Στη μέση της ανατολικής πλευράς του διάζωμα ΠαρθενώναςΟπου Θεοί του Ολύμπουβλέπουμε και τον Θεό Ήφαιστος. Καθισμένος με τα βακτήρια κάτω από τη μασχάλη του, κάθισε δίπλα στην αξιοσέβαστη θεά Αθήνα. «Η εθνική αφήγηση της Ελλάδας βασίζεται σε ιδανικές απόψεις του παρελθόντος που αναπτύχθηκαν στην Ευρώπη μετά την Αναγέννηση, κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού και ιδιαίτερα με το ρομαντικό κίνημα», τονίζει. Μάνθα Ζαρμακούπηδάσκαλος Ρωμαϊκή Αρχιτεκτονική στο Τμήμα Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια. «Όταν μιλάμε για ελληνική αρχαιότητα, συνήθως εννοούμε τέλεια μνημεία και αψεγάδιαστα, μυώδη σώματα. Υπήρχε συμβολισμός πίσω από αυτές τις αναπαραστάσεις, αυτά τα σώματα δεν αντιστοιχούσαν απαραίτητα στην πραγματικότητα. Οι αρχαίοι ήταν πολύ πιο περιεκτικοί. Νομίζω ότι λάτρευαν ένα αξιοθρήνητος Θεός μέσα Δωδεκάθεος. Και όταν η πομπή μπήκε στην Ακρόπολη, στο Μεγάλη Παναθήναιαόλοι συγκεντρώθηκαν ως κοινότητα, ανεξάρτητα από τις φυσικές τους ικανότητες».
“Στην εγκατάσταση”Αρχαιολογία αναπηρίας”, που φιλοξενείται εδώ και δύο μέρες στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και το οποίο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην κεντρική έκθεση 17η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής της Βενετίας το 2021, Ντέιβιντ Γκίσενιστορικός και θεωρητικός της αρχιτεκτονικής, υψ Τζένιφερ Στάγκερ, κλασική αρχαιολόγος, και η Μάνθα Ζαρμακούπη, αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας και ιστορικός αρχιτεκτονικής, προσπάθησαν να προσεγγίσουν το παρελθόν χωρίς τους περιορισμούς που επιβάλλει η σύγχρονη αντίληψη της αναπηρίας. Ήταν η δική τους απάντηση στο θεμελιώδες ερώτημα: «Πώς θα ζήσουμε όλοι μαζί;». που ρώτησε Χασίμ Σαρκής αρχιτέκτονες, κοινωνιολόγους, αρχαιολόγους, σχεδιαστές και καλλιτέχνες. «Δεν φοβήθηκες ότι η λέξη αναπηρία στον τίτλο θα τρόμαζε πολύ κόσμο», τη ρωτάω. «Η χρήση αυτής της λέξης, τόσο στα ελληνικά όσο και στα αγγλικά (αναπηρία), ήταν συνειδητή επιλογή. Ο συνδυασμός αναπηρίας με βρισιές είναι κοινωνικό πρόβλημα. Πρέπει να αλλάξουμε μυαλά, όχι λόγια».
Αφετηρία για την έρευνα ήταν η Ακρόπολη, ένα μνημείο που είναι δυσπρόσιτο. «Οι ακροπόλεις χτίζονταν πάντα σε απόκρημνα σημεία για αμυντικούς σκοπούς και αυτός ήταν ο λόγος της ύπαρξής τους. Ωστόσο, όταν χτίστηκε ο Παρθενώνας, οι Αθηναίοι δημιούργησαν μια ράμπα για τη μεταφορά υλικών, η οποία στη συνέχεια λειτούργησε ως μονοπάτι για όλους. Η Μάνθα Ζαρμακούπη εξηγεί ότι η αρχαία Αθήνα δεν χαρακτηρίζεται από συμμετοχικότητα επειδή έδειξε μια ευαισθητοποίηση σε αυτό το συγκεκριμένο θέμα παρόμοια με αυτή των σύγχρονων κοινωνιών – αν και υπάρχουν, για παράδειγμα, πηγές που επιβεβαιώνουν ότι η πόλη παρείχε επιδόματα στους κατοίκους της με αναπηρία – αλλά επειδή οι διχασμοί που περιθωριοποιημένα άτομα Τα άτομα με κοινωνική αναπηρία γεννήθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα με τη βιομηχανική επανάσταση. Εκείνη την εποχή, τα άτομα με κινητικές δυσκολίες ή άλλες δυσκολίες θεωρούνταν ότι είχαν αναπτυξιακές καθυστερήσεις.
