Συγγραφέας: Κώστας Ράπτης
Με το δάχτυλό σας στη σκανδάλη. Μόνο αυτή η φράση μπορεί να περιγράψει την ψυχική κατάσταση που επικρατεί στη Μέση Ανατολή (και όχι μόνο) στην τεταμένη ατμόσφαιρα που δημιουργείται από την πιθανότητα επέκτασης της σύγκρουσης που υπάρχει από τις 7 Οκτωβρίου μέσω μιας ιρανικής επίθεσης στο Ισραήλ.
Τη στιγμή της σύνταξης, δεν ήταν σαφές εάν, πότε και πώς η εξαγγελθείσα απάντηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας στην ισραηλινή πρωτοβουλία να χτυπήσει το ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό την περασμένη εβδομάδα, σπάζοντας τις καθιερωμένες «κόκκινες γραμμές» και σκοτώνοντας 13 ανθρώπους, αναπτύχθηκε σε σχέση με έναν Ιρανό. στρατηγός που ήταν ο κύριος σύνδεσμος των Φρουρών της Επανάστασης με τη λιβανική οργάνωση Χεζμπολάχ.
Τα κίνητρα και των δύο πλευρών
Το ότι θα υπάρξουν αντίποινα από το Ιράν θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο – αυτή είναι εξάλλου η εντολή του Ανώτατου Ηγέτη του Ιράν, Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Αλλά τίποτα δεν μπορεί να μειωθεί λόγω της μορφής τους. Είναι σαφές ότι το ιρανικό καθεστώς πρέπει να ενεργήσει για συμβολικούς λόγους κύρους και για τους πολύ πραγματικούς λόγους αποκατάστασης της αποτροπής κατά του Ισραήλ. Αλλά είναι εξίσου σαφές ότι το Ιράν δεν έχει κανένα λόγο να απαντήσει ακριβώς με τον τρόπο που το παροτρύνουν οι αντίπαλοί του – και έτσι να εμπλακεί στη μεγάλη σύγκρουση που απέφυγε να κάνει για έξι μήνες του πολέμου της Γάζας. Η Τεχεράνη υπερηφανεύεται για τη λογική της «στρατηγικής υπομονής» και βλέπει την αντιπαράθεση με το Ισραήλ ως έναν αγώνα αντοχής στον οποίο ο χρόνος εργάζεται ενάντια στο εβραϊκό κράτος, βαθαίνει την οικονομική, δημογραφική και διπλωματική παρακμή του.
Για τους Ισραηλινούς ηγέτες, η κλιμάκωση είναι και πάλι η προτιμώμενη επιλογή, διότι θα τραβήξει τις ΗΠΑ σε πιο άμεση στρατιωτική ανάμειξη στο πλευρό του εβραϊκού κράτους και θα αποδυναμώσει την πίεση για κατάπαυση του πυρός με τη Χαμάς στη Λωρίδα της Γάζας.
Αδιέξοδο στη Γάζα
Άλλωστε, η προθεσμία των 48 ωρών που έθεσαν την Κυριακή οι διεθνείς διαπραγματευτές (Αίγυπτος, Κατάρ, ΗΠΑ) για να μάθουν τη θέση και των δύο πλευρών για το σχέδιο συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός και την απελευθέρωση των ομήρων πέρασε εδώ και πολύ καιρό, ακόμη και χωρίς αυτήν. Ούτε το Ισραήλ ούτε η Χαμάς πρέπει να αντιδράσουν έστω και αρνητικά, για να μην εκτεθούν στο στίγμα ότι «οι πρώτοι θα φύγουν από το τραπέζι». Αν και η ισραηλινή πλευρά έκανε ό,τι μπορούσε για να «ανατινάξει» τη διαδικασία, στοχεύοντας την οικογένεια του εξόριστου ηγέτη της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγιε, σε ένα χτύπημα σε καταυλισμό προσφύγων στη Γάζα που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο τριών από τους γιους και τα τέσσερα εγγόνια του.
Η Χαμάς δεν σκοπεύει να αποσύρει, χωρίς εγγύηση οριστικού τερματισμού των εχθροπραξιών, το ισραηλινό «έγγραφο διαπραγμάτευσης» ομήρων, το οποίο έχει τόσο τεράστιο αντίκτυπο στο εσωτερικό μέτωπο του Ισραήλ και στη συνέχεια να εκτεθεί σε ακόμη πιο έντονες ισραηλινές επιθέσεις. Ωστόσο, το Ισραήλ δεν μπορεί να καταλήξει σε μια συμφωνία που θα σήμαινε την παραδοχή της αποτυχίας των στρατιωτικών του προσπαθειών, επειδή η Χαμάς θα είχε τον έλεγχο της Λωρίδας της Γάζας “την επόμενη μέρα” – και πιθανότατα από μια πολιτικά ισχυρότερη θέση, καθώς θα είναι επίσης ο μόνος ικανός μηχανισμός για τη διανομή ανθρωπιστικής βοήθειας. Είναι πολύ πιο πιθανό η κυβέρνηση του Νετανιάχου να αποτρέψει γεγονότα που θα άνοιξαν τον πολιτικό διάλογο για την αναβίωση της «λύσης των δύο κρατών» στο παλαιστινιακό ζήτημα.
