Η κλιματική αλλαγή μέσω του ήλιου γίνεται όλο και περισσότερο αισθητή, απειλώντας την υγεία μας «βομβαρδίζοντας» το δέρμα μας με ακτινοβολία πιο έντονα και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Πως; Η φυσική «ασπίδα» της Γης, το στρώμα του όζοντος που απορροφά την υπεριώδη ακτινοβολία (UV), μειώνεται δραματικά και η αποτελεσματικότητά του περιορίζεται ανάλογα.
Ως εκ τούτου, ειδικοί επιστήμονες τονίζουν την ανάγκη χρήσης ατομικού προστατευτικού εξοπλισμού, καθώς αναμένουν μεγαλύτερη ζημιά από την έκθεση στον ήλιο, που θα οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, ιδιαίτερα της πιο επικίνδυνης μορφής του: του μελανώματος. Η συχνότητα αυτής της πάθησης αυξάνεται παγκοσμίως εδώ και έξι δεκαετίες και αν δεν αλλάξει κάτι δραστικά, η κατάσταση δεν θα βελτιωθεί. Υπολογίζεται ότι περισσότερα από 1.000 νέα κρούσματα της νόσου διαγιγνώσκονται κάθε χρόνο στην Ελλάδα, έναντι περίπου 400 που εντοπίστηκαν κατά μέσο όρο τα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα. Η αποφυγή του άμεσου και απροστάτευτου ηλιακού φωτός μεταξύ 11:00 π.μ. και 16:00 μ.μ., η αναζήτηση σκιάς σε εξωτερικούς χώρους, η χρήση καπέλου και προστατευτικής ενδυμασίας και ιδιαίτερα η σωστή χρήση αντηλιακών με υψηλό δείκτη προστασίας παραμένουν οι βασικές αρχές της φωτοπροστασίας. Οι ειδικοί μας υπενθυμίζουν ότι ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε, ανεξαρτήτως τύπου δέρματος, και ότι όλοι χρειαζόμαστε κάποια μορφή προστασίας, ειδικά στις σημερινές περιβαλλοντικές συνθήκες.
Ταλαντεύομαι
Όπως είπε ο Αλέξανδρος Στρατηγός, καθηγητής δερματολογίας – αφροδισιολογίας στο ΕΚΠΑ, διευθυντής Α' Πανεπιστημιακής Δερματολογικής Κλινικής στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» και πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας, «ο ήλιος είναι φίλος μας, χρειαζόμαστε η ενέργειά του για τη ζωή μας, για την ευημερία μας, αλλά αυτό εγκυμονεί κάποιους κινδύνους, ειδικά όσον αφορά την υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί στο ανθρώπινο δέρμα με διάφορες μορφές, από απλό ηλιακό έγκαυμα μέχρι τις πιο χρόνιες παθήσεις όπως ο καρκίνος του δέρματος, το μελάνωμα και φωτογήρανση. Λοιπόν, πρέπει να αναζητήσετε μια βιώσιμη συμβίωση με τον ήλιο κάπου».
Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται και τα καλοκαίρια γίνονται πιο ζεστά και μακρύτερα, η έκθεσή μας στην υπεριώδη ακτινοβολία αυξάνεται επίσης σημαντικά.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, η έκθεση στον ήλιο προκαλεί μια σειρά από δερματικές παθήσεις που μπορεί να μην έχουν τους ίδιους μηχανισμούς – όπως: Το μελάνωμα σχετίζεται συχνότερα με διαλείπουσα έκθεση στον ήλιο που συνοδεύεται από εγκαύματα, ενώ άλλες μορφές καρκίνου του δέρματος χαρακτηρίζονται από χρόνια, αθροιστική έκθεση στον ήλιο – αλλά ο κοινός παρονομαστής είναι η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία. Η μόδα για ηλιοθεραπεία ξεκίνησε τη δεκαετία του 1960 και του 1970. Ο 20ός αιώνας είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του δέρματος, ιδιαίτερα του μελανώματος. «Υπολογίζεται ότι περίπου 330.000 άνθρωποι διαγιγνώσκονται αυτή τη στιγμή με μελάνωμα κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα, αν και δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία, υπολογίζουμε ότι ξεπερνάμε κατά πολύ τα 1.000 νέα κρούσματα ετησίως, με αυξητική τάση χρόνο με το χρόνο. Υπολογίζεται ότι περίπου τα διπλάσια περιστατικά ακανθοκυτταρικού καρκίνου του δέρματος είναι μελάνωμα και πέντε φορές περισσότερα νέα περιστατικά βασικοκυτταρικού καρκινώματος. Αν μετρήσουμε όλη τη ζημιά που προκαλείται στο δέρμα από τον ήλιο, το ποσοστό του πληθυσμού που την εμφανίζει θα μπορούσε να φτάσει το 20%», εκτιμά ο Στρατηγός.
Η κατάσταση αναμένεται να γίνει πιο επικίνδυνη λόγω της κλιματικής αλλαγής. Όπως τονίζει, «η κλιματική αλλαγή συμβάλλει στη μείωση του στρώματος του όζοντος, το οποίο λειτουργεί ως το φυσικό προστατευτικό στρώμα της Γης, απορροφώντας την επιβλαβή υπεριώδη ακτινοβολία (UV) από τον ήλιο. Οι καιρικές αλλαγές και οι μεγαλύτερες περίοδοι ηλιακής ακτινοβολίας αυξάνουν τον δείκτη UV, οδηγώντας σε μεγαλύτερη έκθεση στις ακτίνες UV. Καθώς οι θερμοκρασίες αυξάνονται και τα καλοκαίρια γίνονται όλο και πιο ζεστά και μακρύτερα, οι άνθρωποι περνούν περισσότερο χρόνο σε εξωτερικούς χώρους, αυξάνοντας σημαντικά την έκθεσή τους στην υπεριώδη ακτινοβολία. Επομένως, είναι εύκολο να συμπεράνουμε ότι η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει τις βλαβερές συνέπειες της υπεριώδους ακτινοβολίας, ειδικά αν δεν προστατεύσουμε τον εαυτό μας».
Το θετικό είναι ότι η ευαισθητοποίηση των πολιτών για τα προβλήματα που προκαλεί η υπεριώδης ακτινοβολία φαίνεται να έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια και έχουν συμπεριλάβει και τις εξετάσεις σπίλων στις προληπτικές τους εξετάσεις. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά λάθη που κάνουμε όταν εκτιθέμεθα στον ήλιο. Όπως επισημαίνει ο κ. Στρατηγός: «Πολλοί από εμάς πιστεύουμε ότι το δέρμα μας είναι ανθεκτικό, δεν καίγεται εύκολα και επομένως δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προστασία. Αν και οι παράγοντες κινδύνου, που περιλαμβάνουν ανοιχτόχρωμο δέρμα και πολυάριθμους σπίλους, διαφέρουν από άτομο σε άτομο, θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο καρκίνος του δέρματος μπορεί να επηρεάσει οποιονδήποτε από εμάς.
»Συνηθισμένο λάθος είναι επίσης η χρήση αντηλιακού ως το μόνο μέσο προστασίας. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που φορούν αντηλιακό τείνουν να εκτίθενται υπερβολικά στον ήλιο, νομίζοντας ότι είναι απολύτως ασφαλές. Τα αντηλιακά προστατεύουν καλύτερα όταν συνδυάζονται με άλλες μεθόδους αντηλιακής προστασίας, όπως προστατευτικά ρούχα, σκιά κ.λπ. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα αντηλιακά συχνά δεν εφαρμόζονται όπως θα έπρεπε, δηλαδή σε επαρκείς ποσότητες και σε ολόκληρη την επιφάνεια του δέρματος. Οι δερματολόγοι συστήνουν την εφαρμογή αντηλιακού μισή ώρα πριν την έκθεση στον ήλιο και την επανάληψη κάθε δύο ώρες. Η κατάλληλη ποσότητα είναι μια «χούφτα» αντηλιακό για κάθε περιοχή του δέρματος.
