Συγγραφέας: Marc Champion
Τα αποτελέσματα των τουρκικών εκλογών αυτού του Σαββατοκύριακου προκάλεσαν έκπληξη, με εκατοντάδες χιλιάδες Τούρκους να τα γιορτάζουν ως νίκη της κοσμικότητας και τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Ekrem Imamoglu ως αναγέννηση της φιλελεύθερης δημοκρατίας που φέρνει ελπίδα όχι μόνο στη χώρα του αλλά σε όλο τον κόσμο. . Ίσως τελικά να είναι έτσι. Ωστόσο, αυτό σηματοδοτεί την αρχή μιας μάχης που δόθηκε από τους αντιπάλους του Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εναντίον του, αντί για έναν βέβαιο θρίαμβο.
Το «κλειδί» είναι τα οικονομικά
Ας ξεκινήσουμε με λόγους ελπίδας, γιατί για όποιον πίστευε στην απατηλή υπόσχεση μιας δημοκρατικής και ανοιχτής Τουρκίας, η τελευταία δεκαετία ήταν σταθερά σκοτεινή. Οι τοπικές εκλογές αυτού του Σαββατοκύριακου απέδειξαν ότι ακόμη και για τους πιο επιτυχημένους λαϊκιστές ηγέτες, η δύναμη της πολιτικής ταυτότητας μπορεί να μην είναι αρκετή εάν καταστρέψει την οικονομία.
Η κακοδιαχείριση ήταν ιδιαίτερα ορατή στην περίπτωση του Ερντογάν, καθώς έφερε την προσωπική ευθύνη για την καταστροφική νομισματική πολιτική ως «σήμα» στο πέτο του. Η πεποίθησή του – ενάντια σε όλες τις συμβουλές και στοιχεία – ότι η μείωση των επιτοκίων θα μείωνε αντί να αυξήσει τον πληθωρισμό αποδείχθηκε καταστροφική.
Την ίδια στιγμή, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Ιμάμογλου είχε καλύτερες επιδόσεις στις δημοσκοπήσεις από ό,τι περίμεναν ακόμη και οι ηγέτες του. Γνωστό ως CHP, το κόμμα του Τούρκου ιδρυτή Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ κέρδισε περισσότερες ψήφους σε εθνικό επίπεδο από το κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ή AKP, για πρώτη φορά από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο Ερντογάν πριν από περισσότερα από 20 χρόνια. Ο θερμοηλεκτρικός σταθμός παρείχε επίσης έλεγχο σε πολλές άλλες πόλεις και κωμοπόλεις. Ακόμη και ο Τούρκος πρόεδρος φαινόταν ταπεινωμένος από την εκλογική καταστροφή.
Το CHP το πέτυχε παρά την εγκατάλειψη των προσπαθειών να εκλέξει κοινούς υποψηφίους με άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης. Οι εκλογές είχαν καθαρά δημοτικό χαρακτήρα, αλλά στην Τουρκία – όπου η εξουσία είναι πλέον υπερβολικά συγκεντρωμένη στα χέρια του προέδρου – οι πόλεις παρέχουν ζωτικούς πόρους και υποστήριξη σε κάθε προσπάθεια ανάκτησης πολιτικής εξουσίας. Και για πρώτη φορά μετά από μια γενιά, η αντιπολίτευση έχει έναν αξιόπιστο υποψήφιο πρόεδρο της χώρας στον Ιμάμογλου.
Τέλος της σεζόν? Οχι τόσο γρήγορα
Αλλά τίποτα από αυτά δεν σημαίνει αυτόματα το τέλος της εποχής Ερντογάν. Ούτε σηματοδοτεί την άφιξη μιας υγιούς, κοσμικής δημοκρατίας στην Τουρκία. Υπάρχει ακόμα λίγος χρόνος για να γίνουν όλα αυτά.
Πρώτον, όπως οι δημοτικές εκλογές σε όλο τον κόσμο, αυτές στην Τουρκία δεν είναι πάντα αξιόπιστοι δείκτες για το πώς θα ψήφιζαν οι άνθρωποι στις εκλογές για την προεδρία ή την κυβέρνηση. Δεύτερον, δεν έχουν προγραμματιστεί εθνικές εκλογές (προεδρικές ή βουλευτικές) μέχρι το 2028, κάτι που θα δώσει χρόνο στον Ερντογάν να διορθώσει το οικονομικό του λάθος. Εξασφάλισε την επανεκλογή του ως πρόεδρος πέρυσι, συνεχίζοντας να διοχετεύει αρκετά χρήματα στο σύστημα για να αμβλύνει τις επιπτώσεις του αφανούς πληθωρισμού. Οι Τούρκοι πληρώνουν το πλήρες τίμημα αυτής της ιδεολογικής τρέλας μόνο όταν εξασφάλισε άλλη μια θητεία μεταβαίνοντας σε μια πιο ορθόδοξη ομάδα που κατευθύνει τη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική.
