Συγγραφέας: Marcus Ashworth
Αυτόν τον μήνα, το ευρώ γιορτάζει την 25η επέτειο της «εικονικής» ύπαρξής του, με την ψηφιακή του δημιουργία το 1999, ακολουθούμενη από την εισαγωγή των φυσικών τραπεζογραμματίων και κερμάτων το 2002. Έχει ενσωματωθεί επιτυχώς ως εθνικό μέσο συναλλαγής στα 20 έθνος ζώνη του ευρώ. Αν και η επιβίωσή του δεν κινδυνεύει πλέον, το ενιαίο νόμισμα έχει σημειώσει μικρή πρόοδο στην επίτευξη του ευρύτερου στόχου του να αμφισβητήσει τον ρόλο του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος – στην πραγματικότητα, έχει υποχωρήσει.
«Αποδολαριοποίηση»;
Η αποδολαριοποίηση είναι ένα διαχρονικό θέμα συζήτησης, και ωστόσο το δολάριο παραμένει «βασιλιάς». Η χρήση του ευρώ στις συναλλαγές μέσω SWIFT – του κύριου συστήματος διασυνοριακών πληρωμών στον κόσμο – μειώθηκε στο 22% μέχρι το τέλος του περασμένου έτους από 38% τον Ιανουάριο του 2023. Αντίστοιχη άνοδο σημειώθηκε και στο δολάριο, η χρήση του οποίου αυξήθηκε στα 48 % από 40%. Μεγάλο μέρος αυτής της αλλαγής οφείλεται σε μια αλλαγή στην πρακτική της αγοράς, όταν η SWIFT άλλαξε τη μέθοδο υπολογισμού της για να μετρήσει με μεγαλύτερη ακρίβεια τα στοιχεία των εμπορικών τραπεζών που υποβλήθηκαν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ωστόσο, το κοινό νόμισμα σε καμία περίπτωση δεν εκπλήρωσε τις φιλοδοξίες των δημιουργών του.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση «άλλων» νομισμάτων έχει επίσης αυξηθεί στο 15% (από 10%) το 2023. Το κινεζικό γουάν ανέβηκε στο 4% για να πάρει την τέταρτη θέση, μπροστά από το γιεν Ιαπωνίας και τη βρετανική λίρα (στερλίνα ) κατάφερε να παραμείνει στην τρίτη θέση. Ωστόσο, μια μεγάλη αλλαγή έρχεται – οι παγκόσμιες ροές πληρωμών ενδέχεται να μην περιλαμβάνονται πλέον πλήρως στα δεδομένα SWIFT.
Τεκτονικές μετατοπίσεις
Το διμερές εμπόριο μεταξύ της Κίνας, της Ρωσίας και του υπόλοιπου μπλοκ BRICS+ είναι δύσκολο να αξιολογηθεί, αλλά η δυνατότητα ανάπτυξης σαφώς υπάρχει. Ο Kit Juckes, επικεφαλής στρατηγικής νομισμάτων στη Societe Generale, είπε ότι το πραγματικό πρόβλημα εδώ είναι ο διεθνής κατακερματισμός. Εκτιμά ότι η ακριβής γνώση των δεδομένων γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, αλλά αναμένει ότι με την πάροδο του χρόνου, οι διαταραχές της πανδημίας και οι κλιμακούμενες γεωπολιτικές ανησυχίες θα οδηγήσουν σε λιγότερες συναλλαγές τόσο σε δολάρια όσο και σε ευρώ.
Σύμφωνα με τον Mark Tinker, διευθύνοντα σύμβουλο του ToscaFund στο Χονγκ Κονγκ, οι επιπτώσεις της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία μειώνουν επίσης το μερίδιο αγοράς του ευρώ. Οι κυρώσεις ώθησαν την Ευρώπη να αγοράσει υγρό φυσικό αέριο από τις ΗΠΑ και το Κατάρ σε δολάρια. Καθώς οι BRICS+ αρχίζουν να χρησιμοποιούν λιγότερα δολάρια, η Ευρώπη με τη σειρά της αναγκάζεται να χρησιμοποιεί το αμερικανικό νόμισμα πιο συχνά.
Το Γραφείο Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων των ΗΠΑ μπορεί να έχει αρχίσει να παγώνει τις διαθέσεις συναλλάγματος της Ρωσίας, αλλά η ΕΕ έχει ξεκινήσει μια παρόμοια διαδικασία – ακόμα κι αν σκοπεύει απλώς να φορολογήσει τα κέρδη της αντί να δημεύσει ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Περίπου 200 δισεκατομμύρια δολάρια πιστεύεται ότι είναι «παγωμένα» στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, τα περισσότερα από αυτά παγιδευμένα στον μηχανισμό εκκαθάρισης Euroclear.
Η διπλή πρόκληση του τερματισμού της εξάρτησης της Ευρώπης από φθηνούς ρωσικούς υδρογονάνθρακες – που πληρώνονται αποκλειστικά σε ευρώ – και ο εξαναγκασμός της ηπείρου να μεταβεί σε μια αγορά ενέργειας σε δολάρια αντιπροσωπεύει μια ριζική αλλαγή στο παγκόσμιο εμπόριο. Μέρος αυτής της επίδρασης των εμπορευμάτων θα εξασθενίσει με την πάροδο του χρόνου καθώς η στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας συνεχίζεται, αλλά μια πιο διαρκής αλλαγή θα είναι στα προϊόντα που πουλά η ΕΕ στη Ρωσία και την Κίνα.
Πολλά από τα πολυτελή και βιομηχανικά αγαθά που αγόραζε η Ρωσία στην Ευρώπη τώρα προμηθεύονται στη Μόσχα από την Κίνα και το Χονγκ Κονγκ. Αυτό είναι το χειρότερο όλων των κόσμων για τη μηχανή εξαγωγών του ευρώ, αν και τουλάχιστον η αξία του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος είναι σταθερή και περίπου ευθυγραμμίζεται με τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο του έναντι του δολαρίου.
Οι εμπορικές σχέσεις Κίνας-ΕΕ ανέρχονται σε 900 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, ωστόσο στρέφονται όλο και περισσότερο ενάντια στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της Ευρώπης. Η Κίνα αγοράζει λιγότερα αγαθά υψηλής αξίας από το μπλοκ. Η αυτοκινητοβιομηχανία της Γερμανίας εντείνει την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων για να αντιμετωπίσει την πλημμύρα των φθηνών κινεζικών ηλεκτρικών οχημάτων, αλλά αντιμετωπίζει μια δύσκολη μάχη. Η Γερμανία έχει τουλάχιστον τη νομισματική δύναμη για να προστατεύσει τη βιομηχανία της: ένα πακέτο 902 εκατομμυρίων ευρώ (983 εκατομμύρια δολάρια) έπεισε τη σουηδική κατασκευάστρια μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων Northvolt να κατασκευάσει μια νέα μονάδα κυψελών στη Γερμανία και όχι στις ΗΠΑ.
Ο υπόλοιπος μεταποιητικός τομέας της Ευρώπης μπορεί να χρειαστεί περισσότερη βοήθεια, για παράδειγμα μέσω της έκδοσης πιο διαδεδομένου χρέους της ΕΕ, όπως ζήτησε ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. Οι ελπίδες για την ευρωζώνη να εφαρμόσει μια συνολική δημοσιονομική ένωση έχουν ατονήσει, αλλά πριν από οποιαδήποτε μεταρρύθμιση πολιτικής, όπως η δημιουργία μιας ένωσης κεφαλαιαγορών, θα απαιτηθούν πολύ περισσότερα διορθωτικά μέτρα, όπως η αντιμετώπιση των μακροχρόνιων δημοσιονομικών ελλειμμάτων και η περιορισμένη οικονομική ανάπτυξη.
Ένας πολύ αβέβαιος ρόλος
Ενώ η μείωση της χρήσης του ευρώ και η επακόλουθη άνοδος της κυριαρχίας του δολαρίου μπορεί να ήταν υπερβολική πέρυσι, οποιαδήποτε διόρθωση είναι πιθανό να είναι μικρή έως ότου καθαρίσει ο γεωπολιτικός αέρας. Μέρος της απώλειας της θέσης και της σημασίας του ευρώ θα είναι μόνιμη. Η θέση του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος είναι αδιαμφισβήτητη.
Δώδεκα χρόνια αφότου ο Μάριο Ντράγκι δεσμεύτηκε να κάνει ό,τι χρειάζεται για να διατηρήσει το ευρώ, η ύπαρξή του μπορεί σίγουρα να είναι βέβαιη, αλλά ο παγκόσμιος ρόλος του κάθε άλλο παρά βέβαιος.
Παραγωγή – Επιμέλεια – Επιλογή κειμένων (2019-2024): Γ.Δ. Παυλόπουλος