«Η αναπηρία δεν είναι σωματικό χαρακτηριστικό. Η αναπηρία είναι ταυτότητα. Γίνεσαι ανάπηρος όταν αποκλείεσαι από την κοινωνία με βάση ιατρική βεβαίωση, με το πρόσχημα της αναπηρίας», υποστηρίζουν. Ωραία πατατάκια (Γρηγόρης Χρυσικός ΚΑΙ Σπύρος Δαντανίδης) στον λογαριασμό σας στο Instagram.
«Και ο Θεός βοηθός»
Ο Έλληνας συνδημιουργός της έκθεσης, ο οποίος κλήθηκε να αναλάβει καθήκοντα στο ул Μετσόβιο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιοεπικοινώνησε με δύο ακτιβιστές (σχολιάζουν με χιουμοριστικό και αιχμηρό τρόπο τι σημαίνει να ζεις με αναπηρία σε μια πόλη όπου δεν υπάρχεις) και τους ζήτησαν βοήθεια για την προώθηση της έκθεσης κατά την παρουσίασή της Μουσείο Παύλου και Αλεξάνδρας Κανελλοπούλου, το περασμένο καλοκαίρι στην Πλάκα. «Πάμε να μας βοηθήσει ο Θεός», ακούγονται να λένε στην ηχογράφηση καθώς οδηγούν στα πεζοδρόμια με τα αυτοκίνητά τους.
Ανελκυστήρας Ακρόπολης και Ράμπα Παυσανίας
«Το Μουσείο Κανελλοπούλου, που ήταν ο τρίτος σταθμός της έκθεσης, μετά τη Βενετία και την Πίζα, επιλέχθηκε επίσης για τη θέση του, καθώς έχει θέα σε ανελκυστήρα που έχει εγκατασταθεί για να διευκολύνει την πρόσβαση στο μνημείο της Ακρόπολης. Μας ενδιέφερε αυτή η σημειολογία», σημειώνει η Μάνθα Ζαρμακούπη. «Δεν έδωσε λύση η νέα κυλιόμενη σκάλα;» ρωτάω έκπληκτος. «Σίγουρα εξυπηρετεί τις ανάγκες προσβασιμότητας, αλλά δεν επιτρέπει σε όλους να βιώσουν την αναρρίχηση ως συλλογική εμπειρία. Αυτή είναι μια λύση, αλλά δεν πρέπει να χαρακτηρίζεται ως καθολική λύση, καθώς απομονώνει άτομα με κινητικές δυσκολίες. Αυτό είναι πολύ κοινό στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Όταν μιλάμε για συμπερίληψη, θα πρέπει να προβλεφθεί στην αρχική μελέτη, όχι ως μεταγενέστερη σκέψη».
Στην έκθεση, τρεις ερευνητές βασίζονται στην αφήγηση του περιηγητή και γεωγράφου Παυσανία, ο οποίος περιγράφει την ανάβαση από την Αγορά στην Ακρόπολη κατά μήκος της περίφημης ράμπας και την ανασυνθέτουν σε γλώσσες και μορφές που σχετίζονται με τη σωματική βλάβη και την εμπειρία της (απτική αναπαραστάσεις, ηχητικές αφηγήσεις, αφηγήσεις νοηματικής γλώσσας), προσκαλώντας τους επισκέπτες σε μια διαφορετική εμπειρία αρχαίας τέχνης και αρχιτεκτονικής. Όλα αυτά τα στοιχεία που αναφέρει ο Παυσανίας στο κείμενό του, δηλαδή η ράμπα, ο σπασμένος βράχος στον οποίο στέκονταν οι Αθηναίοι, η Πινακοθήκη, δεν υπάρχουν πια, εκτός αν είναι περιγραφικά. «Ακόμα κι εμείς που βλέπουμε, που ακούμε, που μπορούμε άνετα να περπατήσουμε στην Ακρόπολη, δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε. Αποφασίζουμε λοιπόν να τα ανασκευάσουμε σε μορφές και γλώσσες που δημιουργήθηκαν από άτομα με αναπηρία και για άτομα με ειδικές ανάγκες, προσπαθώντας να τα συμπεριλάβουμε όλα στην αφήγηση της Ιστορίας.
Αποκατάσταση
Αυτή τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για την αποκατάσταση της αρχαίας ράμπας, λέει η κ. Ζαρμακούπη. «Όταν μιλάμε για ορατότητα αναπηρίας, θα πρέπει να βεβαιωνόμαστε ότι υπάρχει η υποδομή και οι εκπρόσωποι της ομάδας αναπηρίας θα πρέπει επίσης να έχουν γνώμη για το ποιο είναι το καταλληλότερο. Δεν υπάρχουν λύσεις για όσους δεν τις έχουν».
Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (http://www.amth.gr), έως 15 Ιουνίου 2024
