Χόλιγουντ 1945. Η εθιμοτυπία του δίσκος αυτήν Πυρηνική εταιρεία με αυτό τραγούδι «Τ, πες μου, αρσενικό“απόκρυψη διάταξης”Τι ακολουθεί;“Από Αμερικανός κιθαρίστας τζαζ, συνθέτης και τραγουδιστής Slim Gaillard (1916-1991)που το ηχογράφησε με το κουαρτέτο του. Ένα μεγάλο μέρος της αγαπημένης μελωδία αυτήν Σμύρνη ακούγεται παράδοξο και αστείο με το αλλαγμένο κείμενο:
Τι γίνεται με εσένα, τι συμβαίνει με μένα / Lucky Strat, Camilo ή μαύρο /
Τι σε περιμένει από που έρχομαι / Είτε από το Καρατάσι, φως μου, είτε από τον Κορδελιό.
ΑΥΤΟ ερευνητής Αλκιβιάδης Καλυβιώτης εξηγεί ότι η απάντηση βρίσκεται στη βιογραφία του Slim Gaillard. Γεννήθηκε σε Ντιτρόιτ, Ηνωμένες Πολιτείεςήταν παιδί του Α Έλληνας ναύτης και μια φορά Αφροκουβανέζικηενώ κατά μια άλλη εκδοχή γεννήθηκε σ Κούβα και μεγάλωσε στο Ντιτρόιτ. Ωστόσο, όλοι συμφωνούν ότι όταν ήταν μικρός, ο πατέρας του τον έπαιρνε ταξίδια. Ένας από αυτούς ήταν μέσα Κρήτηόπου κατά λάθος ξεχάστηκε όταν το σκάφος έφυγε νωρίς. Η σύντομη παραμονή του στο νησί κράτησε έξι μήνες και εκεί αναγκάστηκε να εργαστεί για να ζήσει και να μάθει λίγα ελληνικά.
Οι πρώτες γραμμές ενός αγαπημένου ρομαντισμού “Τι ακολουθεί;ήταν γνωστά πριν από το 1922 και τραγουδήθηκαν στη Σμύρνη, ενώ μερικά από τα εναπομείναντα δίστιχα τραγουδιών φαίνεται να έχουν προστεθεί στο Ελλάδα μετά Μια μικρή καταστροφή στην Ασία. Δεν είναι γνωστό ποιος το έγραψε, εξετάζεται σήμερα κλασική Σμύρνη, Καρσιλαμάς αναφέρεται στην πρώτη του ηχογράφηση Jerzy Vidalis το 1926 ο συρτός χαρακτηρίστηκε αργότερα και αργότερα ρεμπέτικα. Έχει πολλές ηχογραφήσεις στην Ελλάδα και, μετά το 1940, δύο στην Αμερική.
Αυτή είναι μια από τις πολλές ιστορίες τραγουδιών αυτής της τελευταίας βιβλίο Με Αριστομένη Καλυβιώτη με τίτλο “Τραγούδια της Σμύρνης – 2» (έκδοση του Μικρασιατικού Συλλόγου Δήμου Νέστου “Η Αγία Φωτεινή”). Μια ενδιαφέρουσα μελέτη τα συμπληρώνει και τα εμπλουτίζει προηγούμενη έκδοση “Izmir – Musical Life 1900-1922” που κυκλοφόρησε πριν από 22 χρόνια. Το νέο του έργο καταγράφει τη διαδρομή των τραγουδιών που ακούγονται στη Σμύρνη και σε άλλα αστικά κέντρα από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τις μέρες μας Μικρά Ασία.
Οχι. Ο Καλυβιώτης σπούδασε πολιτικός μηχανικός, αλλά από το 1975 παρασύρθηκε από τις χάρες του λαϊκού πολιτισμού και συλλέγει και ερευνά τη μουσική μας παράδοση. Και τι δεν έχει γράψει από τότε: βιβλία Για κάνει ηχογραφήσεις στη Θεσσαλονίκη τα έτη 1903-1912 για φιλολογία μαγικά και χασικλιδικά τραγούδια του Αιμίλιου Σαββίδη – ένας από τους πιο γνωστούς δημιουργούς του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού. Ένα βιβλίο για παιχνίδια – ηχητικά αντικείμενα που περιλαμβάνονται στις συλλογές του μαζί με λαϊκά μουσικά όργανα, δίσκους γραμμοφώνου, παρτιτούρες, γκραβούρες, ηχητικά αντικείμενα, καρτ ποστάλ κ.λπ. Μια ενδιαφέρουσα εκδοχή για σπάνιες ηχογραφήσεις μικρών εταιρειών 1905-1930αλλά και για τη μουσική ζωή της Σμύρνης κ.λπ.
