αλβανός – με παιδιά στο δημοτικό σχολείο που δεν τους είπαν ποτέ ότι ο μπαμπάς τους ήταν από την Αλβανία. Το βρήκα τρομακτικό. Με άλλα λόγια, δεν πληγώθηκαν μόνο οι σχέσεις με τους γονείς μας, αλλά και με τα παιδιά μας». Όπως λέει η κ. Αλιάι, ακόμη και σήμερα η λέξη Αλβανός έχει βάρος.
«Μεγαλώσαμε μαζί»
ΑΥΤΟ Ροβένα Τσώρη, πρόεδρος της αλβανικής κοινότητας στην Ελλάδα, έχει μια διαφορετική εμπειρία. «Ακόμη και στο Διοικητικό Συμβούλιο Στην κοινότητά μας, έχουμε έναν άντρα που παντρεύτηκε Ελληνίδα πέρυσι, έχουν μαζί ένα παιδί και ζουν ευτυχισμένοι. Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλα παραδείγματα, αλλά η γενική εντύπωση που μπορεί να έχουμε είναι ότι οι ακραίες συμπεριφορές που υπήρχαν κάποτε δεν υπάρχουν πλέον. Τουλάχιστον δημόσια. Αν υπάρχουν, αποτελούν εξαίρεση. Έχουν περάσει τριάντα χρόνια, μεγαλώσαμε μαζί, συχνά αυτά τα ζευγάρια ήταν πρώην συμμαθητές ή συνάδελφοι. Έτσι κυλάει η ζωή. Θα έχετε οικογένεια εκεί που μένετε. Ανοίγεις το TikTok και βλέπεις μικτά ζευγάρια. Εκεί θέλουμε να πάμε».
Ενσωμάτωση
Η Ilira Aliai έχει δίκιο. «Ακόμη και η τέλεια ενσωμάτωση είναι πρόβλημα. Θα περιμένατε, για παράδειγμα, ότι οι Έλληνες δεύτερης γενιάς στη Γερμανία δεν θα συμβιβάζονταν με την ελληνικότητά τους; Πώς γίνεται σε 30 χρόνια αυτό το κομμάτι της αλβανικής ταυτότητας να μην σημαίνει τίποτα; Δεν πρόκειται για επιτυχημένη ενσωμάτωση, αλλά για μια ταυτότητα που τιμωρείται όταν βρίσκει χώρο να εκφραστεί; Τέλεια ενσωμάτωση δεν είναι αυτή στην οποία η αλβανικότητα του έθνους είναι κατάλοιπο του παρελθόντος, αλλά, αντίθετα, αυτή στην οποία η αλβανικότητα μπορεί να πάρει τη θέση της όχι μόνο στα σπίτια μας, αλλά και στη δημόσια σφαίρα. Στην πολιτική, στην τέχνη, στην εκπαίδευση, στα ΜΜΕ. Με θετικό πρόσημο και με χώρο για αντιφάσεις, παρεξηγήσεις και συνύπαρξη διαφορετικών αφηγήσεων».