Επιπλέον, από την πλευρά του Ισραήλ, η επιτυχής ολοκλήρωση της σύγκρουσης ισχύει μόνο για όλα τα μέτωπα, δηλαδή τη σύγκρουση με τη Χεζμπολάχ, καθώς περίπου 100.000 κάτοικοι του βόρειου Ισραήλ που βρίσκονται στην εμβέλεια της λιβανέζικης σιιτικής οργάνωσης έχουν βρεθεί σε κατάσταση εσωτερικού εκτοπισμού. Γενικότερα, οι Ισραηλινοί ηγέτες πιστεύουν ότι δεν έχει νόημα να αντιταχθούν στις «παραφυάδες» του λεγόμενου «άξονα αντίστασης» (Χαμάς, Χεζμπολάχ) εκτός και αν ασχοληθούν με το ίδιο το κεφάλι του, που είναι το Ιράν. Αλλά κάτι τέτοιο προϋποθέτει άμεση αμερικανική εμπλοκή.
Αμερικανικά διλήμματα
Η θέση της Ουάσιγκτον είναι δύσκολη. Τα δικά της στρατηγικά συμφέροντα στοχεύουν στην απομόνωση του Ιράν, αλλά κυρίως αφορούν το άνοιγμα της εμπορικής και ενεργειακής οδού Ινδίας-Περσικού Κόλπου-Ευρώπης, ανταγωνιζόμενος τους «οδούς μεταξιού» της Κίνας. Αυτό προϋποθέτει την εξομάλυνση των σχέσεων της Σαουδικής Αραβίας με το Ισραήλ με το τίμημα μιας «λύσης δύο κρατών» στο παλαιστινιακό ζήτημα.
Ωστόσο, η προεκλογική κατάσταση στις ΗΠΑ (και η απεριόριστη υποστήριξη των Ρεπουμπλικανών στο Ισραήλ) δεν επιτρέπει στον Λευκό Οίκο να επιβάλει αμερικανικές προτεραιότητες στο εβραϊκό κράτος.
Χαρακτηριστικά, η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει αποστασιοποιηθεί από την ισραηλινή επίθεση στο ιρανικό προξενείο στη Δαμασκό. Ωστόσο, αντιμέτωπος με την πιθανότητα ιρανικής απάντησης στο ισραηλινό έδαφος, ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε τη «σιδηρά» δέσμευση των Ηνωμένων Πολιτειών στην ασφάλεια του εβραϊκού κράτους.
Από εκεί, ο επικεφαλής της Κεντρικής Διοίκησης πολλαπλών μονάδων των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ (CENTCOM), στρατηγός Έρικ Κουρίλα, στάλθηκε στο Ισραήλ και ο επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Άντονι Μπλίνκεν, είχε τηλεφωνικές συνομιλίες με ομολόγους του στην Κίνα και την Τουρκία. και τη Σαουδική Αραβία, προτρέποντάς τους να ασκήσουν πίεση στο Ιράν, ότι δεν πρέπει να κάνει καμία επίθεση εναντίον του Ισραήλ.
Ιρανικό κλειδί «εφευρετικότητας».
Από την πλευρά του, ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ-Αμπντολαχιάν επικοινώνησε με τους ομολόγους του στη Γερμανία, την Αυστραλία και το Ηνωμένο Βασίλειο, υπερασπιζόμενος την ανάγκη απάντησης στο Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα διαβεβαιώνοντας ότι η χώρα του «δεν επιδιώκει κλιμάκωση».
Την ίδια στιγμή, ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Israel Katz, λέει ότι εάν το Ιράν επιτεθεί, η χώρα του θα ανταπαντήσει σε ιρανικό έδαφος, η Lufthansa ανέστειλε τις πτήσεις προς την Τεχεράνη προληπτικά και το Στέιτ Ντιπάρτμεντ συμβουλεύει τους υπαλλήλους της στο Ισραήλ να περιορίσουν τις μετακινήσεις του.
Η λύση μπορεί να αποδειχθεί η… ιρανική ευρηματικότητα, που πρωτοδοκίμασαν οι ίδιες οι ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο του 2020, όταν ο στρατηγός των Φρουρών της Επανάστασης (και αρχιτέκτονας του «άξονα αντίστασης») Κασέμ Σουλεϊμανί δολοφονήθηκε στο αεροδρόμιο της Βαγδάτης με εντολή του Ντόναλντ Τραμπ, το Ιράν απάντησε βομβαρδίζοντας δύο αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ. Φρόντισε όμως να διαρρεύσουν τα σχέδιά του ώστε η αμερικανική πλευρά να μην υποστεί απώλειες που θα την ανάγκαζαν σε αντίποινα. Και πράγματι, αυτό ήταν το τέλος αυτού του διδακτικού επεισοδίου.