Στις 400 σελίδες του βιβλίου «Τραγούδια της Σμύρνης – 2», ο συγγραφέας πολύ μεθοδικά μεταφέρει τον αναγνώστη στη μυρωδάτη μουσική βάση της Σμύρνης από πριν το 1922 μαζί με τον κοινωνικό της πλούτο. Τραγούδια που χαρακτηρίζονται από μεγάλη στιλιστική ποικιλομορφία, από «ελαφριά» και λυρικά μέχρι λαϊκά και «εισαγόμενα» από γειτονικές και μη. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, αυτή η ποικιλομορφία αντανακλάται στον γενικό ορισμό του λεγόμενου Σμυρναίικα τραγούδια και είναι το βασικό τους χαρακτηριστικό. «Είναι κυρίως μέσα από τα λαϊκά τραγούδια στο «ύφος» που μπορούμε να δούμε την επιρροή που είχαν στο ρεμπέτικο και στο λαϊκό μας τραγούδι και κατ' επέκταση στη σύγχρονη ελληνική μουσική».
Τα περισσότερα από όσα καταγράφονται στην έκδοση ηχογραφήθηκαν στη Σμύρνη ή στο Κωνσταντινούπολη πριν το 1922. Ο ερευνητής παραθέτει σχόλια και πολύτιμες δημοσιεύσεις σε τραγούδια, αναφορές στα μουσικά δρώμενα της Σμύρνης και της Κωνσταντινούπολης, αλλά και Σύρουαυτήν από την Αθήναακόμα και αυτή Αμερικήπαρουσιάζοντας την ταυτόχρονη κυκλοφορία αυτών των τραγουδιών σε άλλες εθνότητες μιας ευρύτερης περιοχής Ανατολική Μεσόγειος (Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι και τα λοιπά.).
Ο αναγνώστης παρακολουθεί το μουσικό κλίμα εκείνης της εποχής και, κυρίως, τη διαδρομή αυτών των τραγουδιών από τις πρώτες ηχογραφήσεις μέχρι σήμερα. Εμφανίζεται, μεταξύ άλλων, σε ελληνόφωνες ηχογραφήσεις της Αμερικής και η σύνδεσή τους με ηχογραφήσεις από τη Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, στο θέμα των τραγουδιών, στο κεφάλαιο που είναι αφιερωμένο στο πατριωτικά τραγούδια από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και τα λοιπά.
Ο ρομαντισμός εκείνων των εποχών
Επικεντρώθηκα σε τραγούδια για τα κορίτσια της Σμύρνης και ερωτικά τραγούδια εκείνης της εποχής. Η ομορφιά και η χάρη της Σμύρνης υμνήθηκε από πολλούς ταξιδιώτες που επισκέφτηκαν τη Σμύρνη πριν από το 1922. Και όπως σημειώνει ο Αριστομένης Καλυβιώτης, η ελεύθερη μετακίνηση και συμμετοχή των Ελληνίδων και άλλων μη Τουρκάλων στην κοινωνική ζωή της Σμύρνης ήταν ένα πρωτοποριακό γεγονός για την ανατολική πόλη, όπου Τούρκοι είχαν πάντα καλυμμένα τα πρόσωπά τους και έμεναν κλεισμένα στο σπίτι τις περισσότερες φορές.
Παλιές δημοσιεύσεις αντικατοπτρίζουν την αντίληψη των καιρών. Όπως και το άρθρο ενός δημοσιογράφου Ε. Παρασκευόπουλος ΣΕ Σενάριο εφημερίδας το 1904: «Η Σμυρνιά, γνωστή και ως νοικοκυρά, δεν ξεχνά ούτε στιγμή τα στολίδια της. Ανά πάσα στιγμή, αν περάσετε μπροστά από το σπίτι της, θα τη βρείτε στολισμένη σε όλα», όπως και τα σχόλια του συναδέλφου του Κώστα Καραμούζη το 1919, ο οποίος στην απάντησή του από τη Σμύρνη τόνισε: «Η Σμύρνη έχει ζεστό Έλληνα, Ευρωπαϊκή φιγούρα, ένα ανατολίτικο σκέρτσο».
Ο αναγνώστης ακολουθεί τον δρόμο των τραγουδιών από τις πρώτες τους ηχογραφήσεις στη Σμύρνη, την Κωνσταντινούπολη και την Αμερική.
Ένα από τα πιο δημοφιλή τραγούδια ήταν “Σμυρνιοπούλα», «κλασικό δείγμα δυτικής επιρροής στους ήχους της Σμύρνης», η οποία, παρά την ιταλική της καταγωγή, πολιτογραφήθηκε ελληνική, δείγμα της πολυεθνικότητας της συγκεκριμένης πόλης. Μάλιστα διαδόθηκε γρήγορα και ηχογραφήθηκε σχεδόν ταυτόχρονα στην Αμερική. “Κορδελιώτισσα”, γνωστό μέχρι σήμερα, εστιάζει σε κορίτσια από Ταινίαπροάστιο της Σμύρνης. Η πρεμιέρα αυτού του τραγουδιού έγινε στην Κωνσταντινούπολη το 1911, και από τότε πολλά από τα έργα του έχουν παιχτεί στη Νέα Υόρκη το 1916, και Βαμβακάρι το ηχογράφησε το 1960.
“Burnovalia”
Τα κορίτσια από τις κοντινές πόλεις υμνήθηκαν επίσης σε τραγούδια. “Γκιοζτεπέλια» αναφέρεται στα κορίτσια του Παραλία Γκιόζε Τεπέ“Πριγκίπισσα» σε κορίτσια από Πριγκηπονήσιαδημοφιλής”Αγγλίδα“στα κορίτσια του αγγλικού χωριού της Σμύρνης, σύμφωνα με”Μπουρνάλια» έχει πλούσια δισκογραφία από τις αρχές του 20ου αιώνα. μέχρι σήμερα.
Η «Κορδελιώτισσα» ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά στην Κωνσταντινούπολη το 1911, στη Νέα Υόρκη το 1916 και στην Αθήνα από τον Μάρκο Βαμβακάρη το 1960.
«Τα κορίτσια του Burnowa μιλούν πάρα πολύ αγγλικά, αλλά υπάρχουν και πολλές νεαρές γυναίκες ανάμεσά τους, μελαχρινή, με έβενο μαλλιά και γυαλιστερά μάτια, ελληνιστικής ομορφιάς…» – αυτές ήταν οι εντυπώσεις του Κ. Καραμούζηςενώ ο Ο Σμυρνιός δημοσιογράφος Παντελής Καψής το 1948 έγραψε στο “ΕμπρόςΟι δικές του εντυπώσεις για το πάρτι Μπουρνόβα: «Καμάρωνε, και δικαίως, ότι είχε τους καλύτερους χορευτές της Ανατολής, τις καλύτερες τραγουδίστριες και τα πιο όμορφα κορίτσια. (…) Με σώμα τόσο εύπλαστο όσο η Άρτεμις, με τεράστια μάτια και μαλλιά της Βηθλεέμ που θα ζήλευε η Magdalena. Η Burnovalia όφειλε την ομορφιά της στο νερό. Ενέπνευσε εμπιστοσύνη».
Μέχρι και τραγούδια γράφτηκαν για τους Παραμάνους της Σμύρνης. Αυτά τα κορίτσια – σημειώνει ο συγγραφέας – κατάγονταν συνήθως από τα νησιά του Αιγαίου και έρχονταν στη Μικρά Ασία για να δουλέψουν. Αν και οι νταντάδες έκαναν και άλλες δουλειές εκτός από το τάισμα, «πρέπει να διακρίνονται από τις υπηρέτριες, που συνήθως ονομάζονταν σκλάβες». Βέβαια, η ζωή τους δεν ήταν πάντα τόσο ειδυλλιακή όσο τους απεικόνιζαν οι ποιητές της εποχής.
Αν και ο Αριστομένης Καλυβιώτης ασχολείται με την παραδοσιακή ελληνική μουσική, τα δημοτικά-αστικά τραγούδια της Σμύρνης και των Ρεμπετιανών, έρευνες και ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια, δεν περίμενε ποτέ ότι πολλά από αυτά τα τραγούδια θα διαδίδονταν τόσο ευρέως και θα είχαν τόσο μεγάλο ενδιαφέρον. έχει κυκλοφορήσει πολλές από τις επαναλήψεις τους μέχρι σήμερα. Είναι προφανές -τονίζει στον επίλογο- ότι τα τραγούδια της Σμύρνης συγκινούν ακόμη νεότερες γενιές.
