Οι αλλαγές στην Ανατολική Ευρώπη το δεύτερο εξάμηνο του 1989 ήταν τόσο βαθιές που εξέπληξαν όχι μόνο τη Δύση αλλά και την ηγετική δύναμη του σοσιαλιστικού στρατοπέδου, τη Σοβιετική Ένωση. Τον Οκτώβριο του 1989, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας δήλωσε ότι ο στρατός της ΕΣΣΔ δεν θα παρεμβαίνει πλέον στις εσωτερικές υποθέσεις των κρατών μελών της, εγκαταλείποντας ουσιαστικά το Δόγμα Μπρέζνιεφ. Οι συνέπειες αυτής της απόφασης έγιναν αμέσως ορατές. Τα κομμουνιστικά καθεστώτα έπεσαν ένα ένα, άλλοτε ομαλά, άλλοτε βίαια, όπως στη Ρουμανία, όπου ο Νικολάε Τσαουσέσκου και η σύζυγός του Έλενα συνελήφθησαν, δικάστηκαν και εκτελέστηκαν την ημέρα των Χριστουγέννων του 1989. Η κατάρρευση του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη έφερε στο προσκήνιο τις προοπτικές ” ” ενοποίηση» της Γηραιάς Ηπείρου και ειρηνική συνύπαρξη των χωρών της. Υπήρχε μια ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι ο Ψυχρός Πόλεμος πλησίαζε στο τέλος.
Αυτή η αίσθηση επιβεβαιώθηκε στις 19 Νοεμβρίου 1990, όταν τα κράτη μέλη της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού και του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπέγραψαν τη Συνθήκη Δυνάμεων της Σύμβασης (CFE), η οποία προέβλεπε τη μείωση των ενόπλων δυνάμεων και των δύο συνασπισμών και την επιβολή ενός ανώτερου όριο στον συμβατικό εξοπλισμό τους. Ήταν μια συμφωνία που ήταν αποτέλεσμα είκοσι μηνών διαπραγματεύσεων που ξεκίνησαν μετά την ομιλία του Σοβιετικού ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Δεκέμβριο του 1988. Η συνθήκη της 19ης Νοεμβρίου 1990 ήταν το κύκνειο άσμα του Συμφώνου της Βαρσοβίας, το οποίο διαλύθηκε σε λίγους μήνες αργότερα, στις 25 Φεβρουαρίου 1991. Δέκα μήνες για την ακρίβεια, αργότερα, την ημέρα των Χριστουγέννων του 1991, κατέρρευσε και η Σοβιετική Ένωση. Εκείνη την εποχή, έγιναν σημαντικά βήματα για τον τερματισμό της αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο: τον Ιούνιο, τα σοβιετικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Τσεχοσλοβακία και την Ουγγαρία και τον Ιούλιο, ο Γκορμπατσόφ και ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους υπέγραψαν τη Συνθήκη START, η οποία εξασφάλισε τη μείωση των στρατηγικών, διηπειρωτικών και πυρηνικών κατά 25-30%.
Η «Καθημερινή» της 20ης Νοεμβρίου 1990 χαρακτήρισε ιστορική τη Συνθήκη που υπογράφηκε προχθές στο Παρίσι, στην οποία συμμετείχε και η Ελλάδα ως κράτος μέλος του ΝΑΤΟ. Οι ηγέτες 16 κρατών μελών του ΝΑΤΟ και 6 κρατών μελών του Συμφώνου της Βαρσοβίας υπέγραψαν χθες στη γαλλική πρωτεύουσα δήλωση που «στραγγίζει» και τους δύο στρατιωτικούς συνασπισμούς από όλες τις επιθετικές τους δυνατότητες. Όταν, μετά από σαράντα μήνες, σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης για τη Μείωση των Συμβατικών Δυνάμεων, υλοποιηθούν οι προγραμματισμένες μειώσεις δυνάμεων, θα είναι επιχειρησιακά αδύνατο να σχεδιαστεί οποιαδήποτε απροσδόκητη επιθετική ενέργεια», έγραψε χαρακτηριστικά στο πρωτοσέλιδο η Καθημερινή.
Το υπόλοιπο άρθρο εφιστά την προσοχή στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι πρώην κομμουνιστικές χώρες όσον αφορά τον εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής και την προσαρμογή στο καπιταλιστικό σύστημα. «Μετά τις εντάσεις των δύο πρώην μεγάλων αντιπάλων του Ψυχρού Πολέμου, οι περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης βρίσκονται ήδη σε μια δύσκολη και αβέβαιη πορεία προς την εδραίωση του εκδημοκρατισμού και των οικονομιών της αγοράς». Πράγματι, η μετάβαση στην οικονομία της αγοράς συνοδεύτηκε από σοβαρή χρηματοπιστωτική κρίση και σημαντική μείωση του ΑΕΠ στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης τη δεκαετία του 1990.
Επεξεργαστής στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