Με άλλα λόγια, ο Ερντογάν ήξερε ότι ερχόταν κάποια πολιτική έχθρα και το έβαλε στα σχέδιά του. Οι ξένοι επενδυτές έχουν αρχίσει να επιστρέφουν και ο Ερντογάν μπορεί, όπως είπε, να περιμένει ότι η σκληρή θεραπεία της δημοσιονομικής σύσφιξης θα λειτουργήσει και θα επιτρέψει την οικονομική ανάκαμψη πολύ πριν από τις επόμενες εκλογές. Δεν είναι αδύνατο να αναγκαστεί να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, αν και είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς σήμερα πώς θα μπορούσε να συμβεί αυτό. Όπως είπε ο πρόεδρος στην ομιλία του αποδεχόμενος την ήττα: «Θα σηκωθούμε, δεν θα σηκωθούμε. Η 31η Μαρτίου δεν είναι το τέλος για εμάς, είναι στην πραγματικότητα ένα σημείο καμπής».
Ασάφεια
Η κατεύθυνση του Ερντογάν τώρα είναι κρίσιμη και παραμένει ασαφής. Φαίνεται πιθανό ότι θα επιμείνει σε μια πιο υπεύθυνη οικονομική πολιτική, αλλά ταυτόχρονα θα διατηρήσει τον έλεγχο των περισσότερων μέσων ενημέρωσης και όλων των κρίσιμων θεσμών, γεγονός που του δίνει ευρείες εξουσίες να διαμορφώνει τις εξελίξεις. Θα έχει επίσης όλα τα εργαλεία που χρειάζονται για να περιθωριοποιήσει τους πολιτικούς αντιπάλους εάν αποφασίσει να τα χρησιμοποιήσει.
Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, συμπρόεδρος του Κουρδικού Λαϊκού Δημοκρατικού Κόμματος (HDP), καταδικάστηκε σε φυλάκιση με πλαστές κατηγορίες το 2016, ένα χρόνο αφότου οδήγησε το κόμμα του στο κοινοβούλιο με μεγάλα περιθώρια που κόστισαν στο ΑΚΡ την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία εκείνη την εποχή. Παραμένει στη φυλακή παρά τις πολιτικές καταγγελίες και τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το οποίο έκρινε ότι η κράτησή του είχε πολιτικά κίνητρα. Ο ίδιος ο Ιμάμογλου κατηγορήθηκε για εξύβριση μελών της τουρκικής εκλογικής επιτροπής, κάτι που μπορεί να τον εμποδίσει να υπηρετήσει ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης.
Μετά από όλα τα προηγούμενα ψεύτικα «ξημερώματα» στην Τουρκία, όταν και οι επικριτές του Ερντογάν πίστεψαν ότι τελικά είχε κάνει ένα τόσο μεγάλο λάθος από το οποίο δεν μπορούσε να συνέλθει, υπήρξε εντατικοποίηση των προσπαθειών του εθνικού ισχυρού άνδρα και εκ νέου κατακερματισμός του εκλογικό σώμα υπέρ του. Και ενώ τα πράγματα είναι διαφορετικά αυτή τη φορά, θα ήταν σοφό να θυμηθούμε τι σημαίνει η σχεδόν απόλυτη εξουσία που κατέχει και πόσο πιο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις ανεξάρτητους θεσμούς παρά να τους καταστρέψεις.
Το αποτέλεσμα του Σαββατοκύριακου μπορεί να ωθήσει τον Ερντογάν να επιδείξει αυτοσυγκράτηση, αλλά αυτό φαίνεται σαν ευσεβής πόθος. Πρώτον, το μερίδιο των ψήφων που κέρδισε η μεγάλη κουρδική μειονότητα της Τουρκίας ήταν και πάλι αρκετά μεγάλο για να εξασφαλίσει ένα ισχυρό μπλοκ βουλευτών εχθρικό προς τον πρόεδρο σε οποιεσδήποτε κοινοβουλευτικές εκλογές, κάτι που μπορεί να μην είναι καλό για τη μεταχείριση των μειονοτήτων. Ο Ερντογάν μπορεί να απαντήσει στοχοποιώντας τους Κούρδους για να κερδίσει ψήφους από τους Τούρκους εθνικιστές.
Εξίσου σημαντικό, αν και το CHP κέρδισε τις περισσότερες ψήφους στη χώρα, περίπου 38% έναντι 35,5% του AKP, αυτή η διαφορά ήταν μικρότερη από την πιθανή στροφή των ισλαμιστών ψηφοφόρων του AKP στο Νέο Κόμμα Πρόνοιας, το οποίο έκανε την πρώτη του εκλογική εμφάνιση. Ο Ερντογάν μπορεί να αποφασίσει ότι έχει περισσότερες πιθανότητες να κάνει τους σκληροπυρηνικούς θρησκευτικούς ψηφοφόρους να τον υποστηρίξουν ή τον διάδοχό του στον επόμενο γύρο των προεδρικών εκλογών παρά να κερδίσει ξανά ψήφους που αυτομόλησαν στο CHP.
Ο Ερντογάν ήταν αγαπημένος άλλων ισχυρών λαϊκιστών που διακινδύνευσαν πολιτιστικούς πολέμους για να τους φέρουν στην εξουσία. Τα θεαματικά οικονομικά του λάθη θα έπρεπε να του είχαν κοστίσει την θητεία του πέρυσι, αλλά αυτό δεν συνέβη – και μάλλον είναι ασφαλής προς το παρόν, πράγμα που σημαίνει πολιτικούς αντιπάλους και τους τουρκικούς δημοκρατικούς θεσμούς μάλλον όχι.
Παραγωγή – Επιμέλεια – Επιλογή κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος
