Η πολυαναμενόμενη στρατηγική ενίσχυσης ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία που παρουσιάστηκε σήμερα από την Επιτροπή για να ενισχύσει την πολεμική της ετοιμότητα μέσω επιχορηγήσεων που ενισχύουν την ικανότητα παραγωγής αμυντικών υλικών, τη δημιουργία αποθεμάτων και την ενθάρρυνση των σχετικών επενδύσεων.
Πρόκειται ουσιαστικά για δύο νέα προγράμματα: Το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Επενδυτικό Πρόγραμμα (EDIP) και η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική (EDIS), εγκρίθηκαν σήμερα για πρώτη φορά από το Σώμα των Επιτρόπων.
Πράγματι Η Επιτροπή προτείνει ένα πρόγραμμα που ακολουθεί τον κανονισμό για τη θέσπιση μέσου για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας μέσω κοινών προμηθειών (EDIRPA) τον περασμένο Οκτώβριο και τον νόμο για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών (ASAP) που προτάθηκε τον Μάιο του 2023.να ενθαρρύνει τη βιομηχανία να επιταχύνει την παραγωγή πυρομαχικών για το Κίεβο.
Λαμβάνοντας υπόψη την αυξανόμενη ανησυχία της ΕΕ για την ευρωπαϊκή ασφάλεια ενόψει του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία, αλλά και των επερχόμενων εκλογών στις ΗΠΑ, Η Επιτροπή αναζήτησε τρόπους στήριξης του αμυντικού τομέα – είτε μέσω κρατικών αιτημάτων είτε μέσω κοινών προμηθειών – και για την ενίσχυση της παραγωγικής ικανότητας της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας για όλους τους τύπους εξοπλισμού.
Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν το είπε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την περασμένη εβδομάδα Ήρθε η ώρα για την Ευρώπη να προχωρήσει για να αποφύγει μια ρωσική νίκη στην Ουκρανία, ενώ υπόσχεται να δημιουργήσει έναν Επίτροπο Άμυνας και ένα Γραφείο Αμυντικής Καινοτομίας στο Κίεβο.
Φυσικά, η εστίαση είναι σε μια συνολική στρατηγική (EDIS) που θα επιχειρήσει να καλύψει τα «κενά» στα σημερινά συστήματα που έχουν δημιουργηθεί για να καλύψουν τις βραχυπρόθεσμες και έκτακτες ανάγκες της Ουκρανίας.
Η νέα στρατηγική περιλαμβάνει επιδοτήσεις που θα ενθαρρύνουν τη συνεργασία, τη στήριξη της βιομηχανίας του μπλοκ και την παραγωγή οπλικών συστημάτων, καθώς και την ασφάλεια στον τομέα του εφοδιασμού.
Στόχοι:
Η στρατηγική σκιαγραφεί τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Αμυντική Τεχνολογία και Βιομηχανική Βάση (EDTIB) σήμερα, αλλά και τις ευκαιρίες να αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές της και καθορίζει την κατεύθυνση για την επόμενη δεκαετία. Για να αυξηθεί η βιομηχανική ετοιμότητα του ευρωπαϊκού αμυντικού τομέα, τα κράτη μέλη πρέπει να επενδύσουν περισσότερα και καλύτερα, από κοινού και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Για να υποστηρίξει τα κράτη μέλη στην επίτευξη αυτών των στόχων, η Ευρωπαϊκή Αμυντική Βιομηχανική Στρατηγική παρουσιάζει ένα σύνολο δράσεων για:
- Πιο αποτελεσματική υποστήριξη των αιτημάτων των κρατών μελών για συλλογικές αμυντικές συμβάσεις. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω των υφιστάμενων μέσων και πρωτοβουλιών όπως το Σχέδιο Ανάπτυξης Ικανοτήτων (CDP), η Συντονισμένη Ετήσια Επισκόπηση για την Άμυνα (CARD) και η Μόνιμη Δομημένη Συνεργασία (PESCO). Θα υποστηριχθεί επίσης με την παροχή κινήτρων για συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στην κοινή προμήθεια αμυντικού υλικού.
- Στη διασφάλιση της διαθεσιμότητας όλων των αμυντικών προϊόντων μέσω μιας πιο αποτελεσματικής βάσης δεδομένων EDTIB, σε όλες τις συνθήκες και χρονικούς ορίζοντες. Στη στήριξη των επενδύσεων των κρατών μελών και της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας στην ανάπτυξη και εμπορευματοποίηση σύγχρονων αμυντικών τεχνολογιών. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνονται επίσης μέτρα για να διασφαλιστεί ότι αυτή η βάση έχει ό,τι χρειάζεται ακόμη και σε περιόδους κρίσης, αυξάνοντας έτσι την ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ.
- Με τη διασφάλιση ότι οι εθνικοί προϋπολογισμοί και οι προϋπολογισμοί της ΕΕ υποστηρίζουν την προσαρμογή της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και του νέου πλαισίου ασφαλείας με τα απαραίτητα μέσα.
- με την ενσωμάτωση μιας κουλτούρας αμυντικής ετοιμότητας σε όλες τις πολιτικές, ιδίως με την έκκληση για αναθεώρηση της δανειοδοτικής πολιτικής της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων έως το τέλος του έτους.
- Ενίσχυση των δεσμών με την Ουκρανία μέσω της συμμετοχής της σε πρωτοβουλίες της ΕΕ με στόχο την υποστήριξη της αμυντικής βιομηχανίας και την τόνωση της συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και της ουκρανικής αμυντικής βιομηχανίας
- Σε συνεργασία με στρατηγικούς, ομοϊδεάτες και διεθνείς εταίρους του ΝΑΤΟ και της ΕΕ και ενίσχυση της συνεργασίας με την Ουκρανία.
Τι πρέπει να κάνουν τα κράτη μέλη
Η στρατηγική αυτή ορίζεται από «δείκτες» που στοχεύουν στη μέτρηση της σχετικής προόδου των κρατών μελών. Ζητείται από τα κράτη μέλη:
- Αγορά τουλάχιστον 40% του αμυντικού εξοπλισμού μέσω συνεργασίας έως το 2030
- Εξασφάλιση ότι έως το 2030 η αξία του ενδοκοινοτικού αμυντικού εμπορίου θα αποτελεί τουλάχιστον το 35% της αξίας της αμυντικής αγοράς της ΕΕ
- Να σημειωθεί σταθερή πρόοδος προς την απόκτηση τουλάχιστον του 50% του προϋπολογισμού των αμυντικών προμηθειών της ΕΕ έως το 2030 και του 60% έως το 2035.
Χρηματοδότηση
Το Ευρωπαϊκό Αμυντικό Βιομηχανικό Πρόγραμμα (EDIP) είναι μια νέα νομοθετική πρωτοβουλία που θα συνδυάζει βραχυπρόθεσμα μέτρα έκτακτης ανάγκης που εγκρίθηκαν το 2023 και λήγουν το 2025 με μια πιο δομημένη και μακροπρόθεσμη προσέγγιση για την επίτευξη αμυντικής βιομηχανικής ετοιμότητας. Αυτό θα εξασφαλίσει συνεχή υποστήριξη για την ευρωπαϊκή αμυντική τεχνολογική και βιομηχανική βάση, συνοδευόμενη από την ταχεία προσαρμογή της στη νέα πραγματικότητα. Το EDIP καλύπτει τόσο οικονομικές όσο και ρυθμιστικές πτυχές.
Για τους λόγους αυτούς η ΕΔΙΠ θα κινητοποιήσει 1,5 δισ. ευρώ από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό για την περίοδο 2025-2027 για την περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας. Η χρηματοδοτική στήριξη EDIP θα βασίζεται στη λογική παρέμβασης του EDIRPA (οικονομική στήριξη από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για την αντιστάθμιση της πολυπλοκότητας της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στο στάδιο της σύναψης συμβάσεων).
Το πρόγραμμα θα υποστηρίξει επίσης την εκβιομηχάνιση προϊόντων που προκύπτουν από κοινές δράσεις που υποστηρίζονται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας (ΕΤΑ).
Όσον αφορά τις ρυθμιστικές πτυχές, το EDIP προσφέρει νέες λύσεις. Θα παρέχει ένα νέο νομικό πλαίσιο και δομή για το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Εξοπλισμών για τη διευκόλυνση και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα του αμυντικού εξοπλισμού, σε πλήρη συμπληρωματικότητα με το πλαίσιο της PESCO.
Περιλαμβάνεται επίσης πανευρωπαϊκό καθεστώς σχετικά με την ασφάλεια του εφοδιασμού αμυντικού εξοπλισμού, που θα διασφαλίζει τη συνεχή πρόσβαση σε όλα τα απαραίτητα αμυντικά προϊόντα στην Ευρώπη και θα παρέχει ένα πλαίσιο για αποτελεσματική απάντηση σε πιθανές μελλοντικές κρίσεις στον εφοδιασμό αμυντικού εξοπλισμού. Επιπλέον, το EDIP θα επιτρέψει την έναρξη ευρωπαϊκών αμυντικών έργων κοινού ενδιαφέροντος, με πιθανή οικονομική στήριξη της ΕΕ.
Προτείνεται επίσης η δημιουργία μιας νέας δομής διακυβέρνησης, με την πλήρη συμμετοχή των κρατών μελών, για να διασφαλιστεί η συνολική συνοχή της δράσης της ΕΕ στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας (Συμβούλιο Βιομηχανικής Ετοιμότητας Άμυνας).
Υποστήριξη της ευρωπαϊκής βιομηχανίας – νέες θέσεις εργασίας
Μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία θα ωφελήσει τα κράτη μέλη και, τελικά, τους πολίτες της ΕΕ. Η Επιτροπή τονίζει ότι οι βασικοί εταίροι της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ΝΑΤΟ και της Ουκρανίας, θα επωφεληθούν επίσης.
Η αντίδραση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας είναι αμφίβολη, όπως και ο στόχος που έθεσε ο αρμόδιος επίτροπος Τιερί Μπρετόν να διαθέσει 100 δισ. ευρώ για την ευρωπαϊκή άμυνα μέσω ξεχωριστού ταμείου.. Ωστόσο, η Επιτροπή αφήνει ανοιχτή τη δυνατότητα χρήσης αμυντικών ομολόγων σε περίπτωση που χρειαστούν περαιτέρω μέτρα βιομηχανικής στήριξης.
Συνεργασία με τρίτες χώρες
Ωστόσο, σύμφωνα με ευρωπαίους αξιωματούχους της Κομισιόν, έχει διευκρινιστεί ότι περίπου 1,5 δισ. ευρώ θα αποδεσμευτεί την επόμενη διετία (2025-2027).
Πλαίσιο συνεργασίας με τρίτες χώρες όπως π.χ ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο ΚΑΙ Τουρκία, αν και εξηγείται ότι οι ισχύοντες κανόνες παραμένουν αμετάβλητοι. Τρίτες χώρες θα μπορούν να συμμετέχουν κατόπιν πρόσκλησης σε έργα δημοσίων συμβάσεων κοινών κρατών μελών, δήλωσε αξιωματούχος της Επιτροπής.
Ωστόσο, η ίδια πηγή είπε ότι «θα πρέπει να πείσουμε τους φορολογούμενους ότι δημιουργούμε θέσεις εργασίας στην Ευρώπη», ενώ πρόσθεσε ότι ο στόχος του 35% των αμυντικών δαπανών στην ΕΕ έως το 2030 είναι «μη δεσμευτικός» και «ότι δεν έχουμε νομικές συνέπειες».
Ταυτόχρονα, διευκρινίζεται ότι η Επιτροπή δεν θα παραγγείλει όπλα για την ΕΕ ή/και από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Επιπλέον, η Επιτροπή δεν θα αντικαταστήσει τα κράτη μέλη στις αμυντικές αποφάσεις, ούτε θα περιορίσει τις αρμοδιότητές τους, ούτε θα υπερβεί προβλέπεται επί του παρόντος σε ευρωπαϊκές συνθήκες.