Οι δερματολόγοι συνιστούν τη χρήση αντηλιακών προϊόντων με ευρύ φάσμα (UVA και UVB) και σχετικά υψηλό δείκτη προστασίας (SPF 30 και άνω). Ωστόσο, εκτός από τη χρήση αντηλιακού, συνιστάται η αποφυγή της άμεσης και απροστάτευτης έκθεσης στον ήλιο τις ώρες αιχμής, δηλαδή μεταξύ 11:00. και 4 μ.μ., αναζητώντας σκιά, φορώντας καπέλο και προστατευτική ενδυμασία. «Αν και οι ψυχαγωγικές εκθέσεις συνδέονται πιο έντονα με το μελάνωμα, οι επαγγελματικές εκθέσεις όπως αυτές που βρίσκονται σε αγρότες, ψαράδες και εργάτες κατασκευών είναι εξίσου επικίνδυνες και σε αυτές τις περιπτώσεις η αντηλιακή προστασία θα πρέπει να χρησιμοποιείται όλο το χρόνο». – τονίζει ο καθηγητής. και προσθέτει ότι «καλό είναι να σκεφτόμαστε συχνές και τακτικές δερματικές εξετάσεις -ίσως κάθε χρόνο, ίσως κάθε δύο χρόνια- ειδικά μετά από 50 χρόνια. Ειδικά αν υπάρχουν παράγοντες κινδύνου για αλλαγές, όπως πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα, πολλά σημάδια εκ γενετής και προηγούμενα ηλιακά εγκαύματα.
«Οπλίστε» την τεχνητή νοημοσύνη για έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία
Η τεχνητή νοημοσύνη γίνεται ένα χρήσιμο εργαλείο για την έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος και του καρκίνου του δέρματος. Εδώ και ενάμιση χρόνο, η χρήση συστήματος τρισδιάστατης απεικόνισης με ενσωματωμένους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» επιτρέπει τον εντοπισμό τουλάχιστον δέκα περιπτώσεων μελανώματος σε πολύ πρώιμο στάδιο. Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης φαίνεται να έχουν πολύ καλή διαγνωστική ακρίβεια στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά εξηγούν ότι υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να επιβεβαιωθεί η χρησιμότητά τους στην κλινική πράξη. Επί του παρόντος, οι δερματολόγοι «συγκρίνουν» τα αποτελέσματα που λαμβάνονται χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη με τα αποτελέσματα μιας κλασικής κλινικής εξέτασης ή δερματοσκοπικής εξέτασης.
Όπως τόνισε ο καθ. Ο Αλέξανδρος Στρατηγός στην «Κ», «οι εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης μεταμορφώνουν σταδιακά την ιατρική, βελτιώνουν την ακρίβεια της διάγνωσης, την επιλογή των θεραπειών και τη φροντίδα των ασθενών. Ιδιαίτερα στη δερματολογία, οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσονται γρήγορα καθώς μπορούν να αναλύσουν δερματολογικές εικόνες και να εντοπίσουν καταστάσεις όπως το μελάνωμα, η ψωρίαση και το έκζεμα με υψηλή διαγνωστική ακρίβεια. Υπάρχουν ήδη εφαρμογές και τεχνολογικά μέσα που χρησιμοποιούν τέτοιου είδους αλγόριθμους για τη διάγνωση του μελανώματος και του καρκίνου του δέρματος. Αυτά τα εργαλεία βοηθούν τους δερματολόγους παρέχοντας πρόσθετες πληροφορίες για την κλινική εξέταση και δίνοντας προτεραιότητα σε προβλήματα που απαιτούν άμεση αντιμετώπιση. Η τεχνολογική ενοποίηση τέτοιων αλγορίθμων έχει τη δυνατότητα να βελτιώσει την πρακτική της δερματολογίας και να αυξήσει την πρόσβαση των ασθενών σε φροντίδα υψηλής ποιότητας μέσω τηλεδερματολογικών υπηρεσιών. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να επιβεβαιωθεί η χρησιμότητά τους στην κλινική πράξη».
Το σύστημα απεικόνισης Vectra 3D με ενσωματωμένους αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης, δωρεά του Ιδρύματος Ωνάση, θα τεθεί σε λειτουργία στο νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός» από το φθινόπωρο του 2022. Μέχρι στιγμής, 372 ασθενείς με υψηλό και πολύ υψηλό κίνδυνο καρκίνου του δέρματος έχουν πιστοποιηθεί για το πρόγραμμα ελέγχου με χρήση του Vectra. Τα περισσότερα από αυτά έχουν ιστορικό μελανώματος και πολλαπλών σπίλων ή πολλαπλών μελανωμάτων δέρματος. Όπως σημειώνει ο κ. Στρατηγός, «κατά τον ενάμιση χρόνο λειτουργίας του τμήματος αφαιρέσαμε 114 δερματικές βλάβες. Από αυτά, τα 24 αποδείχτηκαν λεπτά μελανώματα, στο πολύ πρώιμο στάδιο οι 43 βλάβες ήταν σπίλοι με διάφορους βαθμούς δυσπλασίας και οι 47 ήταν μη μελανοκυτταρικοί καρκίνοι του δέρματος. Η συγκεκριμένη τεχνολογία αποδείχθηκε καθοριστική για την ανίχνευση τουλάχιστον 10 εκατοστών μελανώματος και ήταν επίσης εξαιρετικά χρήσιμη για την ανάδειξη κλινικά σημαντικών βλαβών. Η έγκαιρη διάγνωση αυτών των μελανωμάτων είναι εξαιρετικά σημαντική στην κλινική πορεία των ασθενών, γιατί όταν ο καρκίνος του δέρματος διαγιγνώσκεται σε πρώιμο στάδιο, η πλήρης χειρουργική αφαίρεση ισοδυναμεί με ίαση».
Συμβουλές προστασίας
– Αποφύγετε την έκθεση μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ
– SPF 30 – Εφαρμογή αντηλιακού προϊόντος ευρέος φάσματος (UVA και UVB) με SPF 30 ή μεγαλύτερο μισή ώρα πριν από την έκθεση στον ήλιο.
– Απλώνοντας την κατάλληλη ποσότητα αντηλιακού, δηλαδή μια «χούφτα» του προϊόντος σε κάθε επιφάνεια του δέρματος.
– Ανανεώνετε το αντηλιακό μετά την έκθεση στον ήλιο κάθε δύο ώρες.
– Αναζήτηση σκιάς όταν βγαίνεις στον ήλιο.
– Να φοράτε καπέλο και προστατευτικό ρουχισμό όταν εκτίθεστε στον ήλιο.
– Αντιμετώπιση ηλιακού εγκαύματος.
– Εφαρμόζοντας μια κρύα, υγρή κομπρέσα στην καμένη περιοχή για 10-15 λεπτά ή κάνοντας ένα δροσερό μπάνιο.
– Χρήση ενυδατικής ή φαρμακευτικής κρέμας σε συνδυασμό με ήπιες τοπικές κρέμες, αντιβιοτικά, κρέμες κορτιζόνης ή ακόμα και κρέμες αλόης.
– Χρήση αντιφλεγμονωδών ή παυσίπονων, συμπεριλαμβανομένων: παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη για την ανακούφιση των συμπτωμάτων.
– Για σοβαρές μορφές εγκαυμάτων με συστηματικά συμπτώματα, πυρετό, ρίγη ή έντονο πόνο με εκτεταμένα κυστίδια («φλύκταινες»), απαιτείται ιατρική αξιολόγηση και θεραπεία.
